A measure of success could be differing from person to person, society to society. Nevertheless for each person, each job to be successful in their relative measure following 3 factors are needed: 1. Determination /heart-commitment to accomplish and do the task/ 2. Knowledge /intelligence, information and know how/ 3. Luck /probability - external, environmental, macro factors affecting the output/
A business is a socio-economic phenomenon that inspires people to work in teams to reach their common goal. A success in this case is defined when people these people reach their common goals.
A management is the fundamental technology for the business to be successful, based on previously mentioned 3 factors. So that, for anyone who is involved in a business, it is natural that she/he looks for the best management technology.
Three fundamental principles for the best management:
1. It is impossible to determine the best management technology.
2. Only by comparing the outcomes, the best management style is defined.
From two different management approaches,
3. The best management can relatively be determined in a way that the probability of success is maximized.
Saturday, August 30, 2008
Imperfect perfection /english ver/
I am translating my earlier post into english.
A perfect thing can not exist in any society, because the definition for perfection comes from the same society. Because the society consists of groups of people who have different tastes and all these groups can't reach an ultimate common interest. Also the definition for perfection changes as society progresses. So that, there comes a notion about imperfect perfect thing.
Now, I try to define the perfection that would be true in any circumstance and any society.
Let us think that a woman is looking for a right man. Obviously she looks for a perfect man. Assume the woman believes a perfect man should be tall, intelligent, strong and handsome. But for millions of years no man was able to posses all these attributes at the same time. Genetically one or the other attribute prevailed each other for some reasons. If a man is genius then probably he is not a good sportsman. Based on such experience a society has built up its own perception about a man. An experience tells society that a tall and strong man is never super intelligent. So we can easily see that the society itself rejects the notion about the super perfect man.
In our case, let us assume that the woman found the man she wanted. Even so, the society will reject the man and of course there will be lots of complications because of this.
Therefore we can define the perfect to be the average of society, which can be accepted for everyone. To take things relative to its time or attributes, a perfect things is the average thing and we can say an average man is relatively a perfect man. We can say that imperfect perfect thing is the average perfection.
A perfect thing can not exist in any society, because the definition for perfection comes from the same society. Because the society consists of groups of people who have different tastes and all these groups can't reach an ultimate common interest. Also the definition for perfection changes as society progresses. So that, there comes a notion about imperfect perfect thing.
Now, I try to define the perfection that would be true in any circumstance and any society.
Let us think that a woman is looking for a right man. Obviously she looks for a perfect man. Assume the woman believes a perfect man should be tall, intelligent, strong and handsome. But for millions of years no man was able to posses all these attributes at the same time. Genetically one or the other attribute prevailed each other for some reasons. If a man is genius then probably he is not a good sportsman. Based on such experience a society has built up its own perception about a man. An experience tells society that a tall and strong man is never super intelligent. So we can easily see that the society itself rejects the notion about the super perfect man.
In our case, let us assume that the woman found the man she wanted. Even so, the society will reject the man and of course there will be lots of complications because of this.
Therefore we can define the perfect to be the average of society, which can be accepted for everyone. To take things relative to its time or attributes, a perfect things is the average thing and we can say an average man is relatively a perfect man. We can say that imperfect perfect thing is the average perfection.
Adam Smith a great man
I found this e-note yesterday while I was searching my notebook for one of my posts. I found the following lecture note written in english interesting and decided to not make any changes in its original context. The following article was named "Ambition" and the context is the same as what I have read and named Adam Smith's LOVE theory a year earlier. I never stop amused how awkward I am. Where I have been, until I have read this philosophy from A.S at the age of 26?
This philosophy theory is actually called The Theory of Moral Sentiments and begins with the following assertion:
How selfish soever man may be supposed, there are evidently some principles in his nature, which interest him in the fortunes of others, and render their happiness necessary to him, though he derives nothing from it, except the pleasure of seeing it. Of this kind is pity or compassion, the emotion we feel for the misery of others, when we either see it, or are made to conceive it in a very lively manner. That we often derive sorrow from the sorrows of others, is a matter of fact too obvious to require any instances to prove it; for this sentiment, like all the other original passions of human nature, is by no means confined to the virtuous or the humane, though they perhaps may feel it with the most exquisite sensibility. The greatest ruffian, the most hardened violator of the laws of society, is not altogether without it.
...Ambition /a note prepared in winter of 2003 for MIU students/
In business world all things and all operations have their underlying philosophy and appropriate logic to them. In the business world the principal reason for any action is measured by its profitability. As a manager you should be seeking things that would generate profits no matter they are realized profits like recorded sales revenues on your balance sheet or not. Unrealized profits might constitute of your strong network with government officials, your suppliers or buyers. So your every action must be measured through profitability and/or efficiency. This is called the underlying business principle. This principle apparently comes out of the ultimate target of any business organization, “To make profit”.
Anyhow, here I would like to discuss about those kind of operations which is not available to be measured by its profitability or any other means of enhancement. Some of the actions undertaken by some people seems to be not relevant to any things and these actions are often viewed and described wrong. Well this behaviour should not be recognizable in our beautiful minded managers. What do you think?
Well this kind of strange behaviour is called an ambition. Your ambition makes you do something which is absolutely not relevant or not profitable. Actually ambition is your action towards community. Which means, through ambition you express your gratitude to your community. As long as, human is a communal animal almost every person has this behaviour called ambition. Ambition sometimes might reffered as your service to your community. Your desire to make this world a better place for living. Change other people’s life and give them a hope, Help others; all these desires are called ambition. Or even a simple ambition might be your will to become world’s top international manager.
This attribute to social creature, called human is very unique and this ability is one of the determinant force to distinguish it from other common animals...
This philosophy theory is actually called The Theory of Moral Sentiments and begins with the following assertion:
How selfish soever man may be supposed, there are evidently some principles in his nature, which interest him in the fortunes of others, and