Сүүлийн хэдэн долоо хоногт ажлын хажуугаар бараг мянга шахуу хүмүүст эсэн бусын сэдвээр лекц уншлаа. Магистрантууд, бакалаврууд, брокерууд, компанийн удирдах албан тушаалтнууд.
Санхүүгийн магистрант, топ сургуулийн бакалавр, брокер, компанийн удирдлага - та Монголын 2.8 сая хүний топ хэдэн хувьд багтах вэ? 1 хувь уу?
Улс орны топ 1 хувьд байгаа хүмүүс ямар хариуцлагыг үүрдэг, улс орны хөгжилд ямар үүрэгтэй юм бэ.
Анги танхим бүрийн өнцгөөс "надад хамаагүй, би чадахгүй, би мэдэхгүй" гэсэн үзэл нэвт үнэртэж байсныг нуух юун.
Үүнийг харин "бид хийнэ, бид чадна, бид хариуцна, бид удирдана" гэсэн үзэл бодлоор солих хэрэгтэй юм.
Тийм үзэл бодлыг төлөвшүүлэхдээ ганцхан л асуудал ярьдаг гэж би өмнө нь хэлсэн. Тэр бол ХАРИУЦЛАГА-ыг ухамсарлах, хүлээн авах асуудал.
Хариуцлагыг зүрх сэтгэлдээ хүлээн авсан хүн бүр нэг юм боддог. Энд нэг л зүйлийг ухамсарлаасай. Хариуцлагыг алдартай болох гэж хүлээн авдаггүй юм. Хариуцлагыг хүлээн авсан бүх хүн нэг л зүйлд тэмүүлдэг. Ингэснээрээ тэд бүгд адилхан. Алдар нэрний төлөө хүн амьдардаггүй юм. Хариуцлагыг хүлээн авсан энгийн нэгэн, Хариуцлагыг хүлээн авсан Ван Гог хоёрын хооронд би ямар ч ялгаа олж харахгүй.
Хариуцлагыг хүлээн авах бол гэгээрэх эхний шат юм.
Friday, April 29, 2011
Wednesday, April 27, 2011
Eврей
Классик conventional wisdom бол Ухаантай Еврей нарын тухай юм. Яагаад еврей нар очсон нийгэм бүртээ хүчирхэгжиж мөнгө, улс төрийг хяналтандаа авдаг вэ. Тэд нар ухаантай болохоор уу?
Энэ бол хамгийн том тэнэглэл.
Фундаментал байдлаар Сайтар хайж үзвэл. (хайж үзнэ гэж тэдний нууцыг жинхэнээсээ хайхыг хэлж байгаа) Тэд нарын хүчирхэгждэг нууц нь хөгийн энгийн юманд оршдогийг олж мэднэ.
Бүүр хэтэрхий энгийн болохоор хүн төрлөхтөн тэрнийг олж чадахгүй төөрөлддөг гээд бод л доо.
Миний таньдаг хөрөнгө оруулалтын сангийн менежер дэлхийн 5 оронд 8 хөрөнгө оруулалтын төсөл дээр зэрэг ажилладаг. Нэг улсаас нөгөө улсруу нисээд л, онгоцны буудалд, онгоцон дотор excel дээр хөрөнгө оруулалтын шинжилгээгээ хийж, тайлангаа бичээд л явж байдаг. Монгол хүний дунджаар бол энэ төсөөлшгүй л дээ. Дундаж Монгол хүн өнөөдөр энэ 8 төсөл байтугай нэгийг нь ч барахгүй сөхөрч унана. Аймшигтай их ажлаар дарлаа гэж гомдоллоно.
Мань менежер мэдээж угаасаа судсаар нь цус биш цэнхэр өнгөтэй зүйл урсч байгаа болохоор аргагүй ш дээ...
Яг үнэндээ сайтар ойртоод нөгөө этгээдийг харвал 27 настай залуу, банк санхүүгийн чиглэлээр сургууль төгсөөгүй, дундаж Монгол хүнээс илүү гарах оюун ухааны потенциал тэр хүнд алгаа. Гэхдээ тэр хүнд зарчмын ялгаа байна аа. Тэр хүн хөдөлмөрч юм. Тэр хүн амьдрахын төлөө ажиллах биш харин ажиллахын төлөө амьдарч байна.
Монгол хүн ажлын 5 өдрийн 8 цаг тус бүр, нийтдээ 40 цагаа ч олигтой ажиллаж чадахгүй байна. Нью Йоркийн од аналист жилд 10 сая долларын бонус авдаг, Нью Йоркийн дилерүүд, хөрөнгө оруулалтын банкируудын дундаж бонус 1 сая доллар.
Муу мэдээ
Энийг авахын тулд чи долоо хоногт 40 биш харин 80 цаг ажиллах ёстой.
...
Ажиллана гэдэг нь даргын нүдийг хариулан цаг нөгцөөх биш. Ажиллана гэдэг нь чи өөрийнхөө төлөө, бусдын төлөө ямар нэг зүйлийг хийж бүтээнэ гэсэн үг.
Ажиллана гэдэг нь "ажлын бус цагаар" бас ажиллаж л байна гэсэн үг. Ажил 24 цаг байдаг. Зогсолтгүй явах ёстой.
Олон улсын зах дээр ажилладаг миний найз, танил олон дилерүүд малын эмч, нисгэгч, агрономич мэргэжилтэй.
Хөдөлмөр хүнийг бүтээжээ.
Гэхдээ шоргоолжны хөдөлмөр биш харин бүтээл бүтээхэд чиглэгдсэн хөдөлмөр хүнийг бүтээжээ.
Хүмүүст зориулан бүтээл бүтээх хөдөлмөр 24 цаг, 7 хоног, 365 хоног - бүх амьдралын туршид үргэлжилнэ. Хэдэн мянган бүтэлгүйтлийн дараа хосгүй ховор урлагийн бүтээл гарч хүн төрлөхтөний амьдралыг өөрчилнө.
Ийм урлаачид байдаггүйсэн бол бид агуйдаа сууж байх байсан юм.
Бүтээл бүтээж байгаа хүнд би бусдаас ухаантай, би мундаг, би одоо боллоо, мөнгө яаж хийх вэ, гэсэн асуудлууд утга учиргүй болмой.
This is too simple to understand.
Энэ бол хамгийн том тэнэглэл.
Фундаментал байдлаар Сайтар хайж үзвэл. (хайж үзнэ гэж тэдний нууцыг жинхэнээсээ хайхыг хэлж байгаа) Тэд нарын хүчирхэгждэг нууц нь хөгийн энгийн юманд оршдогийг олж мэднэ.
Бүүр хэтэрхий энгийн болохоор хүн төрлөхтөн тэрнийг олж чадахгүй төөрөлддөг гээд бод л доо.
Миний таньдаг хөрөнгө оруулалтын сангийн менежер дэлхийн 5 оронд 8 хөрөнгө оруулалтын төсөл дээр зэрэг ажилладаг. Нэг улсаас нөгөө улсруу нисээд л, онгоцны буудалд, онгоцон дотор excel дээр хөрөнгө оруулалтын шинжилгээгээ хийж, тайлангаа бичээд л явж байдаг. Монгол хүний дунджаар бол энэ төсөөлшгүй л дээ. Дундаж Монгол хүн өнөөдөр энэ 8 төсөл байтугай нэгийг нь ч барахгүй сөхөрч унана. Аймшигтай их ажлаар дарлаа гэж гомдоллоно.
Мань менежер мэдээж угаасаа судсаар нь цус биш цэнхэр өнгөтэй зүйл урсч байгаа болохоор аргагүй ш дээ...
Яг үнэндээ сайтар ойртоод нөгөө этгээдийг харвал 27 настай залуу, банк санхүүгийн чиглэлээр сургууль төгсөөгүй, дундаж Монгол хүнээс илүү гарах оюун ухааны потенциал тэр хүнд алгаа. Гэхдээ тэр хүнд зарчмын ялгаа байна аа. Тэр хүн хөдөлмөрч юм. Тэр хүн амьдрахын төлөө ажиллах биш харин ажиллахын төлөө амьдарч байна.
Монгол хүн ажлын 5 өдрийн 8 цаг тус бүр, нийтдээ 40 цагаа ч олигтой ажиллаж чадахгүй байна. Нью Йоркийн од аналист жилд 10 сая долларын бонус авдаг, Нью Йоркийн дилерүүд, хөрөнгө оруулалтын банкируудын дундаж бонус 1 сая доллар.
Муу мэдээ
Энийг авахын тулд чи долоо хоногт 40 биш харин 80 цаг ажиллах ёстой.
...
Ажиллана гэдэг нь даргын нүдийг хариулан цаг нөгцөөх биш. Ажиллана гэдэг нь чи өөрийнхөө төлөө, бусдын төлөө ямар нэг зүйлийг хийж бүтээнэ гэсэн үг.
Ажиллана гэдэг нь "ажлын бус цагаар" бас ажиллаж л байна гэсэн үг. Ажил 24 цаг байдаг. Зогсолтгүй явах ёстой.
Олон улсын зах дээр ажилладаг миний найз, танил олон дилерүүд малын эмч, нисгэгч, агрономич мэргэжилтэй.
Хөдөлмөр хүнийг бүтээжээ.
Гэхдээ шоргоолжны хөдөлмөр биш харин бүтээл бүтээхэд чиглэгдсэн хөдөлмөр хүнийг бүтээжээ.
Хүмүүст зориулан бүтээл бүтээх хөдөлмөр 24 цаг, 7 хоног, 365 хоног - бүх амьдралын туршид үргэлжилнэ. Хэдэн мянган бүтэлгүйтлийн дараа хосгүй ховор урлагийн бүтээл гарч хүн төрлөхтөний амьдралыг өөрчилнө.
Ийм урлаачид байдаггүйсэн бол бид агуйдаа сууж байх байсан юм.
Бүтээл бүтээж байгаа хүнд би бусдаас ухаантай, би мундаг, би одоо боллоо, мөнгө яаж хийх вэ, гэсэн асуудлууд утга учиргүй болмой.
This is too simple to understand.
Sunday, April 24, 2011
Сарнайн философи III
Өөрийн өчүүхэн, хязгаарлагдмал мэдлэг, туршлага дээр үндэслэн "хорвоо ертөнцийг" үнэлж дүгнэх нь ямар хөөрхийлөлтэй болохыг өмнөх Сарнай философиуд дээр үзүүлсэн.
Мэдлэг өөрөө гүнзгий байх ёстойгоос гадна, бас өргөн хүрээтэй байх ёстой. Ингэж байж мэдлэг өөрөө үнэн болох боломж нь нэмэгдэнэ.
Алив хүний ертөнцийн талаарх мэдлэгийг vision гэж нэрлэдэг гэж үзье. Тэгвэл тэр нь магадгүй дараах байдалтай харагдана.
Энэ хүний мэдлэгийн санд x;y, m;z муруйнууд, a;b шулуунууд байна.
Мань эр ертөнцөд a;b шулуун, бас x;y, m;z гэсэн муруйнууд байдаг гэж мэддэг.
Мань эр энэ мэдлэг нь үнэн гэдэг яг л 5000 жилийн өмнөх Египетийн алхимич шиг, эсвэл дундад зууны үеийн Галилейг дүүжилж алах гэж байсан сүмийн санваартан шиг "итгэдэг".
Дараагийн арай өөр зургийг харъя.
Нөгөө өөр хоорондоо авцалдаагүй муруй, шугамнууд чинь үнэн хэрэгтээ гурвалжин, дугуй хоёр л байсан байна. Үүнийг үнэн хэрэгтээ мэдлэгийн хүрээг тэлж байж олж харлаа.
Тэгэхээр итгэл үнэмшил бол мэдлэг биш. Мэдлэг бол итгэл үнэмшил байж болохгүй юмаа гэдэг нь тодорхой харагдаж байна.
Би өмнө нь өөртөө итгэлтэй хүний хамгийн гол чанар нь өөрийгөө question хийх чадвар юм гэж хэлж байсан. Өөрийн мэдлэгийг байнга үнэн эсэхийг шалгаж хүрээг нь тэлж байх ёстой.
Мэдлэг өөрөө гүнзгий байх ёстойгоос гадна, бас өргөн хүрээтэй байх ёстой. Ингэж байж мэдлэг өөрөө үнэн болох боломж нь нэмэгдэнэ.
Алив хүний ертөнцийн талаарх мэдлэгийг vision гэж нэрлэдэг гэж үзье. Тэгвэл тэр нь магадгүй дараах байдалтай харагдана.
Энэ хүний мэдлэгийн санд x;y, m;z муруйнууд, a;b шулуунууд байна.
Мань эр ертөнцөд a;b шулуун, бас x;y, m;z гэсэн муруйнууд байдаг гэж мэддэг.
Мань эр энэ мэдлэг нь үнэн гэдэг яг л 5000 жилийн өмнөх Египетийн алхимич шиг, эсвэл дундад зууны үеийн Галилейг дүүжилж алах гэж байсан сүмийн санваартан шиг "итгэдэг".
Дараагийн арай өөр зургийг харъя.
Нөгөө өөр хоорондоо авцалдаагүй муруй, шугамнууд чинь үнэн хэрэгтээ гурвалжин, дугуй хоёр л байсан байна. Үүнийг үнэн хэрэгтээ мэдлэгийн хүрээг тэлж байж олж харлаа.
Тэгэхээр итгэл үнэмшил бол мэдлэг биш. Мэдлэг бол итгэл үнэмшил байж болохгүй юмаа гэдэг нь тодорхой харагдаж байна.
Би өмнө нь өөртөө итгэлтэй хүний хамгийн гол чанар нь өөрийгөө question хийх чадвар юм гэж хэлж байсан. Өөрийн мэдлэгийг байнга үнэн эсэхийг шалгаж хүрээг нь тэлж байх ёстой.
Friday, April 22, 2011
Belief
Зарим хүнд бурхан байгаа эсэх асуудал нь итгэл үнэмшил гэж ойлгогддог юм шиг байна. Үнэн хэрэгтээ энэ талаар сайтар бясалгаж үзвэл бурхан орших хийгээд эс орших асуудал нь итгэл үнэмшилтэй холбоо хамааралгүй болох нь ухамсарлагддаг.
Яг үнэндээ дэлхий бөмбөрцөг эсвэл хавтгай болох асуудлыг итгэл үнэмшлийн төвшинд хүртэл аваачиж дэвэргэн хэлмэгдүүлж байсан дундад зууны үеийн оюуны ялзралд орсон этгээд - орчин үед бурхан байгаа эсэх асуудлыг итгэл үнэмшлийн асуудал хэмээн эндүүрч байгаа этгээд хоёрын хооронд ямар ч ялгаа үгүй.
Ертөнцийн түгээмэл үнэн ганц л. Түүнд ямар ч замаар хүрч болно. Буддын шашин, Христ, Шашингүй үзлийн аль ч замаар түүнд хүрч болох юм. Ертөнцийн түгээмэл үнэн хэн нэгнээс үл хамааран оршино. Хэн нэгэн нь бурхан байсан ч гэсэн шүү дээ. Итгэл үнэмшил түгээмэл үнэнд л чиглэгдэн бий болдог. Харин аль замыг сонгох асуудал нь өөрөө итгэл үнэмшил биш юм. Аль ч замыг сонгосон байлаа гэсэн түгээмэл үнэн буюу эцсийн цэг дээр хүрэх итгэл үнэмшилтэй байхад гарцаагүй түүнд хүрэх болно.
1. Бурхан бидний хувь тавиланг зураад тавьчихсан юм бол бүгдээрээ гар хөлөө гозойлгоод хэвтчихье л дээ. Үгүй юм байна. Хүн төрлөхтөн өөрсдөө хувь заяаныхаа эзэн нь юм байна гэдгийг жишээ нь Англичууд 600 жилийн өмнө ойлгосон байх юм. Энийг хэрэв одоо болтол ойлгоогүй яваад байгаа бол хэцүү л юм.
2. Бурхан бидний өдөр тутмын амьдралд орж ирээд нөлөөлөөд байна уу.
3. Там, диваажин байгаа эсэх, өмнөх амьдрал байсан эсэх нь бидний одоогийн амьдралд яг ямар нөлөө үзүүлээд байгаа юм. Өмнөх насандаа нүгэл хийсэн учраас одоогийн амьдрал чинь болж бүтэхгүй байна уу. Хөгийн өрөвдөлтэй шалтаг шиг сонсогдохгүй байна уу?
Бидний яг одоогийн амьдрахуйд дээрх асуудлууд нь огтоос нөлөө үзүүлэхгүй байгаа нь үнэн юм бол бурхан байгаа эсэх талаар итгэл үнэмшил бий болгох нь огтоос утгагүй асуудал юмаа гэдэг дүгнэлтэд философичид хүрэх юм.
Энгийн бодол, хөгийн төсөөллийг итгэл үнэмшилтэй андуурч, жинхэнэ итгэл үнэмшлийн гайхамшгаас асар холуур зөрж яваа олон хүн байна.
...
Олимпийн аваргад үндэсний баг бэлтгэл хийж байна.
5 тамирчин байх. Нэг нь төрөлхийн булчин шөрмөсний хөгжил сайтай, бусдаасаа илүү. Гэхдээ тэр биш өөр нэг дундаж төрлөх хөгжил бүхий тамирчин л дандаа түрүүлэх. Бүгдээрээ хэн нь уул нь хамгийн хөгжил сайтайг мэдэж л байгаа.
Би өмнө нь хүн өөрийгөө бусдаас мундаг гэж бодмогц хамгийн том алдаагаа гаргадаг гэж хэлсэн. Үүнийг задлаж үзье. Төрлөх хөгжил бол шинж чанар. Энэ олимпийн аварга болох хангалттай бөгөөд хүрэлцээтэй мөн чанар биш юм. Олимпийн аварга болох нь яг үнэндээ хамгийн хүчирхэг хөлтэй төрсөнд оршоод байхгүй байна. Гэтэл мань эр мөн чанарыг ойлголгүйгээр шинж чанарт эрдсэнээс болоод эргэж буцах боломжгүй алдаа гаргаж байгаа юм.
Нөгөө байнга түрүүлдэг этгээдийг харъя. Энэ нөхөр шинж чанар болох булчинд биш харин мөн чанар болох - үйл хэрэгт өөрийгөө зориулах итгэл үнэмшил - итгэл үнэмшилээ хэлбэрэлтгүй сахин мөрдөх сахилга бат - тууштай байдал - өөртөө итгэлтэй байдал нарын тусламжтай түрүүлж байгаа юм. Мань эр өөрийгөө бусдаасаа мундаг гэж боддоггүй хэрэг үү. Мань эр өөрийгөө хэзээ ч бусдаас илүү гэж боддоггүй, мань эр зүгээр л өөрийгөө бусдаас илүү гэдгээ хүлээн зөвшөөрдөг. Мань эр түрүүлнэ гэдгээ мэдэж байгаа. Яагаад гэвэл тэр олимпийн аварга болох үйл хэрэгтээ итгэл үнэмшилтэй. Түүний хэний ч төсөөлшгүй аймшигтай өндөр өөртөө итгэх итгэл нь түүний хөлний булчин биш харин итгэл үнэмшлээс нь урган гардаг. Мань эр бусад нь өдөрт 5 цаг бэлтгэл хийхэд 10 цаг бэлтгэл хийж чадахаа мэддэг. Тийм л учраас, гагцхүү тийм л учраас өөртөө итгэлтэй байдаг.
Хамгийн том хөлний булчинг хүндэлдэггүй юм аа. Харин итгэл үнэмшил, үнэн сэтгэлээсээ тууштай байгаа байдлыг л хүмүүс хүндэлдэг юм. Америкийн сагсчин Кобе Брайнт авъяастай болохоороо л шидсэн болгон нь сагсанд орж, аварга аваад байдаг юм биш. Мань эр бүх хүмүүс бэлтгэлээ дуусгаад гэрлүүгээ гэлдэрсэн хойно нь хоцорч үлдээд хэдэн мянган удаа шидэлтээ давтдаг учраас л тэр.
Шинж чанар биш мөн чанарыг эрхэмлэн амьдарч яваа эрхэмд өөрийгөө бусдаас илүү гэх сэтгэл, дэлхий бөмбөрцөг хэлбэртэй, нар зүүнээс манддаг гэх мэтийн хөгийн шинж чанарууд огт хамаагүй байх ажээ.
...
Бурхан байгаа эсэх асуудал нь шашны замаар түгээмэл үнэнд хүрэх асуудалтай огтхон ч хамааралгүй гэдгийг хэлээд дараагийн нийтлэлдээ бичье.
Яг үнэндээ дэлхий бөмбөрцөг эсвэл хавтгай болох асуудлыг итгэл үнэмшлийн төвшинд хүртэл аваачиж дэвэргэн хэлмэгдүүлж байсан дундад зууны үеийн оюуны ялзралд орсон этгээд - орчин үед бурхан байгаа эсэх асуудлыг итгэл үнэмшлийн асуудал хэмээн эндүүрч байгаа этгээд хоёрын хооронд ямар ч ялгаа үгүй.
Ертөнцийн түгээмэл үнэн ганц л. Түүнд ямар ч замаар хүрч болно. Буддын шашин, Христ, Шашингүй үзлийн аль ч замаар түүнд хүрч болох юм. Ертөнцийн түгээмэл үнэн хэн нэгнээс үл хамааран оршино. Хэн нэгэн нь бурхан байсан ч гэсэн шүү дээ. Итгэл үнэмшил түгээмэл үнэнд л чиглэгдэн бий болдог. Харин аль замыг сонгох асуудал нь өөрөө итгэл үнэмшил биш юм. Аль ч замыг сонгосон байлаа гэсэн түгээмэл үнэн буюу эцсийн цэг дээр хүрэх итгэл үнэмшилтэй байхад гарцаагүй түүнд хүрэх болно.
1. Бурхан бидний хувь тавиланг зураад тавьчихсан юм бол бүгдээрээ гар хөлөө гозойлгоод хэвтчихье л дээ. Үгүй юм байна. Хүн төрлөхтөн өөрсдөө хувь заяаныхаа эзэн нь юм байна гэдгийг жишээ нь Англичууд 600 жилийн өмнө ойлгосон байх юм. Энийг хэрэв одоо болтол ойлгоогүй яваад байгаа бол хэцүү л юм.
2. Бурхан бидний өдөр тутмын амьдралд орж ирээд нөлөөлөөд байна уу.
3. Там, диваажин байгаа эсэх, өмнөх амьдрал байсан эсэх нь бидний одоогийн амьдралд яг ямар нөлөө үзүүлээд байгаа юм. Өмнөх насандаа нүгэл хийсэн учраас одоогийн амьдрал чинь болж бүтэхгүй байна уу. Хөгийн өрөвдөлтэй шалтаг шиг сонсогдохгүй байна уу?
Бидний яг одоогийн амьдрахуйд дээрх асуудлууд нь огтоос нөлөө үзүүлэхгүй байгаа нь үнэн юм бол бурхан байгаа эсэх талаар итгэл үнэмшил бий болгох нь огтоос утгагүй асуудал юмаа гэдэг дүгнэлтэд философичид хүрэх юм.
Энгийн бодол, хөгийн төсөөллийг итгэл үнэмшилтэй андуурч, жинхэнэ итгэл үнэмшлийн гайхамшгаас асар холуур зөрж яваа олон хүн байна.
...
Олимпийн аваргад үндэсний баг бэлтгэл хийж байна.
5 тамирчин байх. Нэг нь төрөлхийн булчин шөрмөсний хөгжил сайтай, бусдаасаа илүү. Гэхдээ тэр биш өөр нэг дундаж төрлөх хөгжил бүхий тамирчин л дандаа түрүүлэх. Бүгдээрээ хэн нь уул нь хамгийн хөгжил сайтайг мэдэж л байгаа.
Би өмнө нь хүн өөрийгөө бусдаас мундаг гэж бодмогц хамгийн том алдаагаа гаргадаг гэж хэлсэн. Үүнийг задлаж үзье. Төрлөх хөгжил бол шинж чанар. Энэ олимпийн аварга болох хангалттай бөгөөд хүрэлцээтэй мөн чанар биш юм. Олимпийн аварга болох нь яг үнэндээ хамгийн хүчирхэг хөлтэй төрсөнд оршоод байхгүй байна. Гэтэл мань эр мөн чанарыг ойлголгүйгээр шинж чанарт эрдсэнээс болоод эргэж буцах боломжгүй алдаа гаргаж байгаа юм.
Нөгөө байнга түрүүлдэг этгээдийг харъя. Энэ нөхөр шинж чанар болох булчинд биш харин мөн чанар болох - үйл хэрэгт өөрийгөө зориулах итгэл үнэмшил - итгэл үнэмшилээ хэлбэрэлтгүй сахин мөрдөх сахилга бат - тууштай байдал - өөртөө итгэлтэй байдал нарын тусламжтай түрүүлж байгаа юм. Мань эр өөрийгөө бусдаасаа мундаг гэж боддоггүй хэрэг үү. Мань эр өөрийгөө хэзээ ч бусдаас илүү гэж боддоггүй, мань эр зүгээр л өөрийгөө бусдаас илүү гэдгээ хүлээн зөвшөөрдөг. Мань эр түрүүлнэ гэдгээ мэдэж байгаа. Яагаад гэвэл тэр олимпийн аварга болох үйл хэрэгтээ итгэл үнэмшилтэй. Түүний хэний ч төсөөлшгүй аймшигтай өндөр өөртөө итгэх итгэл нь түүний хөлний булчин биш харин итгэл үнэмшлээс нь урган гардаг. Мань эр бусад нь өдөрт 5 цаг бэлтгэл хийхэд 10 цаг бэлтгэл хийж чадахаа мэддэг. Тийм л учраас, гагцхүү тийм л учраас өөртөө итгэлтэй байдаг.
Хамгийн том хөлний булчинг хүндэлдэггүй юм аа. Харин итгэл үнэмшил, үнэн сэтгэлээсээ тууштай байгаа байдлыг л хүмүүс хүндэлдэг юм. Америкийн сагсчин Кобе Брайнт авъяастай болохоороо л шидсэн болгон нь сагсанд орж, аварга аваад байдаг юм биш. Мань эр бүх хүмүүс бэлтгэлээ дуусгаад гэрлүүгээ гэлдэрсэн хойно нь хоцорч үлдээд хэдэн мянган удаа шидэлтээ давтдаг учраас л тэр.
Шинж чанар биш мөн чанарыг эрхэмлэн амьдарч яваа эрхэмд өөрийгөө бусдаас илүү гэх сэтгэл, дэлхий бөмбөрцөг хэлбэртэй, нар зүүнээс манддаг гэх мэтийн хөгийн шинж чанарууд огт хамаагүй байх ажээ.
...
Бурхан байгаа эсэх асуудал нь шашны замаар түгээмэл үнэнд хүрэх асуудалтай огтхон ч хамааралгүй гэдгийг хэлээд дараагийн нийтлэлдээ бичье.
Thursday, April 21, 2011
Copyright
Саяхан ХААИС хоёр оюутан бакалаврын дипломоо хамгаалж байна. Биотехнологийн чиглэлээр.
Нэг нь Монгол оронд ургасан Вансэмбэрүү цэцгээс, нөгөөх нь Модны чага мөөгнөөс ялгаж авсан химийн идвэхт нэгдэл элэгний хорт хавдарын эсийн ургалтанд тус тус хэрхэн нөлөөлж байгааг судлаж тогтоож, үр дүнг нь гаргажээ.
Ингэхдээ 1970 онд элэгний хорт хавдараар нас барсан Америк эмэгтэйн хавдарын эсийг Америкийн генийн фондноос авсан байна. Авсан хорт хавдарын эсээ тусгай тэжээлт орчинд лабораторын нөхцөлд ургуулаад түүнийгээ дээрх ургамалуудаас (мөөг бол ургамал биш) ялгаж авсан химийн идвэхтэй нэгдлээрээ үйлчлүүлсэн байна. Аль аль тохиолдолд нь эдгээр бодисууд хорт хавдарын өсөлтийг саармагжуулах, зогсоох нөлөөлөл үзүүлж байгааг туршиж баталжээ.
Дараагийн шатанд химийн идвэхт нэгдлээ хүн дээр турших, илүү боловсронгуй болгож нөлөөлөл бага үзүүлдэг хэсгийг нь хасах, нөлөөлөл их үзүүлдэг хэсгийг нь арвижуулан эмийн бэлдмэл гаргаж авах. Цаашид масс үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх боломжтой юм.
20 настайдаа хүн төрлөхтөний сайн сайхны төлөө энэ хүүхдүүд юм хийж эхэлжээ. Харин та юу хийж байна?
Нэг нь Монгол оронд ургасан Вансэмбэрүү цэцгээс, нөгөөх нь Модны чага мөөгнөөс ялгаж авсан химийн идвэхт нэгдэл элэгний хорт хавдарын эсийн ургалтанд тус тус хэрхэн нөлөөлж байгааг судлаж тогтоож, үр дүнг нь гаргажээ.
Ингэхдээ 1970 онд элэгний хорт хавдараар нас барсан Америк эмэгтэйн хавдарын эсийг Америкийн генийн фондноос авсан байна. Авсан хорт хавдарын эсээ тусгай тэжээлт орчинд лабораторын нөхцөлд ургуулаад түүнийгээ дээрх ургамалуудаас (мөөг бол ургамал биш) ялгаж авсан химийн идвэхтэй нэгдлээрээ үйлчлүүлсэн байна. Аль аль тохиолдолд нь эдгээр бодисууд хорт хавдарын өсөлтийг саармагжуулах, зогсоох нөлөөлөл үзүүлж байгааг туршиж баталжээ.
Дараагийн шатанд химийн идвэхт нэгдлээ хүн дээр турших, илүү боловсронгуй болгож нөлөөлөл бага үзүүлдэг хэсгийг нь хасах, нөлөөлөл их үзүүлдэг хэсгийг нь арвижуулан эмийн бэлдмэл гаргаж авах. Цаашид масс үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх боломжтой юм.
20 настайдаа хүн төрлөхтөний сайн сайхны төлөө энэ хүүхдүүд юм хийж эхэлжээ. Харин та юу хийж байна?
Tuesday, April 19, 2011
its too simple to understand - that you never get it
Хүмүүс ер нь алив асуудлыг "хүндрүүлж" бодох их дуртай.
Манай Warren Buffet мөнгө олохын төлөө яваад л дэлхийн хамгийн баян хүн болчихож гэнэ дээ. Хэрэв мань эр дэлхийн хамгийн баян хүн, эсвэл мөнгөтэй хүн болохыг хүссэн бол хэзээ ч тэрбумтан болохгүй байсан юм.
Expectation management
Америкт сургууль төгслөө гээд Warren Buffet болчихгүй. Тэнд жил бүр хэдэн саяараа их сургууль төгсч л байна. Тэд нар бүгдээрээ Воррен болоод байдагсан бол дэлхий одоо сөнөж байх байлгүй дээ.
Ямар ч гэсэн Америкт сургууль төгссөн гэдэг нь Воррен Баффет болно гэдэгтэй огтхон ч корреляцгүй сонсогдоод байх шиг.
Англиар сайн ярьдаг боллоо гээд бас л юу ч сонсогдохгүй байна. Дэлхий дээр бараг 500 сая хүн унаган англи хэлтэй. Тэглээ гээд 500 сая тэрбумтан төрчихсөн юм харагдахгүй л байх юм.
Нэг лекцэн дээр Нэг залуу асууж байна аа. Та ажлын бус цагаараа юу хийдэг юм, хобби чинь юув гэнэ. Ажлын бус цагаар ажлаа хийдэг гээд хариулчихав.
Яг үнэндээ хүнд амьдрал гээд нэг юм, ажил гээд бас нэг өөр юм байдаг гэж би боддоггүй.
Хүнд амьдрал гэж нэг юм бий. Түүний утга учир нь нэг. Утга учир олон зүйлсээс бүрэлдэн тогтдог. Түүний нэг том хэсэг нь ажил.
Хүн амьдрах гэж ажил хийдэггүй, харин ажил хийх гэж амьдардаг юм болов уу.
Ажил хийнэ гэж бүтээл гаргах үйл ажиллагаа гэвэл уран зураач өглөө 9-с орой 18 хүртэл зургаа зураад л. Бусад үед нь марк цуглуулаад байвал хачин юм болох биш үү. Бүтээлийг 24 цагаар л хийдэг. Зүүдэндээ, өглөө цайгаа уухдаа, өдөр оффистоо, орой буйдан дээрээ.
Англи хэл мэдээд, Америкт сургууль төгсөөд бүтээл гардаггүй юм. Англи хэл сураад, Америкт урлагийн академи төгссөн шушмайгийн хэзээ ч ойлгохгүй уран зургийг Африкийн агуй дотор шуудай нөмөрөөд сууж байгаа хар зурдаг юм.
Манай Warren Buffet мөнгө олохын төлөө яваад л дэлхийн хамгийн баян хүн болчихож гэнэ дээ. Хэрэв мань эр дэлхийн хамгийн баян хүн, эсвэл мөнгөтэй хүн болохыг хүссэн бол хэзээ ч тэрбумтан болохгүй байсан юм.
Expectation management
Америкт сургууль төгслөө гээд Warren Buffet болчихгүй. Тэнд жил бүр хэдэн саяараа их сургууль төгсч л байна. Тэд нар бүгдээрээ Воррен болоод байдагсан бол дэлхий одоо сөнөж байх байлгүй дээ.
Ямар ч гэсэн Америкт сургууль төгссөн гэдэг нь Воррен Баффет болно гэдэгтэй огтхон ч корреляцгүй сонсогдоод байх шиг.
Англиар сайн ярьдаг боллоо гээд бас л юу ч сонсогдохгүй байна. Дэлхий дээр бараг 500 сая хүн унаган англи хэлтэй. Тэглээ гээд 500 сая тэрбумтан төрчихсөн юм харагдахгүй л байх юм.
Нэг лекцэн дээр Нэг залуу асууж байна аа. Та ажлын бус цагаараа юу хийдэг юм, хобби чинь юув гэнэ. Ажлын бус цагаар ажлаа хийдэг гээд хариулчихав.
Яг үнэндээ хүнд амьдрал гээд нэг юм, ажил гээд бас нэг өөр юм байдаг гэж би боддоггүй.
Хүнд амьдрал гэж нэг юм бий. Түүний утга учир нь нэг. Утга учир олон зүйлсээс бүрэлдэн тогтдог. Түүний нэг том хэсэг нь ажил.
Хүн амьдрах гэж ажил хийдэггүй, харин ажил хийх гэж амьдардаг юм болов уу.
Ажил хийнэ гэж бүтээл гаргах үйл ажиллагаа гэвэл уран зураач өглөө 9-с орой 18 хүртэл зургаа зураад л. Бусад үед нь марк цуглуулаад байвал хачин юм болох биш үү. Бүтээлийг 24 цагаар л хийдэг. Зүүдэндээ, өглөө цайгаа уухдаа, өдөр оффистоо, орой буйдан дээрээ.
Англи хэл мэдээд, Америкт сургууль төгсөөд бүтээл гардаггүй юм. Англи хэл сураад, Америкт урлагийн академи төгссөн шушмайгийн хэзээ ч ойлгохгүй уран зургийг Африкийн агуй дотор шуудай нөмөрөөд сууж байгаа хар зурдаг юм.
Saturday, April 16, 2011
99 things to overcome
Өнгөрсөн 2 хоногийн хугацаанд нийтдээ 400 гаруй хүнд лекц уншив. Лекц уншихын зорилго нь хүмүүст тодорхой хэмжээний мэдлэг өгөх, мөн тэдэнд цаашид мэдлэгт тэмүүлэх урам зориг өгөхөд оршдог.
Хэдийгээр мэдээлэлээс урган гарсан мэдлэг (хүнээр заалгасан, номноос уншсан, сонссон) ухамсарласан мэдлэгийн хажууд инээдтэй бяцхан боловч ухамсарласан мэдлэгийг бий болгоход бас тодорхой үүрэгтэй.
Энгийн жишээ. Хэрэв банкны захирал хүн дундаж иргэн дээр очоод "англи хэл сурахын тулд өдөр бүр 1 цаг хичээллэх ёстой" гэж хэлвэл нөгөө дундаж мөрөө хавчаад л өнгөрнө. Үг нь жинтэй сонсогдохгүй байна. Хүлээн авах хүчин чадал нь хүрэхгүй байгаа юм шиг харагдаж байна. Харин банкны ангид сурдаг оюутанд очоод хэлвэл нэлээд хурцаар хүлээж авна. Яагаад гэвэл оюутан, аль нэг хүн банкны захирал болтол явахад ямархуу туршлагыг хуримтлуулсан байхыг гадарлаад байна. Түүний үгийг дагахад бэлэн байна.
Өвөө чинь хүнтэй гэрлэхээсээ өмнө дор хаяж 1 жил үерхэж үзээрэй гэж хэлээд байхад, хэн нэгэн түүнийг нь тоолгүй сэтгэлийн хөөрлөөр танилцад долоо хоноогүй хүнтэйгээ гэрлэх тохиолдол зөндөө л байдаг. Уул нь мань өвөө 70 жил наслахдаа бие биенийгээ сайн таньж мэдэлгүй яаран гэрлээд хурдан сарнисан гэр бүлийн талаар 500 гаруй жишээ баримт мэдэх юм. Тэгэхээр өвгөний мэдлэг, туршлагыг үнэлж чадахгүй буруу шийдвэр гаргаж байгаа өрөвдөлтэй ач нь зүйрлэвээс - хэн нэгэн, мэдлэгийн хүрээ нь маш явцуу тул эсрэг хүний мэдлэгийг огтоос үнэлж чадахгүй, ингээд нөгөө талаасаа мэдлэг огт хүлээж авч чаддагүй өөрийгөө устгах механизм болон хувирч байгааг харна.
Хүн төрлөхтөн илүү туршлагатай нэгнийхээ ухамсарласан мэдлэгийг share хийж чаддаггүй байсан бол бид нар хаана байх байсан юм бол оо? Агуйдаа сууж байх байсан бус уу.
Өндөр настай хүнийг хүндлэх ёсон үүнээс үүдсэн билээ. Фундаментал төвшинд авч үзвэл - Өндөр настай учраас нь биш, тэр хүний ухамсарласан мэдлэг нь залуу хүнийхээ (ерөнхийдөө) хамаагүй их байдаг учраас л залуу хүн өндөр настны үгийг дагах ёсон тэр юм.
Аав 60 хүртлээ маш их зүйл ойлгоод үхээд өгдөг. Хүү нь нөгөө ойлгосон зүйлийг нь яг 60 хүрэхдээ аавтайгаа ижил төвшинд ойлгоод үхээд байдаг байсан бол бид нар агуйдаа сууж байх байсан юм. Түрүүлж ургасан чихнээс сүүлд ургасан эвэр яагаад урт байдаг юм бэ? Яагаад гэвэл 60-тай аав 30-тай хүүдээ өөрийн мэдсэн бүх зүйлийг шилжүүлж өгдөг учраас тэр. 30-тай хүү түүнийг бясалгасаар 40 хүрэхдээ ухамсарласан мэдлэг болгон хувиргадаг учраас тэр. Хүний нийгмийн мэдлэг хуримтлагдах процесс иймэрхүү маягаар явагдах юм.
Монгол улс яагаад хөгжихгүй байна гэнээ?
Монголчуудын дээр дурьдсан - ухамсарласан мэдлэгтэй хүний мэдлэгийг хүлээн авах чадвар хомс байгаа учраас тэр. Яагаад? (нэг л зүйлийг тохиролцоё, ойлгоё - Монгол хүн бол хүн шиг л хүн - хүнээс илүү ухаантай эсвэл дутуу мунхаг хүн биш)
Яагаад гэвэл мэдлэгийг ийнхүү шилжүүлж авдаг чадварыг боловсролын системд, гэр бүлийн хүмүүжилд суулгаагүй учраас тэр.
Мэдлэгтэй хүнийг таньж чаддаг ухамсарыг Монголчуудад багаас нь суулгадаггүй учраас тэр.
Аливаа зүйлийг асуухдаа, аливаа зүйлийг ярихдаа аргументтай ярьж чаддаггүй учраас тэр. Аливаа зүйл дээр мэтгэлцэхдээ ямар ч аргумент тавьж чаддаггүй учраас тэр. Мэдлэгийг хүлээж авахдаа шүүмжлэлтэй хандаж чаддаггүй учраас тэр. Өөрийнхөө мэдлэгт байнга шүүмжлэлтэй хандаж чаддагүй учраас бас тэр юм.
Бага байхад минь үеийн зарим найзууд "манай аав тэгсэн, манай ах ингэж хэлсэн" гээд л тэрнийгээ хамгаалаад улаан галзуу хэрэлддэг байж билээ. Би тэр үед нь "аав нь худлаа хэлсэн бол, ах нь буруу ярьсан бол яах юм" гэж ундууцан боддог байсан юм. Харамсалтай нь одоо манайхаар мэдлэгт яг иймэрхүү арга барилаар ханддаг томчууд дүүрч байна. Олон оюутнууд их сургууль төгсөхдөө ийм л арга барилтай төгсч байна.
Хүмүүст багахан ч гэсэн эерэг зүйл өгөхөөр лекц уншихад мэдлэгийг яг дээр дурьдсан шалтгаанаар хүлээж авч чадахгүй байвал амьдрал улам сонирхолтой болох юм. Хэрэв Харвардад лекц уншсан бол ямар амархан байх байсан бол оо. Хамгийн гайхамшигтай нь хэрэв иймэрхүү хүмүүст мэдлэгийг бүрэн шилжүүлж чадах төвшинд хүртэл гарч лекцийг унших юм бол Харвардын 100 багш нийлсэнээс ч илүү агуу илтгэгч болох юм даа. Тийм л учраас гайхамшиг Харвардад биш, Хонг Конгод биш харин зөвхөн Монголд л бүтээгдэх боломжтой харагдах юм.
Хэрэв хэн нэгэн залуу 800 жилийн өмнө дэлхийн нэг номерийн гүрэн байсан Монгол, өнөөдөр дэлхийд 120 гараад хойгуур жагсаж байхад халшраад зугатааж байвал тэр хүн Монгол хүн мөн юм уу. Дэлхийн номер нэг гүрэнд амьдрах, дэлхийн 120-т байдаг улсыг номер нэг болгохоор зүтгэж амьдралаа зарцуулах хоёрын хооронд алд дэлэмийн л ялгаа бий.
Хэдийгээр мэдээлэлээс урган гарсан мэдлэг (хүнээр заалгасан, номноос уншсан, сонссон) ухамсарласан мэдлэгийн хажууд инээдтэй бяцхан боловч ухамсарласан мэдлэгийг бий болгоход бас тодорхой үүрэгтэй.
Энгийн жишээ. Хэрэв банкны захирал хүн дундаж иргэн дээр очоод "англи хэл сурахын тулд өдөр бүр 1 цаг хичээллэх ёстой" гэж хэлвэл нөгөө дундаж мөрөө хавчаад л өнгөрнө. Үг нь жинтэй сонсогдохгүй байна. Хүлээн авах хүчин чадал нь хүрэхгүй байгаа юм шиг харагдаж байна. Харин банкны ангид сурдаг оюутанд очоод хэлвэл нэлээд хурцаар хүлээж авна. Яагаад гэвэл оюутан, аль нэг хүн банкны захирал болтол явахад ямархуу туршлагыг хуримтлуулсан байхыг гадарлаад байна. Түүний үгийг дагахад бэлэн байна.
Өвөө чинь хүнтэй гэрлэхээсээ өмнө дор хаяж 1 жил үерхэж үзээрэй гэж хэлээд байхад, хэн нэгэн түүнийг нь тоолгүй сэтгэлийн хөөрлөөр танилцад долоо хоноогүй хүнтэйгээ гэрлэх тохиолдол зөндөө л байдаг. Уул нь мань өвөө 70 жил наслахдаа бие биенийгээ сайн таньж мэдэлгүй яаран гэрлээд хурдан сарнисан гэр бүлийн талаар 500 гаруй жишээ баримт мэдэх юм. Тэгэхээр өвгөний мэдлэг, туршлагыг үнэлж чадахгүй буруу шийдвэр гаргаж байгаа өрөвдөлтэй ач нь зүйрлэвээс - хэн нэгэн, мэдлэгийн хүрээ нь маш явцуу тул эсрэг хүний мэдлэгийг огтоос үнэлж чадахгүй, ингээд нөгөө талаасаа мэдлэг огт хүлээж авч чаддагүй өөрийгөө устгах механизм болон хувирч байгааг харна.
Хүн төрлөхтөн илүү туршлагатай нэгнийхээ ухамсарласан мэдлэгийг share хийж чаддаггүй байсан бол бид нар хаана байх байсан юм бол оо? Агуйдаа сууж байх байсан бус уу.
Өндөр настай хүнийг хүндлэх ёсон үүнээс үүдсэн билээ. Фундаментал төвшинд авч үзвэл - Өндөр настай учраас нь биш, тэр хүний ухамсарласан мэдлэг нь залуу хүнийхээ (ерөнхийдөө) хамаагүй их байдаг учраас л залуу хүн өндөр настны үгийг дагах ёсон тэр юм.
Аав 60 хүртлээ маш их зүйл ойлгоод үхээд өгдөг. Хүү нь нөгөө ойлгосон зүйлийг нь яг 60 хүрэхдээ аавтайгаа ижил төвшинд ойлгоод үхээд байдаг байсан бол бид нар агуйдаа сууж байх байсан юм. Түрүүлж ургасан чихнээс сүүлд ургасан эвэр яагаад урт байдаг юм бэ? Яагаад гэвэл 60-тай аав 30-тай хүүдээ өөрийн мэдсэн бүх зүйлийг шилжүүлж өгдөг учраас тэр. 30-тай хүү түүнийг бясалгасаар 40 хүрэхдээ ухамсарласан мэдлэг болгон хувиргадаг учраас тэр. Хүний нийгмийн мэдлэг хуримтлагдах процесс иймэрхүү маягаар явагдах юм.
Монгол улс яагаад хөгжихгүй байна гэнээ?
Монголчуудын дээр дурьдсан - ухамсарласан мэдлэгтэй хүний мэдлэгийг хүлээн авах чадвар хомс байгаа учраас тэр. Яагаад? (нэг л зүйлийг тохиролцоё, ойлгоё - Монгол хүн бол хүн шиг л хүн - хүнээс илүү ухаантай эсвэл дутуу мунхаг хүн биш)
Яагаад гэвэл мэдлэгийг ийнхүү шилжүүлж авдаг чадварыг боловсролын системд, гэр бүлийн хүмүүжилд суулгаагүй учраас тэр.
Мэдлэгтэй хүнийг таньж чаддаг ухамсарыг Монголчуудад багаас нь суулгадаггүй учраас тэр.
Аливаа зүйлийг асуухдаа, аливаа зүйлийг ярихдаа аргументтай ярьж чаддаггүй учраас тэр. Аливаа зүйл дээр мэтгэлцэхдээ ямар ч аргумент тавьж чаддаггүй учраас тэр. Мэдлэгийг хүлээж авахдаа шүүмжлэлтэй хандаж чаддаггүй учраас тэр. Өөрийнхөө мэдлэгт байнга шүүмжлэлтэй хандаж чаддагүй учраас бас тэр юм.
Бага байхад минь үеийн зарим найзууд "манай аав тэгсэн, манай ах ингэж хэлсэн" гээд л тэрнийгээ хамгаалаад улаан галзуу хэрэлддэг байж билээ. Би тэр үед нь "аав нь худлаа хэлсэн бол, ах нь буруу ярьсан бол яах юм" гэж ундууцан боддог байсан юм. Харамсалтай нь одоо манайхаар мэдлэгт яг иймэрхүү арга барилаар ханддаг томчууд дүүрч байна. Олон оюутнууд их сургууль төгсөхдөө ийм л арга барилтай төгсч байна.
Хүмүүст багахан ч гэсэн эерэг зүйл өгөхөөр лекц уншихад мэдлэгийг яг дээр дурьдсан шалтгаанаар хүлээж авч чадахгүй байвал амьдрал улам сонирхолтой болох юм. Хэрэв Харвардад лекц уншсан бол ямар амархан байх байсан бол оо. Хамгийн гайхамшигтай нь хэрэв иймэрхүү хүмүүст мэдлэгийг бүрэн шилжүүлж чадах төвшинд хүртэл гарч лекцийг унших юм бол Харвардын 100 багш нийлсэнээс ч илүү агуу илтгэгч болох юм даа. Тийм л учраас гайхамшиг Харвардад биш, Хонг Конгод биш харин зөвхөн Монголд л бүтээгдэх боломжтой харагдах юм.
Хэрэв хэн нэгэн залуу 800 жилийн өмнө дэлхийн нэг номерийн гүрэн байсан Монгол, өнөөдөр дэлхийд 120 гараад хойгуур жагсаж байхад халшраад зугатааж байвал тэр хүн Монгол хүн мөн юм уу. Дэлхийн номер нэг гүрэнд амьдрах, дэлхийн 120-т байдаг улсыг номер нэг болгохоор зүтгэж амьдралаа зарцуулах хоёрын хооронд алд дэлэмийн л ялгаа бий.
Thursday, April 14, 2011
120,000
70,000 жилийн өмнөх хэлтэрхий олдсоноос хойш удалгүй 120 мянган жилийн өмнөх бүлэг хүмүүсийн мөр олдов. Ямар ч гэсэн тэр үеийн 16 эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс, хүүхдүүд гуталгүй байсан байна! (хаха)
Бүхэл бүтэн 120,000 жилийн турш үзээд дөнгөж энд байна гэхээр бас л их удаан юм. Нөгөө талаас энийг уншиж байгаа бичиж байгаа хүмүүс азтай юм. Ер нь Грекийн бүлэг философичид, Есүс болон Будда нар 2000-5000 жилийн өмнө гарч ирээгүй бол бид хэд сэлэм эргүүлээд явж байж мэдэхнээ.
Цаашдаа дэлхий кон-федерац болж үндэстэн, угсаатан гэж юм байхгүй зөвхөн хүн л гэдэг амьтаны тухай ярьдаг, демокраси биш төгс меритокраси (төгс гэсэн шүү) байдлаар засаглалыг хэрэгжүүлдэг болох тэр үед амьдраагүйдээ бид азгүй биш байхаа. Харин тэр замд нь хөтлөх орчин үеийн Философичид, Есүс болон Будда нар нь болохоор хөдөлмөрлөх нь бидний бахархал юм уу. Тэр цагийг 5000 биш 500 жилийн дараа болгох хувь заяа ногдсон юм болов уу.
Бүхэл бүтэн 120,000 жилийн турш үзээд дөнгөж энд байна гэхээр бас л их удаан юм. Нөгөө талаас энийг уншиж байгаа бичиж байгаа хүмүүс азтай юм. Ер нь Грекийн бүлэг философичид, Есүс болон Будда нар 2000-5000 жилийн өмнө гарч ирээгүй бол бид хэд сэлэм эргүүлээд явж байж мэдэхнээ.
Цаашдаа дэлхий кон-федерац болж үндэстэн, угсаатан гэж юм байхгүй зөвхөн хүн л гэдэг амьтаны тухай ярьдаг, демокраси биш төгс меритокраси (төгс гэсэн шүү) байдлаар засаглалыг хэрэгжүүлдэг болох тэр үед амьдраагүйдээ бид азгүй биш байхаа. Харин тэр замд нь хөтлөх орчин үеийн Философичид, Есүс болон Будда нар нь болохоор хөдөлмөрлөх нь бидний бахархал юм уу. Тэр цагийг 5000 биш 500 жилийн дараа болгох хувь заяа ногдсон юм болов уу.
Tuesday, April 12, 2011
How to think outside the box
Яаж хайрцганаас гарч сэтгэх вэ гэдэг асуулт гарч ирнэ.
Ер нь хайрцагнаас гарч сэтгэнэ гэдэгт юуг ойлгох вэ гэдэг тал дээр интернетээс хартал олигтой юм байсангүй.
Янз янзаар тайлбарлаж болох юм. Гэхдээ би их товчхон байхыг хичээе.
Янз янзын байгууллагад олон төрлийн хүмүүс удирдаж ажиллах явцдаа би хэд хэдэн зүйл ойлгосон юм.
- Зах зээл гэдэг бол хүмүүс. Хүмүүсийг таньж мэдэх нь чухал. Олон улсын зах зээл дээр арилжаа хийж байхдаа техник шинжилгээ, суурь шинжилгээний олон арга хэрэгслийг ашигладаг байв. Гэвч эцсийн эцэст энэ бол хүмүүсийн хоорондын харилцаа, хүний психологи гэдэг нь улам бүр тодорхой болсон юм. Ашигтай арилжаа хийхийн тулд мөн чанарын шинж чанар болох техник болон суурь шинжилгээнд 100 хувь найдах юм бол сүйрэл болно (би үгүйсгээгүй байна, ач холбогдол нь хүмүүсийн боддог шиг тийм өндөр биш). Энэ зөвхөн санхүүгийн зах зээл биш өөр бусад бүх зүйлд хамаарна. Цэцэрлэгийн багшид хүртэл хамаатай. Хүмүүсийг таньж мэд.
- Хүмүүсийг таньж мэдэхийн тулд өөрийгөө таньж мэдэх нь чухал. Чи юу юм бэ? Чи юу хүсч байна? Өөрийгөө таньж мэдээгүй хүн бусдыг таньж мэдэх нь байтугай наад захын үйлдлийг нь ухаж ойлгох чадваргүй байна.
- Аз жаргалтай амьдрах, ажил хэргээ амжилттай явуулахад 5С, 7Р, менежментийн 3 дүрэм гэх мэт зүйлс хамгийн чухал биш. (дахиад л...үгүйсгээгүй байна) Хамгийн чухал зүйл бол хүмүүсийн хоорондын харилцаа буюу харилцан ойлголцол (communication).
Аливаа байгууллагын алдааны дийлэнх харилцаанаас үүдсэн байхыг амархан тайлбарлаж харуулж болно.
Тэгэхээр товчхондоо ...
-Хүмүүсийг таньж мэдэх
-Өөрийгөө таньж мэдэх
-Хүмүүс хоорондын харилцааг чухалчилах явдал болно.
Хайрцган дотор сэтгэдэг хүн гэж...
- Бусдаас ямар нэг зүйл шаардаад байдаг, юу шаардаад байгаагаа өөрөө ч ойлгодоггүй.
- Бүх асуудлыг зөвхөн өөрийн өнцгөөс харж үнэлж, дүгнэдэг тийм хүн болно.
Энэ хүний хувьд бүх хүн өөрийг нь гомдоодог, аливаа харилцааны асуудалд дандаа нөгөө тал буруутай байдаг, бүх зүйл дандаа л өөрийнх нь эсрэг эргээд байдаг. Дэлхийн бүх хүн амын 90 илүү хувь ийм болов уу. (жаахан хэтрүүлж байна)
Хайрцагнаас гарч сэтгэдэг хүн гэж...
- Асуудлыг өөрийн биш бусдын өнцгөөс түрүүлж хардаг
- Аливаа бурууг бусдаас биш өөрөөсөө хайдаг
- Харилцаанд үл ойлголцол гарвал эсрэг талдаа сайн тайлбарлаж ойлгуулж чадсангүй, миний буруу боллоо гэж бодож чаддаг
- Өөрт нь бусад хүн өртэй, тийм учраас туслах ёстой гэж боддоггүй.
- Өөрийг нь бусад хүн өрөвдөх ёстой гэж боддоггүй.
- Өөрийг нь бусад хүн "нүдийг" нь хараад л ойлгох ёстой гэж боддоггүй.
- Өөрийгөө бусдад ойлгуулах, бусдыг ойлгох, тэд нарын хэрэгцээ шаардлагыг мэдрэхийг хичээдэг.
- Бүх хариуцлагыг өөр дээрээ хүлээн авдаг хүнийг хэлэх юм.
Ингэвэл хайрцагнаас гарч, чөлөөтэй амьсгалж амьдрах юм болов уу.
Ер нь хайрцагнаас гарч сэтгэнэ гэдэгт юуг ойлгох вэ гэдэг тал дээр интернетээс хартал олигтой юм байсангүй.
Янз янзаар тайлбарлаж болох юм. Гэхдээ би их товчхон байхыг хичээе.
Янз янзын байгууллагад олон төрлийн хүмүүс удирдаж ажиллах явцдаа би хэд хэдэн зүйл ойлгосон юм.
- Зах зээл гэдэг бол хүмүүс. Хүмүүсийг таньж мэдэх нь чухал. Олон улсын зах зээл дээр арилжаа хийж байхдаа техник шинжилгээ, суурь шинжилгээний олон арга хэрэгслийг ашигладаг байв. Гэвч эцсийн эцэст энэ бол хүмүүсийн хоорондын харилцаа, хүний психологи гэдэг нь улам бүр тодорхой болсон юм. Ашигтай арилжаа хийхийн тулд мөн чанарын шинж чанар болох техник болон суурь шинжилгээнд 100 хувь найдах юм бол сүйрэл болно (би үгүйсгээгүй байна, ач холбогдол нь хүмүүсийн боддог шиг тийм өндөр биш). Энэ зөвхөн санхүүгийн зах зээл биш өөр бусад бүх зүйлд хамаарна. Цэцэрлэгийн багшид хүртэл хамаатай. Хүмүүсийг таньж мэд.
- Хүмүүсийг таньж мэдэхийн тулд өөрийгөө таньж мэдэх нь чухал. Чи юу юм бэ? Чи юу хүсч байна? Өөрийгөө таньж мэдээгүй хүн бусдыг таньж мэдэх нь байтугай наад захын үйлдлийг нь ухаж ойлгох чадваргүй байна.
- Аз жаргалтай амьдрах, ажил хэргээ амжилттай явуулахад 5С, 7Р, менежментийн 3 дүрэм гэх мэт зүйлс хамгийн чухал биш. (дахиад л...үгүйсгээгүй байна) Хамгийн чухал зүйл бол хүмүүсийн хоорондын харилцаа буюу харилцан ойлголцол (communication).
Аливаа байгууллагын алдааны дийлэнх харилцаанаас үүдсэн байхыг амархан тайлбарлаж харуулж болно.
Тэгэхээр товчхондоо ...
-Хүмүүсийг таньж мэдэх
-Өөрийгөө таньж мэдэх
-Хүмүүс хоорондын харилцааг чухалчилах явдал болно.
Хайрцган дотор сэтгэдэг хүн гэж...
- Бусдаас ямар нэг зүйл шаардаад байдаг, юу шаардаад байгаагаа өөрөө ч ойлгодоггүй.
- Бүх асуудлыг зөвхөн өөрийн өнцгөөс харж үнэлж, дүгнэдэг тийм хүн болно.
Энэ хүний хувьд бүх хүн өөрийг нь гомдоодог, аливаа харилцааны асуудалд дандаа нөгөө тал буруутай байдаг, бүх зүйл дандаа л өөрийнх нь эсрэг эргээд байдаг. Дэлхийн бүх хүн амын 90 илүү хувь ийм болов уу. (жаахан хэтрүүлж байна)
Хайрцагнаас гарч сэтгэдэг хүн гэж...
- Асуудлыг өөрийн биш бусдын өнцгөөс түрүүлж хардаг
- Аливаа бурууг бусдаас биш өөрөөсөө хайдаг
- Харилцаанд үл ойлголцол гарвал эсрэг талдаа сайн тайлбарлаж ойлгуулж чадсангүй, миний буруу боллоо гэж бодож чаддаг
- Өөрт нь бусад хүн өртэй, тийм учраас туслах ёстой гэж боддоггүй.
- Өөрийг нь бусад хүн өрөвдөх ёстой гэж боддоггүй.
- Өөрийг нь бусад хүн "нүдийг" нь хараад л ойлгох ёстой гэж боддоггүй.
- Өөрийгөө бусдад ойлгуулах, бусдыг ойлгох, тэд нарын хэрэгцээ шаардлагыг мэдрэхийг хичээдэг.
- Бүх хариуцлагыг өөр дээрээ хүлээн авдаг хүнийг хэлэх юм.
Ингэвэл хайрцагнаас гарч, чөлөөтэй амьсгалж амьдрах юм болов уу.
Sunday, April 10, 2011
Some economics
Би дээхнэ хэд хэдэн эдийн засгийн нийтлэл бичээд тэрэн дээр маш сайхан комментууд ирсэн байсныг сая эргэж хараад ихэд баяртай байна. Яагаад ч юм би сайн уншигчдыг мартаж орхисон байна.
Кейнс ба Классик онолын хувьд гэвэл яг үнэндээ, сая бодож байтал...
...бүх зүйл сайхан байхад бизнесүүд төрийг лоббидож төрийн оролцоог бараг үгүй болгодог.
Энэ хооронд бизнесийн луйварчид гарч ирнэ. Анхны бизнесийн үнэт зүйлсээ мартаж эхэлнэ. Зах зээл богино хугацаат, үнэт зүйлгүй тоглогчидоор дүүрч хэт хаос маягтай болно. Үүнд нь хөшүүрэг нэмэгдэж орж ирснээр ганцхан судас тасархад эдийн засгийн хямрал болно.
Төр гэнэт сэрэн зах зээлд орж ирж бүгдийг нь байранд нь тавина.
Яагаад төр үргэлж зохицуулж болохгүй вэ?
Орчин үеийн төрийн дизайн нь өөрөө creative, innovative байх боломжийг хаадаг. Хөгжихийн тулд бид харин тийм байх ёстой. Бизнесийн байгууллагууд өөрсдөө нийгмийг хөгжүүлдэг болохоос төр хөгжүүлдэггүй тийм зүй тогтолтой.
Төр өөрөө меритокраси биш болоод ирэхээр олон ургальч үзэл, хөгжилийн асуудал утгаа алдах бололтой юм. Төр ер нь өөрөө одоогийн хүн төрлөхтөний ийм ухамсарын дорой төвшинд меритокраси байх боломжгүй шиг харагдах юм.
Тэгэхээр саяны дурьдсан гинжин урвал байнга давтагдах юм байна л даа.
Төр зохицуулна, бизнесүүд инноваци хийхийн тулд төрийг зах зээлээс шахан зайлуулна, хямрал тохиолдоно, төр орж ирж дахин зохицуулна ... гэх мэтчилэн.
Тэрнээс биш асуудал классик онол, кейнсийн онол аль нь зөв болох тухай ч биш юм байна.
Луйварчид бий болох нь гарцаагүй. Тэд нарыг арилгадаг хоёр том системийг хүн төрлөхтөн бодож олсон. Нэг нь Олон нийтийн мэргэжлийн байгууллага - холбоо, нөгөө нь төр.
Даан ч төр асар авилгач. Холбоо өөрөө зах зээлийн төлөөлөл. Гэтэл ихэнх оролцогчид луйварчин сэтгэхүйтэй байхад холбооны эрхийг хэн барих вэ. Ганц сонгууль явуулаад луйварчид өөрсдөө авчихна.
Луйварчид өөрсдөө олон ургальч тул төр, холбоо хоёрыг тойрч гарах аргыг байнга олно. Тэгээд хямрал гарцаагүй.
Энд би луйварчид гэж шууд утгаар нь хэрэглээгүйг анзаараарай. Луйварчид гэж үнэт зүйлгүй бизнесүүдийг л хэлж байгаа юм.
Хачирхалтай нь төр хямралыг зохицуулахдаа дандаа зах зээлийн бий болгосон хөшүүргийг өөр дээрээ шилжүүлж аваад байх юм. Ингээд төрийн өр өсөөд, инфляци гарцаагүй болж байна.
Мөнгө нэмээд л хэвлээд байдаг. Саяны хямрал хангалттай төвшинд явж зах зээлийн идээ бээрийг бүрэн шахаж (хөшүүрэгдсэн хөөсийг хагалж) чадсангүй дээ...
Кейнс ба Классик онолын хувьд гэвэл яг үнэндээ, сая бодож байтал...
...бүх зүйл сайхан байхад бизнесүүд төрийг лоббидож төрийн оролцоог бараг үгүй болгодог.
Энэ хооронд бизнесийн луйварчид гарч ирнэ. Анхны бизнесийн үнэт зүйлсээ мартаж эхэлнэ. Зах зээл богино хугацаат, үнэт зүйлгүй тоглогчидоор дүүрч хэт хаос маягтай болно. Үүнд нь хөшүүрэг нэмэгдэж орж ирснээр ганцхан судас тасархад эдийн засгийн хямрал болно.
Төр гэнэт сэрэн зах зээлд орж ирж бүгдийг нь байранд нь тавина.
Яагаад төр үргэлж зохицуулж болохгүй вэ?
Орчин үеийн төрийн дизайн нь өөрөө creative, innovative байх боломжийг хаадаг. Хөгжихийн тулд бид харин тийм байх ёстой. Бизнесийн байгууллагууд өөрсдөө нийгмийг хөгжүүлдэг болохоос төр хөгжүүлдэггүй тийм зүй тогтолтой.
Төр өөрөө меритокраси биш болоод ирэхээр олон ургальч үзэл, хөгжилийн асуудал утгаа алдах бололтой юм. Төр ер нь өөрөө одоогийн хүн төрлөхтөний ийм ухамсарын дорой төвшинд меритокраси байх боломжгүй шиг харагдах юм.
Тэгэхээр саяны дурьдсан гинжин урвал байнга давтагдах юм байна л даа.
Төр зохицуулна, бизнесүүд инноваци хийхийн тулд төрийг зах зээлээс шахан зайлуулна, хямрал тохиолдоно, төр орж ирж дахин зохицуулна ... гэх мэтчилэн.
Тэрнээс биш асуудал классик онол, кейнсийн онол аль нь зөв болох тухай ч биш юм байна.
Луйварчид бий болох нь гарцаагүй. Тэд нарыг арилгадаг хоёр том системийг хүн төрлөхтөн бодож олсон. Нэг нь Олон нийтийн мэргэжлийн байгууллага - холбоо, нөгөө нь төр.
Даан ч төр асар авилгач. Холбоо өөрөө зах зээлийн төлөөлөл. Гэтэл ихэнх оролцогчид луйварчин сэтгэхүйтэй байхад холбооны эрхийг хэн барих вэ. Ганц сонгууль явуулаад луйварчид өөрсдөө авчихна.
Луйварчид өөрсдөө олон ургальч тул төр, холбоо хоёрыг тойрч гарах аргыг байнга олно. Тэгээд хямрал гарцаагүй.
Энд би луйварчид гэж шууд утгаар нь хэрэглээгүйг анзаараарай. Луйварчид гэж үнэт зүйлгүй бизнесүүдийг л хэлж байгаа юм.
Хачирхалтай нь төр хямралыг зохицуулахдаа дандаа зах зээлийн бий болгосон хөшүүргийг өөр дээрээ шилжүүлж аваад байх юм. Ингээд төрийн өр өсөөд, инфляци гарцаагүй болж байна.
Мөнгө нэмээд л хэвлээд байдаг. Саяны хямрал хангалттай төвшинд явж зах зээлийн идээ бээрийг бүрэн шахаж (хөшүүрэгдсэн хөөсийг хагалж) чадсангүй дээ...
Saturday, April 9, 2011
US punkd
Америкийн засгийн газрын өр 14.5 триллион доллар = 14.5 триллион доллар ДНБ. Нийт Америкийн өр 100 триллион доллар илүү.
Америкийн төсвийн алдагдлын бараг тал хувь нь цэрэг армийн зардал. 400 орчим тэрбум доллар.
Обама "We will change" гэсэн.
Би итгээгүй. Юуг, яаж өөрчлөх гээд байгаа нь ойлгомжгүй байсан. Хүмүүс бүгд баяртай хүлээж авсан.
Одоо харин хүмүүс бүгд Обамад дургүй болчихлоо гэх юм. Обама шиг муу ерөнхийлөгч байхгүй юм байхаа.
Буш 3 газарт байлдаж байсан, Обама "бид өөрчилнө" гээд 5-6 газар байлдаад унав гээд хүмүүс дургүй байгаа юм уу даа.
Обама гэхдээ үнэхээр өөрчлөхийг хүссэн ч юм билүү. Гэтэл ялзарсан систем боломж олгоогүй байж мэднэ. Гэхдээ Обама яг юуг, яаж өөрчлөх гээд байгаагаа илүү тодорхой болговол дээр байх.
Яг үнэндээ Америкаас илүү системтэй газар байхгүй. Хэдэн муу Америкчуудаа хайрлаж дэмжиж явбал дэлхийд хэрэгтэй л байх. Тэгээд бас сайны хажуугаар саар гэж муу Америкчууд нь Америк үнэт зүйлийн нэрийг барьж мөнгө хийж явах юм даа.
Хэдэн эдийн засагчид нь дэлхийн эдийн засгийн дилеммаг яаж шийдхээ мэдэхээ болиод (глобал төвшинд утгаа алдсан шүү дээ) телевизээр гарахаараа утга учир багатай зүйлс ярьж байгаа энэ үе бол манай Монголчууд шиг улсуудын хувьд алтан боломж гэж санагдах юм.
Саяны ойрхи дорнодын давалгаа их сонин юм харуулж байна. Энэний учрыг бүрэн төгс (бүрэн төгс шүү) ойлгож чадсан хүн шинэ гаргалгаа гаргахад нэлээн ойртож очих болов уу.
Америкийн төсвийн алдагдлын бараг тал хувь нь цэрэг армийн зардал. 400 орчим тэрбум доллар.
Обама "We will change" гэсэн.
Би итгээгүй. Юуг, яаж өөрчлөх гээд байгаа нь ойлгомжгүй байсан. Хүмүүс бүгд баяртай хүлээж авсан.
Одоо харин хүмүүс бүгд Обамад дургүй болчихлоо гэх юм. Обама шиг муу ерөнхийлөгч байхгүй юм байхаа.
Буш 3 газарт байлдаж байсан, Обама "бид өөрчилнө" гээд 5-6 газар байлдаад унав гээд хүмүүс дургүй байгаа юм уу даа.
Обама гэхдээ үнэхээр өөрчлөхийг хүссэн ч юм билүү. Гэтэл ялзарсан систем боломж олгоогүй байж мэднэ. Гэхдээ Обама яг юуг, яаж өөрчлөх гээд байгаагаа илүү тодорхой болговол дээр байх.
Яг үнэндээ Америкаас илүү системтэй газар байхгүй. Хэдэн муу Америкчуудаа хайрлаж дэмжиж явбал дэлхийд хэрэгтэй л байх. Тэгээд бас сайны хажуугаар саар гэж муу Америкчууд нь Америк үнэт зүйлийн нэрийг барьж мөнгө хийж явах юм даа.
Хэдэн эдийн засагчид нь дэлхийн эдийн засгийн дилеммаг яаж шийдхээ мэдэхээ болиод (глобал төвшинд утгаа алдсан шүү дээ) телевизээр гарахаараа утга учир багатай зүйлс ярьж байгаа энэ үе бол манай Монголчууд шиг улсуудын хувьд алтан боломж гэж санагдах юм.
Саяны ойрхи дорнодын давалгаа их сонин юм харуулж байна. Энэний учрыг бүрэн төгс (бүрэн төгс шүү) ойлгож чадсан хүн шинэ гаргалгаа гаргахад нэлээн ойртож очих болов уу.
Monday, April 4, 2011
Timeless existence I
Эрхэмсэг оршихуй
Ертөнцийн тооллоор хүний амьдрал нүд ирмэх зуур өнгөрнө. Тийм ч учраас бид "цаг хугацаа ямар хурдан өнгөрөв өө, нүд ирмэхийн зуур л хөгширчлөө" гэж ярьдаг биз.
Хүний амьдралын эхлэлээс төгсгөл хүртлэх динамик нь өөрчлөлтийн илэрхийлэл юм. Өөрөөр хэлбэл сансартай харьцуулахад хүн "хэт" хурдан өөрчлөгддөг бололтой.
Ертөнц өөрөө харьцангуй статик чанартай буюу зарим эрдэмтэдийн ярьж байгаагаар цаг хугацаа гэж ертөнцөд байдаггүй ч байж мэдэх юм. Хэрэв ертөнц цаг хугацаагүй (эсвэл харьцангуй статик ч байсан ижил) юм бол хүн ертөнцийн цаг хугацаатай хэсэг нь байж таарахнээ. Гэхдээ л хүн ертөнцийн бүрэлдэхүүн болохын хувьд түүний ертөнцлөг харьцангуй статик шинж чанар буюу миний "эрхэмсэг оршихуй" хэмээн тодорхойлж байгаа шинж чанарыг хүн төрлөхтөн үеийн үед хайсаар иржээ.
Энэхүү хайлт болон философийн утга учрыг дараах дэд сэдвүүдийн хүрээнд чадан ядан дараалалд оруулахыг хичээлээ. Бодож олох нэг хэрэг гэвч хүнд ойлгуулах нь өөр хэрэг буй заа. Ярьж ойлгуулах нь нэг хэрэг гэвч бичиж ойлгуулах нь бүүр өөр хэрэг болой.
Эдгээр нь миний 20 илүү жилийн философийн бодлогын үр дүн тул яаран дүгнэлт хийхээсээ өмнө сайтар ухаж ойлгохыг хичээхийг хүсье.
Хүн философич болох нь | Би хэн бэ? синдром
Аливаа хүн "би хэн бэ?" асуултыг тавиад түүнийхээ хариултыг эцэс төгсгөлгүй хайж эхэлснээр философич болно. Бүх хүн энэ асуултыг их бага хэмжээгээр, ухамсарлаж болон үл ухамсарлаж асуудаг гэж үзвэл хамгийн эртний философичийн үлдэгдэл одоогийн байдлаар 75,000 жилийн настай яс байна.
Хүн нийгмийн амьтан болох нь | Будда эргэж ирсэн хийгээд Есүс цовдлуулсан нь
Хэрэв нэгэн "хүн" арал дээр ганцаараа төрөөд тэндээ 50 жил амьдарсан гэж үзье, тэр нэг ч өөр хүнтэй уулзаагүй бол энэ хүн мөн үү? гэсэн асуултыг би олон хүнд тавьсан.
Мэдээж физик чанараараа тэр бол "хүн амьтан" мөн болно.
Харин хүн төрлөхтөний нэг хэсэг болох хүн "хүн" биш болой. Хүн хүний хажууд, хүмүүстэй хамт байснаар л хүн болдог. Хүн хүмүүст хүлээн зөвшөөрөгдөж байж хүн болдог юм байна. Хүн хүмүүст хайрлагдаж, хүмүүсийг хайрлаж байж хүн болдог ажээ.
6 жил бясалгал хийж ертөнцийн философид нэвтэрсэн хойно Будда яах гэж нийгэмд эргэж ирсэн юм бэ.
Judgement day
Сүүлчийн шүүлт, бурханы шүүх, тамын хаалга гэх мэтээр хүн төрлөхтөн энэхүү сүүлчийн шүүлтийн өдрийг олон янзаар дүрсэлж, ярьж, ойлгож ирсэн билээ.
Энэ нь тухайн хүний амьдралыг шүүх эцсийн шүүлтийн тухай ойлголт билээ.Философиор тодорхой хугацаанд хөөцөлдөж удаан эргэцүүлсэний эцэст нэг зүйл тодорхой болдог.
Эрүүл саруул хүний хувьд хамгийн аймшигтай, хамгийн гарцаагүй, хамгийн шудрага, хамгийн үнэн шүүх бол тэр хүн өөрөө юм. Ямар ч бурхан, ямар ч чөтгөр хэлмэгдүүлж, алдаа хийж болно, харин хүн өөрөө өөрийгөө шүүхдээ хэзээ ч алдаа гаргаж чадахгүй.
Range rover төмөрийн сэг, Мөнгө цаас болж хувирах цагт...
Хаа нэгтээ "хүн үхэхийн цагт эргээд бодоход (judgement) хоёр дахин амьдарсан мэт болж сэтгэл амрах" тийм амьдралаар амьдрах нь зүй гэж философиджээ.
Хүн мөнгийг зохиосон. Мөнгө бол агуу бүтээл. Гэхдээ хүн мөнгөний төлөө буюу зохиосон зүйлийнхээ төлөө амьдарна гэж үү?
Хүн үхэх болоход түүний хураасан мөнгө цаас болж, сойсон Range rover төмөр болж, барьсан ордон шавар болон хувирна. Хулхидсан, гомдоосон бүх хүнээ эргэн дурсахад юуны төлөө тэгвээ? яах гэж ингэвээ? гэсэн ганцхан л асуулт эргэлдэнэ.
Тиймээ бид материаллаг баялагаас таашаал авдаг нь үнэн - сайхан хувцас, мөнгө, машин, секс гэх мэт бүх материаллаг зүйлээс авдаг таашаал ахархан зуурынх байдгийг ч бас мэддэг.
Тэгвэл үхэх цаг болох хүртэл таашаал авах зүйл юу вэ?
Энэ бол "оюуны таашаал" гэж нэрлэж болох тэр таашаал юм. Энэ нь материаллаг бус шинжтэй бөгөөд үүнийг бахархал (moral, honor гэх мэт олон ойлголтыг хамрана)-аар төлөөлүүлээд үзчихье.
Гав ганцаараа арал дээр амьдарч байсан нөгөө хүн маань үхэх цаг болоход яг юу бодох бол? Юугаар бахархах вэ? Би маш олон махчин амьтан устгасан гэж бахархасаар үхэх болж байна уу? Тэгэхээр тэр "оюуны таашаал" гээч маань нийгмийн үзэгдэл байж таарах гээд байна.
Бахархал гэдэг нь өөрөө "ямар нэг зүйлийг хүмүүст үлдээх" тухай асуудал байдаг.
Ертөнцийн тооллоор хүний амьдрал нүд ирмэх зуур өнгөрнө. Тийм ч учраас бид "цаг хугацаа ямар хурдан өнгөрөв өө, нүд ирмэхийн зуур л хөгширчлөө" гэж ярьдаг биз.
Хүний амьдралын эхлэлээс төгсгөл хүртлэх динамик нь өөрчлөлтийн илэрхийлэл юм. Өөрөөр хэлбэл сансартай харьцуулахад хүн "хэт" хурдан өөрчлөгддөг бололтой.
Ертөнц өөрөө харьцангуй статик чанартай буюу зарим эрдэмтэдийн ярьж байгаагаар цаг хугацаа гэж ертөнцөд байдаггүй ч байж мэдэх юм. Хэрэв ертөнц цаг хугацаагүй (эсвэл харьцангуй статик ч байсан ижил) юм бол хүн ертөнцийн цаг хугацаатай хэсэг нь байж таарахнээ. Гэхдээ л хүн ертөнцийн бүрэлдэхүүн болохын хувьд түүний ертөнцлөг харьцангуй статик шинж чанар буюу миний "эрхэмсэг оршихуй" хэмээн тодорхойлж байгаа шинж чанарыг хүн төрлөхтөн үеийн үед хайсаар иржээ.
Энэхүү хайлт болон философийн утга учрыг дараах дэд сэдвүүдийн хүрээнд чадан ядан дараалалд оруулахыг хичээлээ. Бодож олох нэг хэрэг гэвч хүнд ойлгуулах нь өөр хэрэг буй заа. Ярьж ойлгуулах нь нэг хэрэг гэвч бичиж ойлгуулах нь бүүр өөр хэрэг болой.
Эдгээр нь миний 20 илүү жилийн философийн бодлогын үр дүн тул яаран дүгнэлт хийхээсээ өмнө сайтар ухаж ойлгохыг хичээхийг хүсье.
Хүн философич болох нь | Би хэн бэ? синдром
Аливаа хүн "би хэн бэ?" асуултыг тавиад түүнийхээ хариултыг эцэс төгсгөлгүй хайж эхэлснээр философич болно. Бүх хүн энэ асуултыг их бага хэмжээгээр, ухамсарлаж болон үл ухамсарлаж асуудаг гэж үзвэл хамгийн эртний философичийн үлдэгдэл одоогийн байдлаар 75,000 жилийн настай яс байна.
Хүн нийгмийн амьтан болох нь | Будда эргэж ирсэн хийгээд Есүс цовдлуулсан нь
Хэрэв нэгэн "хүн" арал дээр ганцаараа төрөөд тэндээ 50 жил амьдарсан гэж үзье, тэр нэг ч өөр хүнтэй уулзаагүй бол энэ хүн мөн үү? гэсэн асуултыг би олон хүнд тавьсан.
Мэдээж физик чанараараа тэр бол "хүн амьтан" мөн болно.
Харин хүн төрлөхтөний нэг хэсэг болох хүн "хүн" биш болой. Хүн хүний хажууд, хүмүүстэй хамт байснаар л хүн болдог. Хүн хүмүүст хүлээн зөвшөөрөгдөж байж хүн болдог юм байна. Хүн хүмүүст хайрлагдаж, хүмүүсийг хайрлаж байж хүн болдог ажээ.
6 жил бясалгал хийж ертөнцийн философид нэвтэрсэн хойно Будда яах гэж нийгэмд эргэж ирсэн юм бэ.
Judgement day
Сүүлчийн шүүлт, бурханы шүүх, тамын хаалга гэх мэтээр хүн төрлөхтөн энэхүү сүүлчийн шүүлтийн өдрийг олон янзаар дүрсэлж, ярьж, ойлгож ирсэн билээ.
Энэ нь тухайн хүний амьдралыг шүүх эцсийн шүүлтийн тухай ойлголт билээ.Философиор тодорхой хугацаанд хөөцөлдөж удаан эргэцүүлсэний эцэст нэг зүйл тодорхой болдог.
Эрүүл саруул хүний хувьд хамгийн аймшигтай, хамгийн гарцаагүй, хамгийн шудрага, хамгийн үнэн шүүх бол тэр хүн өөрөө юм. Ямар ч бурхан, ямар ч чөтгөр хэлмэгдүүлж, алдаа хийж болно, харин хүн өөрөө өөрийгөө шүүхдээ хэзээ ч алдаа гаргаж чадахгүй.
Range rover төмөрийн сэг, Мөнгө цаас болж хувирах цагт...
Хаа нэгтээ "хүн үхэхийн цагт эргээд бодоход (judgement) хоёр дахин амьдарсан мэт болж сэтгэл амрах" тийм амьдралаар амьдрах нь зүй гэж философиджээ.
Хүн мөнгийг зохиосон. Мөнгө бол агуу бүтээл. Гэхдээ хүн мөнгөний төлөө буюу зохиосон зүйлийнхээ төлөө амьдарна гэж үү?
Хүн үхэх болоход түүний хураасан мөнгө цаас болж, сойсон Range rover төмөр болж, барьсан ордон шавар болон хувирна. Хулхидсан, гомдоосон бүх хүнээ эргэн дурсахад юуны төлөө тэгвээ? яах гэж ингэвээ? гэсэн ганцхан л асуулт эргэлдэнэ.
Тиймээ бид материаллаг баялагаас таашаал авдаг нь үнэн - сайхан хувцас, мөнгө, машин, секс гэх мэт бүх материаллаг зүйлээс авдаг таашаал ахархан зуурынх байдгийг ч бас мэддэг.
Тэгвэл үхэх цаг болох хүртэл таашаал авах зүйл юу вэ?
Энэ бол "оюуны таашаал" гэж нэрлэж болох тэр таашаал юм. Энэ нь материаллаг бус шинжтэй бөгөөд үүнийг бахархал (moral, honor гэх мэт олон ойлголтыг хамрана)-аар төлөөлүүлээд үзчихье.
Гав ганцаараа арал дээр амьдарч байсан нөгөө хүн маань үхэх цаг болоход яг юу бодох бол? Юугаар бахархах вэ? Би маш олон махчин амьтан устгасан гэж бахархасаар үхэх болж байна уу? Тэгэхээр тэр "оюуны таашаал" гээч маань нийгмийн үзэгдэл байж таарах гээд байна.
Бахархал гэдэг нь өөрөө "ямар нэг зүйлийг хүмүүст үлдээх" тухай асуудал байдаг.
Sunday, April 3, 2011
Эдийн засгийн түгжрэл
Өнөөдөр нэг сэтгүүлч надаас ярилцлага авахдаа хэлэв "Та дандаа Монголбанкны эсрэг байдаг биз дээ, ер нь эдийн засагчид дандаа Монголбанкны эсрэг байдаг ш дээ?"
Би тэгэхээр нь "Үгүй би хэзээ ч Монголбанкны эсрэг байгаагүй, Монголбанк бид хоёр эдийн засгийн зарим асуудал дээр санал бодол зөрөлддөг. Би өөрийн мэргэжлийн дүгнэлтэндээ үнэнч байдаг, тэрнийгээ л илэрхийлдэг" гэлээ.
Яг үнэндээ Монголбанкыгаа ойлгож хайрлах учиртай юм л даа. Би төв банкийг үргэлж бие даасан үйл ажиллагаа явуулж, мэргэжлийн чиг баримжаатай байх ёстой л гэж үздэг.
Монголбанк төрийн байгууллагууд дундаа боловсон хүчин, мэргэжлийн чиг баримжаа зэргээрээ яалт ч үгүй толгой цохино. Инфляци өсөх бүрт "дуудагдаж" хамаг муугаараа цоллуулна. Түүнийг газар дор ортол нь муулаад, шүүмжлээд байж болно л доо. Гэхдээ тэгвэл үнэхээр хариуцлагагүй хэрэг болох байх.
Макро эдийн засгийн удирдлага гэдэг бол тоглоом биш. Энэ бол жинхэнэ professional-уудын (монгол хэлнээ ийм үг байхгүй - юу болохыг нь миний дээр үеийн бичлэгээс харж болно) ажилладаг талбар. Гэхдээ энэ байгууллагад тодорхой хэмжээний нөхцөл байдлыг бүрдүүлж өгсөний эцэст эд нар макро эдийн засгийг тодорхой хэмжээнд залах боломжтой болно. Ер нь энэ дэлхий дээр макро эдийн засгийг удирддаг тийм айхтар мундаг байгууллага байдаггүй. Зүгээр л боломжийнхоо хэрээр эдийн засгийг алив хямралаас урьдчилан сэргийлэх, хямралд орсон нөхцөлд хурдан сэргээх бодлогын арга хэмжээ авах асуудал.
Нөхцөл байдал гэдэг нь - жишээлбэл Засгийн газар нь 4 жилээр сонгогддог юм бол ядаж сонгогдохоосоо өмнө төлөвлөгөөгөө дэвшүүлж тавиад тэрийгээ баталдаг байх хэрэгтэй. Нам гэж байдаг юм бол өөрийн гэсэн чиг баримжаатай байх ёстой. Тэрнээс биш сонгуульд ялдаг мафи байж болохгүй. Яах гээд байгаа юм. Баялагийн хуваарилалтыг яаж хийх гээд байгаа юм гэдэг хувилбар дээрээ нам үүсдэг. УИХ-д орж ирсэн ухаантай юм бол мундаг философич мэдээж байж чадахгүй, за ядаж улс төрч биш юм бол гэхэд professional байх ёстой. УИХ-д хүн сонгож байгаа ухаантай юм бол ядаж 5 жилийн дараах ирээдүйгээ хардаг байх ёстой.
Ийм нөхцөл байдал бүрдэхгүй тохиолдолд Төв банк ажлаа хэвийн хийнэ гэдэг нь бараг л байж болошгүй зүйл.
Арай гэж нэг бодлогын хүүгээ өсгөөд мөнгөний нийлүүлэлтээ хянаад инфляцаа барих гээд байж байтал гэнэт л УИХ-д суугаа малчид нь гараа өргөөд хэдэн зуун тэрбум төгрөг хэнтэй ч ярилгүй, хэнийг ч сонсолгүй зах зээлд тараагаад хаячихдаг.
Төв банкийг Монгол шиг газар Засгийн газрын мэдэлд өгч хэрхэвч болохгүй.
Би тэгэхээр нь "Үгүй би хэзээ ч Монголбанкны эсрэг байгаагүй, Монголбанк бид хоёр эдийн засгийн зарим асуудал дээр санал бодол зөрөлддөг. Би өөрийн мэргэжлийн дүгнэлтэндээ үнэнч байдаг, тэрнийгээ л илэрхийлдэг" гэлээ.
Яг үнэндээ Монголбанкыгаа ойлгож хайрлах учиртай юм л даа. Би төв банкийг үргэлж бие даасан үйл ажиллагаа явуулж, мэргэжлийн чиг баримжаатай байх ёстой л гэж үздэг.
Монголбанк төрийн байгууллагууд дундаа боловсон хүчин, мэргэжлийн чиг баримжаа зэргээрээ яалт ч үгүй толгой цохино. Инфляци өсөх бүрт "дуудагдаж" хамаг муугаараа цоллуулна. Түүнийг газар дор ортол нь муулаад, шүүмжлээд байж болно л доо. Гэхдээ тэгвэл үнэхээр хариуцлагагүй хэрэг болох байх.
Макро эдийн засгийн удирдлага гэдэг бол тоглоом биш. Энэ бол жинхэнэ professional-уудын (монгол хэлнээ ийм үг байхгүй - юу болохыг нь миний дээр үеийн бичлэгээс харж болно) ажилладаг талбар. Гэхдээ энэ байгууллагад тодорхой хэмжээний нөхцөл байдлыг бүрдүүлж өгсөний эцэст эд нар макро эдийн засгийг тодорхой хэмжээнд залах боломжтой болно. Ер нь энэ дэлхий дээр макро эдийн засгийг удирддаг тийм айхтар мундаг байгууллага байдаггүй. Зүгээр л боломжийнхоо хэрээр эдийн засгийг алив хямралаас урьдчилан сэргийлэх, хямралд орсон нөхцөлд хурдан сэргээх бодлогын арга хэмжээ авах асуудал.
Нөхцөл байдал гэдэг нь - жишээлбэл Засгийн газар нь 4 жилээр сонгогддог юм бол ядаж сонгогдохоосоо өмнө төлөвлөгөөгөө дэвшүүлж тавиад тэрийгээ баталдаг байх хэрэгтэй. Нам гэж байдаг юм бол өөрийн гэсэн чиг баримжаатай байх ёстой. Тэрнээс биш сонгуульд ялдаг мафи байж болохгүй. Яах гээд байгаа юм. Баялагийн хуваарилалтыг яаж хийх гээд байгаа юм гэдэг хувилбар дээрээ нам үүсдэг. УИХ-д орж ирсэн ухаантай юм бол мундаг философич мэдээж байж чадахгүй, за ядаж улс төрч биш юм бол гэхэд professional байх ёстой. УИХ-д хүн сонгож байгаа ухаантай юм бол ядаж 5 жилийн дараах ирээдүйгээ хардаг байх ёстой.
Ийм нөхцөл байдал бүрдэхгүй тохиолдолд Төв банк ажлаа хэвийн хийнэ гэдэг нь бараг л байж болошгүй зүйл.
Арай гэж нэг бодлогын хүүгээ өсгөөд мөнгөний нийлүүлэлтээ хянаад инфляцаа барих гээд байж байтал гэнэт л УИХ-д суугаа малчид нь гараа өргөөд хэдэн зуун тэрбум төгрөг хэнтэй ч ярилгүй, хэнийг ч сонсолгүй зах зээлд тараагаад хаячихдаг.
Төв банкийг Монгол шиг газар Засгийн газрын мэдэлд өгч хэрхэвч болохгүй.
Хөрөнгө оруулалтын сан: interview for newspaper - uncut
Манай улсын эдийн засаг тэлэхийн хэрээр санхүүгийн зах өөрийн онцлог үүрэг оролцоотой байгууллага байгуулахыг шаардаж байна. Үүний нэг нь хөрөнгө оруулалтын сан юм.
“Санхүүгийн зах зээлийн холбоо”-ны ерөнхийлөгч Ө.Ганзоригтой хөрөнгө оруулалтын сангийн талаар ярилцлаа. Бидний ярианаас уншигчид хөрөнгө оруулалтын сан гэж юу болох талаар тодорхой ойлголт авна гэж итгэж байна
-Хөрөнгө оруулалтын сан гэж санхүүгийн зах зээлд ямар үүрэг оролцоотой байгууллага вэ?
-Санхүүгийн зах зээлд арилжааны банк, даатгал, брокерийн компани гэж оролцогч байдгийг мэднэ. Тэгвэл хөрөнгө оруулалтын сан эдгээртэй адил санхүүгийн зах зээлийн нэг чухал оролцогч байгаа юм. Хөрөнгө оруулалтын сан нь хүмүүсийн сул чөлөөтэй мөнгийг өөр дээрээ төвлөрүүлээд үр ашигтай хөрөнгө оруулалт хийх үүрэгтэй байгууллага.
Арилжааны банк гэх мэт санхүүгийн захын секторууд бүгд хүмүүсийн сул чөлөөтэй мөнгийг татан төвлөрүүлээд нийгэмд үр ашигтай зүйлд хөрөнгө оруулахаар ажилладаг адил зарчимтай шүү дээ. Хөрөнгө оруулалтын сан хөрөнгийн зах руу хандаж ажилладаг онцлогтой. Хаалттай болон нээлттэй захын аль алин руу нь орж ажилладаг.
Хөрөнгө оруулалтын сан хаалттай, нээлттэй гэсэн хувилбартай. Хүссэн хүн болгоны мөнгийг татан төвлөрүүлдэггүй, цөөн тооны хөрөнгө оруулагчтай, хязгаарлагдмал хүрээнд ажилладаг санг хаалттай гэдэг. Нээлттэй сан нь хөрөнгийн биржээр дамжаад хүссэн хүн бүрийн мөнгийг төвлөрүүлдэг. Хөрөнгө оруулалтын санд хүмүүс мөнгө оруулна. Сангийн удирдлага болон баг тодорхой үр ашиг өгөх зүйлд хөрөнгө оруулж, хүмүүсийн мөнгийг аривжуулах үүрэг хүлээдэг. Хөрөнгө оруулалтын сан ийм зарчмаар ажилладаг юм.
-Хөрөнгө оруулалтын сан нь хөрөнгө оруулалтын хэлбэрээрээ төрөлждөг гэж сонссон?
-Би түрүүнд нээлттэй, хаалттай гэсэн хоёр хэлбэрийн хөрөнгө оруулалтын сан байдаг гэсэн. Дахиад хөрөнгө оруулалтын сан нь юунд хөрөнгө оруулж байгаагаараа төрөлждөг. Зөвхөн хөрөнгийн бирж дээрх нээлттэй хувьцаанд хөрөнгө оруулдаг сан байж болно. Эсвэл хөрөнгийн бирж дээр байдаггүй, хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанид хөрөнгө оруулж болно. Хоёрхон хүн хөрөнгийг нь эзэмшдэг компанид хөрөнгө оруулж болох жишээтэй. Бас зөвхөн зээлийн хэрэгслүүдэд хөрөнгө оруулалт хийдэг, өрийн бичиг л худалдаж авдаг сан байж болно.
Макро хөрөнгө оруулалтын сан гэж байдаг. Тэр нь тухайн стратегийнх нь хүрээнд ашигтай гэж тодорхойлсон ямар ч хэрэгсэл рүү ордог, ямар ч оронд, ямар ч зах зээл дээр ажилладаг сан юм. Одоо манай Санхүүгийн зохицуулах хороо хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хуулийн төслийг боловсруулж байна. Эцсийн байдлаар боловсруулсныхаа дараа тодорхой байгууллагууд руу өргөн барина. Нэлээд хугацаа шаардах байх. Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хууль ихэвчлэн нээлттэй санг зохицуулах үндсэн зорилготой байдаг. Яагаад гэвэл, хөрөнгө оруулагч нь хэн ч байж болдог, хөрөнгийн биржээр дамжиж явдаг учраас тэр.
Хаалттай сангийн хувьд харьцангуй зохицуулалт багатай. Хөрөнгө оруулагчдын хаалттай санд оруулах мөнгөний хэмжээ өндөр байдаг. Хаалттай сангийн цөөн тооны хөрөнгө оруулагч нь хөрөнгө оруулалтын орчин, бусад санхүүгийн зах зээлийн талаар мэдлэгтэй байдаг.
-Монголд үндэсний хөрөнгө оруулалтын сан байна уу?
-Монголд үндэсний хөрөнгө оруулалтын сан албан ёсоор байхгүй. Гадаадын хөрөнгө оруулалтын сангууд Монголын нээлттэй, хаалттай хөрөнгийн зах болон бусад захууд дээр орж ирж, хөрөнгө оруулалт, арилжаа хийж байна. Гадаадын нэлээд олон тооны сан бий. Янз, янзын орноос ирж байна.
-Гадны хөрөнгө оруулалтын сангууд манай зах зээл дээр ямар ч зохицуулалтгүй ажиллаад байна гэсэн үг үү?
-Манайх нээлттэй эдийн засагтай. Гадаадаас хөрөнгө оруулалтын сан орж ирнэ үү, хувь хүн орж ирнэ үү, компани орж ирнэ үү, ямар хөрөнгө оруулалтаа хийх вэ энэ бүгд нээлттэй. Одоо гаргах гэж байгаа Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хууль зөвхөн Монголд байгуулагдах хөрөнгө оруулалтын санг зохицуулна. Америкт байгуулагдаад Монголд ирж хөрөнгө оруулж байгаа санг зохицуулж чадахгүй. Үүнийг зөвөөр ойлгох хэрэгтэй. Америкт байгууллагдаад америкчуудын мөнгийг төвлөрүүлсэн макро сан Монголд хөрөнгө оруулаад явж байна. Энэ бол глобалчлалын ач. Яагаад Монголын үндэсний хөрөнгө оруулалтын сан байгуулагдаад Монголчуудын мөнгийг цуглуулаад АНУ-д очиж хөрөнгө оруулалт хийж болохгүй гэж. Болно шүү дээ.
Нэгдүгээрт, хөрөнгө оруулалтын сан бүрдэх ээлтэй хууль эрх зүйн орчин бүрдүүлэх хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, хөрөнгө оруулалтын санг удирдах хүмүүст мэргэжлийн ур чадвар болоод ёс суртахууны өндөр шаардлага тавих ёстой. Гуравдугаарт, хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай болоод үйл ажиллагааных нь талаар олон түмэнд зөв мэдээлэл хүргэх ёстой.
-Одоо шинэлэг юм шиг сонсогдоод байгаагаас, өмнө нь хэдэн хөрөнгө оруулалтын сан байгуулагдаад дампуурсан түүхтэй юм билээ?
-1990 оны сүүлчээр хэдэн хөрөнгө оруулалтын сан байгуулагдсан. Тухайн үед хууль эрх зүйн орчин нь бүрдээгүй, удирдах мэргэжилтнүүд, хөрөнгө оруулалтын сан гэж юу вэ гэдгийг ойлгох хүн байгаагүй. Ийм шалтгаанаар бүтэлгүйтсэн.
-Хөрөнгө оруулалтын сан хөрөнгө оруулалтын орчны мэдээлэл, мэдлэггүй хүмүүсийн мөнгийг төвлөрүүлж, ашигтай хөрөнгө оруулалт хийгээд, олсон ашгийг нь хуваарилах үндсэн ажил хийдэг гэсэн. Үүнийг тод тодруулж ярихгүй юу?
-Жишээ татъя. Тодорхой хэмжээний мөнгөн хуримтлалтай багш байлаа гэж бодъё. Тэр хүний үндсэн ажил нь багшлах. Хөрөнгийн зах зээл дээрх хувьцааны үнэ ханш судалдаг хүн биш. Хөрөнгө оруулалт хий хэд санхүүгийн зах зээлийн мэдлэгтэй, туршлагатай бүлэг хүн тасралтгүй мэдээлэл цуглуулж, түүндээ дүн шинжилгээ хийж байж шийдвэр гаргадаг. Багш хүн ажлаа хийх явцдаа хөрөнгийн зах зээлийг судлаад юунд хөрөнгө оруулалт хийхээ шийднэ гэдэг их хэцүү. Мэргэжлийн бус хүмүүс буруу шийдвэр гаргаж хөрөнгө оруулалт хийгээд мөнгөө алддаг. Үүний тод жишээ хадгаламж зээлийн хоршоо. Хөрөнгө оруулалтын сантай уялдаа холбоогүй юм шиг сонсогдож байгаа боловч яг үнэндээ тэд санхүүгийн мэдлэггүй байж хуумгай шийдвэр гаргаж мөнгөө алдсан. Тэгэхээр санхүүгийн мэдлэг, мэдээлэл авч чаддаггүй хүн хөрөнгө оруулалт хийдэг туршлагатай байгууллагад мөнгөө аваачиж өгөх хэрэгтэй. Тэр байгууллагууд нь банк, хөрөнгө оруулалтын сан. Бас даатгалын компани.
Банкинд мөнгөө өгснөөр зөвхөн тогтмол дүнтэй хүүгийн орлого авна. Хөрөнгө оруулалтын санд мөнгөө өгвөл зээлийн хүүгээс өндөр ч орлого авч мэднэ, багыг ч авч мэднэ. Хувьцааны ханшаас шалтгаалж тогтмол орлого авч чадахгүй. Хүн ирээдүйн эрсдэлээс хамгаалах даатгал худалдаж авах ёстой.
Хөрөнгө оруулалтын сан нь мэргэжлийн баг зах зээлээ судлаад дүн шинжилгээ хийгээд хөрөнгө оруулж байгаа болохоор ямар ч эрсдэлгүй гэсэн үг биш. Сая Японд гэнэт газар хөдөлж гамшиг боллоо. Ливид бослого гарлаа. Иймэрхүү байгаль цаг уур, ерөнхий эдийн засгийн шинжтэй эрсдлээс болон хувьцааны ханш унаж, алдагдал хүлээж болно.
-Байгаль цаг уур таатай, ерөнхий эдийн засгийн хандлага сайн байхад хөрөнгө оруулалтын сан ашиггүй хөрөнгө оруулалт хийвэл удирдлагад нь хариуцлага тооцох систем бий болов уу?
-Мөнгөө оруулахын өмнө тухайн хөрөнгө оруулалтын сангийн баримт бичигтэй сайтар танилцах хэрэгтэй. Баримт бичгийг нь хүлээн зөвшөөрсөн тохиолдолд мөнгөө оруул. Гадаадад хүүхдүүдийг зугаалганд авч явахдаа эцэг эхээр нь гарын үсэг зуруулж зөвшөөрөл авдаг. Гарын үсгээ зурсан эцэг, эхчүүд манай хүүхдэд хаднаас унах, араатанд ноцуулах эрсдэл бий гэж хүлээн зөвшөөрч байгаа хэрэг. Үүнтэй адил манай хөрөнгө оруулалтын санд мөнгөө оруулснаар ийм ийм эрсдэл байж болзошгүй учраас та хүлээн зөвшөөрөх ёстой гээд гарын үсэг зуруулж мөнгийг нь авдаг. Нэгэнт эрсдлээ хүлээн зөвшөөрсөн юм чинь өөртөө л үүрнэ.
Сангийн удирдлагууд төвлөрүүлсэн мөнгийг анх тохирсон баримт бичгээс өөр зүйлд зарцуулах, хууль бус үйл ажиллагаа явуулбал хариуцлага тооцдог. Тэрнээс биш сангийн удирдлагууд мөнгийг нь өсгөж өгөх гээд чадлаараа ажиллаад явж байтал тэднээс үл хамаарах эдийн засаг, санхүүгийн зах зээлийн үйл явдал болоод мөнгийг нь алдчихбал хариуцлага хүлээдэггүй. Харин хөрөнгө оруулалтын сангийн удирдлага хууль бус юм хийгээгүй тохиолдолд нэр хүндээрээ хариуцлага хүлээдэг. Мөнгийг нь нэг удаа алдахад хөрөнгө оруулагч ойлгож болно. Дахиад алдвал тэр сангаас мөнгөө татаж авна биз дээ.
Хөрөнгө оруулалтын сан мөнгөгүй хоцорно. Хоолноос салж байна гэсэн үг. Нэг талаас ийм хариуцлага байдаг гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Хүмүүс ийм хариуцлагыг хүлээлгэж сурах хэрэгтэй байгаа юм. Манайд нэг хэсэг бүлэг бизнесмэнийг ч юм уу, ард иргэдийг мэхлээд мөнгийг үрэн таран хийгээд алга болчихдог нөхдүүд мэр сэр байдаг. Тэр нөхөр дараа нь дахиад өөр газар оччихсон хүмүүсээс мөнгө аваад явж л байдаг. Ийм хүмүүст нэр хүндийн хариуцлагыг хүлээлгэж сурах хэрэгтэй.
-Манайд нэг шинэ институти гарч ирэнгүүт араас нь боловсон хүчний асуудал босдог. Хөрөнгө оруулалтын сан байгуулах боловсон хүчин манай хүрэлцээтэй юу?
-Ер нь бол хүрэлцээ бага. Олон улсын зах дээр хэн хөрөнгө оруулалтын сан байгуулж, удирддаг вэ гэдгийг хэлье. Баруунд хөрөнгө оруулалтын санг банк санхүүгийн салбарт олон жил дандаа үр ашигтай ажилласан, нэр хүнд бүхий хүн удирддаг. Би санхүүгийн мэргэжилтэй хүн гэж хэлсэнгүй шүү. Санхүүгийн мэргэжилтэй хүн, мэргэжлээрээ олон жил үр бүтээлтэй ажилласан хүн хоёрын хооронд асар их зай бий.
“Санхүүгийн зах зээлийн холбоо”-ны ерөнхийлөгч Ө.Ганзоригтой хөрөнгө оруулалтын сангийн талаар ярилцлаа. Бидний ярианаас уншигчид хөрөнгө оруулалтын сан гэж юу болох талаар тодорхой ойлголт авна гэж итгэж байна
-Хөрөнгө оруулалтын сан гэж санхүүгийн зах зээлд ямар үүрэг оролцоотой байгууллага вэ?
-Санхүүгийн зах зээлд арилжааны банк, даатгал, брокерийн компани гэж оролцогч байдгийг мэднэ. Тэгвэл хөрөнгө оруулалтын сан эдгээртэй адил санхүүгийн зах зээлийн нэг чухал оролцогч байгаа юм. Хөрөнгө оруулалтын сан нь хүмүүсийн сул чөлөөтэй мөнгийг өөр дээрээ төвлөрүүлээд үр ашигтай хөрөнгө оруулалт хийх үүрэгтэй байгууллага.
Арилжааны банк гэх мэт санхүүгийн захын секторууд бүгд хүмүүсийн сул чөлөөтэй мөнгийг татан төвлөрүүлээд нийгэмд үр ашигтай зүйлд хөрөнгө оруулахаар ажилладаг адил зарчимтай шүү дээ. Хөрөнгө оруулалтын сан хөрөнгийн зах руу хандаж ажилладаг онцлогтой. Хаалттай болон нээлттэй захын аль алин руу нь орж ажилладаг.
Хөрөнгө оруулалтын сан хаалттай, нээлттэй гэсэн хувилбартай. Хүссэн хүн болгоны мөнгийг татан төвлөрүүлдэггүй, цөөн тооны хөрөнгө оруулагчтай, хязгаарлагдмал хүрээнд ажилладаг санг хаалттай гэдэг. Нээлттэй сан нь хөрөнгийн биржээр дамжаад хүссэн хүн бүрийн мөнгийг төвлөрүүлдэг. Хөрөнгө оруулалтын санд хүмүүс мөнгө оруулна. Сангийн удирдлага болон баг тодорхой үр ашиг өгөх зүйлд хөрөнгө оруулж, хүмүүсийн мөнгийг аривжуулах үүрэг хүлээдэг. Хөрөнгө оруулалтын сан ийм зарчмаар ажилладаг юм.
-Хөрөнгө оруулалтын сан нь хөрөнгө оруулалтын хэлбэрээрээ төрөлждөг гэж сонссон?
-Би түрүүнд нээлттэй, хаалттай гэсэн хоёр хэлбэрийн хөрөнгө оруулалтын сан байдаг гэсэн. Дахиад хөрөнгө оруулалтын сан нь юунд хөрөнгө оруулж байгаагаараа төрөлждөг. Зөвхөн хөрөнгийн бирж дээрх нээлттэй хувьцаанд хөрөнгө оруулдаг сан байж болно. Эсвэл хөрөнгийн бирж дээр байдаггүй, хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанид хөрөнгө оруулж болно. Хоёрхон хүн хөрөнгийг нь эзэмшдэг компанид хөрөнгө оруулж болох жишээтэй. Бас зөвхөн зээлийн хэрэгслүүдэд хөрөнгө оруулалт хийдэг, өрийн бичиг л худалдаж авдаг сан байж болно.
Макро хөрөнгө оруулалтын сан гэж байдаг. Тэр нь тухайн стратегийнх нь хүрээнд ашигтай гэж тодорхойлсон ямар ч хэрэгсэл рүү ордог, ямар ч оронд, ямар ч зах зээл дээр ажилладаг сан юм. Одоо манай Санхүүгийн зохицуулах хороо хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хуулийн төслийг боловсруулж байна. Эцсийн байдлаар боловсруулсныхаа дараа тодорхой байгууллагууд руу өргөн барина. Нэлээд хугацаа шаардах байх. Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хууль ихэвчлэн нээлттэй санг зохицуулах үндсэн зорилготой байдаг. Яагаад гэвэл, хөрөнгө оруулагч нь хэн ч байж болдог, хөрөнгийн биржээр дамжиж явдаг учраас тэр.
Хаалттай сангийн хувьд харьцангуй зохицуулалт багатай. Хөрөнгө оруулагчдын хаалттай санд оруулах мөнгөний хэмжээ өндөр байдаг. Хаалттай сангийн цөөн тооны хөрөнгө оруулагч нь хөрөнгө оруулалтын орчин, бусад санхүүгийн зах зээлийн талаар мэдлэгтэй байдаг.
-Монголд үндэсний хөрөнгө оруулалтын сан байна уу?
-Монголд үндэсний хөрөнгө оруулалтын сан албан ёсоор байхгүй. Гадаадын хөрөнгө оруулалтын сангууд Монголын нээлттэй, хаалттай хөрөнгийн зах болон бусад захууд дээр орж ирж, хөрөнгө оруулалт, арилжаа хийж байна. Гадаадын нэлээд олон тооны сан бий. Янз, янзын орноос ирж байна.
-Гадны хөрөнгө оруулалтын сангууд манай зах зээл дээр ямар ч зохицуулалтгүй ажиллаад байна гэсэн үг үү?
-Манайх нээлттэй эдийн засагтай. Гадаадаас хөрөнгө оруулалтын сан орж ирнэ үү, хувь хүн орж ирнэ үү, компани орж ирнэ үү, ямар хөрөнгө оруулалтаа хийх вэ энэ бүгд нээлттэй. Одоо гаргах гэж байгаа Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хууль зөвхөн Монголд байгуулагдах хөрөнгө оруулалтын санг зохицуулна. Америкт байгуулагдаад Монголд ирж хөрөнгө оруулж байгаа санг зохицуулж чадахгүй. Үүнийг зөвөөр ойлгох хэрэгтэй. Америкт байгууллагдаад америкчуудын мөнгийг төвлөрүүлсэн макро сан Монголд хөрөнгө оруулаад явж байна. Энэ бол глобалчлалын ач. Яагаад Монголын үндэсний хөрөнгө оруулалтын сан байгуулагдаад Монголчуудын мөнгийг цуглуулаад АНУ-д очиж хөрөнгө оруулалт хийж болохгүй гэж. Болно шүү дээ.
Нэгдүгээрт, хөрөнгө оруулалтын сан бүрдэх ээлтэй хууль эрх зүйн орчин бүрдүүлэх хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, хөрөнгө оруулалтын санг удирдах хүмүүст мэргэжлийн ур чадвар болоод ёс суртахууны өндөр шаардлага тавих ёстой. Гуравдугаарт, хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай болоод үйл ажиллагааных нь талаар олон түмэнд зөв мэдээлэл хүргэх ёстой.
-Одоо шинэлэг юм шиг сонсогдоод байгаагаас, өмнө нь хэдэн хөрөнгө оруулалтын сан байгуулагдаад дампуурсан түүхтэй юм билээ?
-1990 оны сүүлчээр хэдэн хөрөнгө оруулалтын сан байгуулагдсан. Тухайн үед хууль эрх зүйн орчин нь бүрдээгүй, удирдах мэргэжилтнүүд, хөрөнгө оруулалтын сан гэж юу вэ гэдгийг ойлгох хүн байгаагүй. Ийм шалтгаанаар бүтэлгүйтсэн.
-Хөрөнгө оруулалтын сан хөрөнгө оруулалтын орчны мэдээлэл, мэдлэггүй хүмүүсийн мөнгийг төвлөрүүлж, ашигтай хөрөнгө оруулалт хийгээд, олсон ашгийг нь хуваарилах үндсэн ажил хийдэг гэсэн. Үүнийг тод тодруулж ярихгүй юу?
-Жишээ татъя. Тодорхой хэмжээний мөнгөн хуримтлалтай багш байлаа гэж бодъё. Тэр хүний үндсэн ажил нь багшлах. Хөрөнгийн зах зээл дээрх хувьцааны үнэ ханш судалдаг хүн биш. Хөрөнгө оруулалт хий хэд санхүүгийн зах зээлийн мэдлэгтэй, туршлагатай бүлэг хүн тасралтгүй мэдээлэл цуглуулж, түүндээ дүн шинжилгээ хийж байж шийдвэр гаргадаг. Багш хүн ажлаа хийх явцдаа хөрөнгийн зах зээлийг судлаад юунд хөрөнгө оруулалт хийхээ шийднэ гэдэг их хэцүү. Мэргэжлийн бус хүмүүс буруу шийдвэр гаргаж хөрөнгө оруулалт хийгээд мөнгөө алддаг. Үүний тод жишээ хадгаламж зээлийн хоршоо. Хөрөнгө оруулалтын сантай уялдаа холбоогүй юм шиг сонсогдож байгаа боловч яг үнэндээ тэд санхүүгийн мэдлэггүй байж хуумгай шийдвэр гаргаж мөнгөө алдсан. Тэгэхээр санхүүгийн мэдлэг, мэдээлэл авч чаддаггүй хүн хөрөнгө оруулалт хийдэг туршлагатай байгууллагад мөнгөө аваачиж өгөх хэрэгтэй. Тэр байгууллагууд нь банк, хөрөнгө оруулалтын сан. Бас даатгалын компани.
Банкинд мөнгөө өгснөөр зөвхөн тогтмол дүнтэй хүүгийн орлого авна. Хөрөнгө оруулалтын санд мөнгөө өгвөл зээлийн хүүгээс өндөр ч орлого авч мэднэ, багыг ч авч мэднэ. Хувьцааны ханшаас шалтгаалж тогтмол орлого авч чадахгүй. Хүн ирээдүйн эрсдэлээс хамгаалах даатгал худалдаж авах ёстой.
Хөрөнгө оруулалтын сан нь мэргэжлийн баг зах зээлээ судлаад дүн шинжилгээ хийгээд хөрөнгө оруулж байгаа болохоор ямар ч эрсдэлгүй гэсэн үг биш. Сая Японд гэнэт газар хөдөлж гамшиг боллоо. Ливид бослого гарлаа. Иймэрхүү байгаль цаг уур, ерөнхий эдийн засгийн шинжтэй эрсдлээс болон хувьцааны ханш унаж, алдагдал хүлээж болно.
-Байгаль цаг уур таатай, ерөнхий эдийн засгийн хандлага сайн байхад хөрөнгө оруулалтын сан ашиггүй хөрөнгө оруулалт хийвэл удирдлагад нь хариуцлага тооцох систем бий болов уу?
-Мөнгөө оруулахын өмнө тухайн хөрөнгө оруулалтын сангийн баримт бичигтэй сайтар танилцах хэрэгтэй. Баримт бичгийг нь хүлээн зөвшөөрсөн тохиолдолд мөнгөө оруул. Гадаадад хүүхдүүдийг зугаалганд авч явахдаа эцэг эхээр нь гарын үсэг зуруулж зөвшөөрөл авдаг. Гарын үсгээ зурсан эцэг, эхчүүд манай хүүхдэд хаднаас унах, араатанд ноцуулах эрсдэл бий гэж хүлээн зөвшөөрч байгаа хэрэг. Үүнтэй адил манай хөрөнгө оруулалтын санд мөнгөө оруулснаар ийм ийм эрсдэл байж болзошгүй учраас та хүлээн зөвшөөрөх ёстой гээд гарын үсэг зуруулж мөнгийг нь авдаг. Нэгэнт эрсдлээ хүлээн зөвшөөрсөн юм чинь өөртөө л үүрнэ.
Сангийн удирдлагууд төвлөрүүлсэн мөнгийг анх тохирсон баримт бичгээс өөр зүйлд зарцуулах, хууль бус үйл ажиллагаа явуулбал хариуцлага тооцдог. Тэрнээс биш сангийн удирдлагууд мөнгийг нь өсгөж өгөх гээд чадлаараа ажиллаад явж байтал тэднээс үл хамаарах эдийн засаг, санхүүгийн зах зээлийн үйл явдал болоод мөнгийг нь алдчихбал хариуцлага хүлээдэггүй. Харин хөрөнгө оруулалтын сангийн удирдлага хууль бус юм хийгээгүй тохиолдолд нэр хүндээрээ хариуцлага хүлээдэг. Мөнгийг нь нэг удаа алдахад хөрөнгө оруулагч ойлгож болно. Дахиад алдвал тэр сангаас мөнгөө татаж авна биз дээ.
Хөрөнгө оруулалтын сан мөнгөгүй хоцорно. Хоолноос салж байна гэсэн үг. Нэг талаас ийм хариуцлага байдаг гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Хүмүүс ийм хариуцлагыг хүлээлгэж сурах хэрэгтэй байгаа юм. Манайд нэг хэсэг бүлэг бизнесмэнийг ч юм уу, ард иргэдийг мэхлээд мөнгийг үрэн таран хийгээд алга болчихдог нөхдүүд мэр сэр байдаг. Тэр нөхөр дараа нь дахиад өөр газар оччихсон хүмүүсээс мөнгө аваад явж л байдаг. Ийм хүмүүст нэр хүндийн хариуцлагыг хүлээлгэж сурах хэрэгтэй.
-Манайд нэг шинэ институти гарч ирэнгүүт араас нь боловсон хүчний асуудал босдог. Хөрөнгө оруулалтын сан байгуулах боловсон хүчин манай хүрэлцээтэй юу?
-Ер нь бол хүрэлцээ бага. Олон улсын зах дээр хэн хөрөнгө оруулалтын сан байгуулж, удирддаг вэ гэдгийг хэлье. Баруунд хөрөнгө оруулалтын санг банк санхүүгийн салбарт олон жил дандаа үр ашигтай ажилласан, нэр хүнд бүхий хүн удирддаг. Би санхүүгийн мэргэжилтэй хүн гэж хэлсэнгүй шүү. Санхүүгийн мэргэжилтэй хүн, мэргэжлээрээ олон жил үр бүтээлтэй ажилласан хүн хоёрын хооронд асар их зай бий.
Friday, April 1, 2011
People 4 People
Байгууллагын эрхэмсэг оршихуйг тухайн байгууллагын хувьд цоо шинээр тодорхойлох боломж анх 2008 онд тохиосон юм.
Би өмнөхөн бичсэн билээ. ...'its not about getting to the top of the mountain but climbing it.'... Уулын оройд гарснаараа хүний, байгууллагын, улс орны амьдрал утга учиртай болдог юм биш. Харин ууланд мацах явдал тэдний утга учир болой.
Байгууллагын үндсэн философи нь 4 чухал зүйлээс бүрддэг.
1. Mission statement - why do you exist? what is your reason?
2. Vision - after your impact, how would it be? or simply where you want to be?
3. Values - what is your belief?
4. Strategy - how you are going to achieve it?
Монголд бол эдгээр дөрөв нь 1. Эрхэмсэг оршихуй (манайхан эрхэм зорилго гэж ташаарсан), 2. Алсын хараа, 3. Үнэт зүйлс, 4. Стратеги нар болно.
Ер нь бол эдгээр зүйлсийг удирдлагын зүгээс юу ч гээд тодорхойлчихож болно. Гол нь түүнийг компанид ажиллаж байгаа бүх хүн ойлгох нь чухал. Дэлхий даяар 300 мянган хүнтэй Ситибанк үүнийг яаж бүх хүндээ яг нэг хүн ойлгосон мэт ойлгуулах вэ.
Миний хувьд дээрх асуудалд л санаа зовж байсан тул компанийн бүх хүн өөрсдөө ЭО-оо тодорхойлоход гар бие оролцох нь чухал гэж үзсэн юм. Ингээд бүх ажилтнууддаа үүрэг өгсөн. Хүн бүр хамгийн багадаа 3 хувилбараар компанийн эрхэмсэг оршихуйг 3 сарын турш тодорхойлж ир гэв. Хугацааны эцэст бид хүн бүрийн ЭО-г том самбар дээр бичээд хэдэн цаг хэлэлцсэний эцэст ЭО-гоо тодорхойлсон юм.
"Бид даатгалын зах зээл дээрх стандартыг тогтоож, хүн төрлөхтөний сайн сайхны төлөөх үйлчилгээг үзүүлнэ"
Үүний үг бүр нь гүнзгий утга учиртай.
Энэ бол бидний хүрэх гэж буй зорилго биш. Энэ бол бидний оршин буй мөн чанар, яагаад тухайн хүн тэр компанид нэгдэн орсон шалтгаан юм. Бид хөгжиж, томрох тусам дээр дурьдсан эрхэмсэг оршихуйн цар хүрээг байнга тэлж явах учиртай.
Өрсөлдөгч компанийн захирал маань намайг ажлаа хүлээлгэн өгөх болсоныг дуулаад "...Танай компани даатгалын зах зээл дээр олон сайхан үлгэр жишээ үзүүллээ..." гэж хэлж билээ. Нэгэн телевизийн захирлын өрөөнд ортол ширээн дээр нь манай жилийн тайлан (Annual report) хэвтэж байна. Мань эр "ийм өндөр чанартай зүйлсээс л санаа авч байна шүү дээ..." гэсэн юм. Энэ бол манай хамт олны зах зээл дээрх стандартыг тогтоож ирсэн бахархал байлаа.
Хамгийн том нь хамгийн мундаг нь биш. Харин хамгийн их эерэг нөлөөлөл, зөв үлгэр дуурайл үзүүлж чаддаг нь хамгийн мундаг нь.
Бид эцэст нь үүнийг People working 4 People концепц болгон хөгжүүлж байна.
Би өмнөхөн бичсэн билээ. ...'its not about getting to the top of the mountain but climbing it.'... Уулын оройд гарснаараа хүний, байгууллагын, улс орны амьдрал утга учиртай болдог юм биш. Харин ууланд мацах явдал тэдний утга учир болой.
Байгууллагын үндсэн философи нь 4 чухал зүйлээс бүрддэг.
1. Mission statement - why do you exist? what is your reason?
2. Vision - after your impact, how would it be? or simply where you want to be?
3. Values - what is your belief?
4. Strategy - how you are going to achieve it?
Монголд бол эдгээр дөрөв нь 1. Эрхэмсэг оршихуй (манайхан эрхэм зорилго гэж ташаарсан), 2. Алсын хараа, 3. Үнэт зүйлс, 4. Стратеги нар болно.
Ер нь бол эдгээр зүйлсийг удирдлагын зүгээс юу ч гээд тодорхойлчихож болно. Гол нь түүнийг компанид ажиллаж байгаа бүх хүн ойлгох нь чухал. Дэлхий даяар 300 мянган хүнтэй Ситибанк үүнийг яаж бүх хүндээ яг нэг хүн ойлгосон мэт ойлгуулах вэ.
Миний хувьд дээрх асуудалд л санаа зовж байсан тул компанийн бүх хүн өөрсдөө ЭО-оо тодорхойлоход гар бие оролцох нь чухал гэж үзсэн юм. Ингээд бүх ажилтнууддаа үүрэг өгсөн. Хүн бүр хамгийн багадаа 3 хувилбараар компанийн эрхэмсэг оршихуйг 3 сарын турш тодорхойлж ир гэв. Хугацааны эцэст бид хүн бүрийн ЭО-г том самбар дээр бичээд хэдэн цаг хэлэлцсэний эцэст ЭО-гоо тодорхойлсон юм.
"Бид даатгалын зах зээл дээрх стандартыг тогтоож, хүн төрлөхтөний сайн сайхны төлөөх үйлчилгээг үзүүлнэ"
Үүний үг бүр нь гүнзгий утга учиртай.
Энэ бол бидний хүрэх гэж буй зорилго биш. Энэ бол бидний оршин буй мөн чанар, яагаад тухайн хүн тэр компанид нэгдэн орсон шалтгаан юм. Бид хөгжиж, томрох тусам дээр дурьдсан эрхэмсэг оршихуйн цар хүрээг байнга тэлж явах учиртай.
Өрсөлдөгч компанийн захирал маань намайг ажлаа хүлээлгэн өгөх болсоныг дуулаад "...Танай компани даатгалын зах зээл дээр олон сайхан үлгэр жишээ үзүүллээ..." гэж хэлж билээ. Нэгэн телевизийн захирлын өрөөнд ортол ширээн дээр нь манай жилийн тайлан (Annual report) хэвтэж байна. Мань эр "ийм өндөр чанартай зүйлсээс л санаа авч байна шүү дээ..." гэсэн юм. Энэ бол манай хамт олны зах зээл дээрх стандартыг тогтоож ирсэн бахархал байлаа.
Хамгийн том нь хамгийн мундаг нь биш. Харин хамгийн их эерэг нөлөөлөл, зөв үлгэр дуурайл үзүүлж чаддаг нь хамгийн мундаг нь.
Бид эцэст нь үүнийг People working 4 People концепц болгон хөгжүүлж байна.
Fundamental thinking: Shunning from individuality
Хүн хүнээ ойлгох...
Бид өөрсдийн эргэн тойронд байгаа яриа, сонин, сэтгүүл, ном товхимол - бүүр фундаментал маягаар өөрсдийнхөө сэтгэлгээрүү өнгийж үзвэл "Тэр тийм, энэ ийм, би ийм" - дандаа хүмүүсийн хоорондын ялгаанд чиглэсэн байх юм.
Хүн эсрэг хүн өөрөөс нь ямар ялгаатай байгааг илүү тод томруунаар олж мэдсэнээр нөгөө хүнээ бүрэн таних юм уу тээ. I would say its a classic, flawed conventional thinking.
Fundamental thinking буюу фундаментал сэтгэлгээний аргаар бодит ертөнцийг илүү хялбар таньж болно гэсэн санааг би хэлдэг.
Фундаментал сэтгэлгээ бол шинж чанарыг бус харин мөн чанарыг таньж ойлгох сэтгэлгээ юм. (Шинж чанар бол нар мандаж, нар жаргахуй. Мөн чанар бол харин дэлхий тэнхэлгээ эргэхүй болно.)
Хүн хүнээ бүрэн таньж мэдэхийн тулд ямар ялгаа байгааг бус харин юу нь адилхан байгааг таньж мэдвэл дээргүй юу.
Болдоо муухай ааштай эсвэл хүнд тусч гэдэг хөгийн шинж чанар биш харин Болдоогийн мөн чанар буюу түүний эрхэмсэг оршихуйг ойлгож мэдэх юм бол 1рт тухайн хүнийг таньж мэдэх тал дээр алдаа гаргахгүй 2рт тухайн хүний тал дээр сэтгэл амар (peace of mind) байх юм болов уу.
Болдоо хүнд туслаж харагдвал сайн хүн. Та өөрөө өчигдөр шартчихаад явж байтал Болдоо өөрлүү чинь муухай харах шиг санагдвал муу хүн байгаад байвал амьдрал ямар муухай тогтворгүй болох вэ.
Хүн гэж амьтан эр эм, хөгшин залуу, африк ази ялгалгүй ямар үндсэн мөн чанартай юм гэдгийг таньж мэдсэний дараа ганцхан асуулт л үлддэг...
Бид өөрсдийн эргэн тойронд байгаа яриа, сонин, сэтгүүл, ном товхимол - бүүр фундаментал маягаар өөрсдийнхөө сэтгэлгээрүү өнгийж үзвэл "Тэр тийм, энэ ийм, би ийм" - дандаа хүмүүсийн хоорондын ялгаанд чиглэсэн байх юм.
Хүн эсрэг хүн өөрөөс нь ямар ялгаатай байгааг илүү тод томруунаар олж мэдсэнээр нөгөө хүнээ бүрэн таних юм уу тээ. I would say its a classic, flawed conventional thinking.
Fundamental thinking буюу фундаментал сэтгэлгээний аргаар бодит ертөнцийг илүү хялбар таньж болно гэсэн санааг би хэлдэг.
Фундаментал сэтгэлгээ бол шинж чанарыг бус харин мөн чанарыг таньж ойлгох сэтгэлгээ юм. (Шинж чанар бол нар мандаж, нар жаргахуй. Мөн чанар бол харин дэлхий тэнхэлгээ эргэхүй болно.)
Хүн хүнээ бүрэн таньж мэдэхийн тулд ямар ялгаа байгааг бус харин юу нь адилхан байгааг таньж мэдвэл дээргүй юу.
Болдоо муухай ааштай эсвэл хүнд тусч гэдэг хөгийн шинж чанар биш харин Болдоогийн мөн чанар буюу түүний эрхэмсэг оршихуйг ойлгож мэдэх юм бол 1рт тухайн хүнийг таньж мэдэх тал дээр алдаа гаргахгүй 2рт тухайн хүний тал дээр сэтгэл амар (peace of mind) байх юм болов уу.
Болдоо хүнд туслаж харагдвал сайн хүн. Та өөрөө өчигдөр шартчихаад явж байтал Болдоо өөрлүү чинь муухай харах шиг санагдвал муу хүн байгаад байвал амьдрал ямар муухай тогтворгүй болох вэ.
Хүн гэж амьтан эр эм, хөгшин залуу, африк ази ялгалгүй ямар үндсэн мөн чанартай юм гэдгийг таньж мэдсэний дараа ганцхан асуулт л үлддэг...
Subscribe to:
Posts (Atom)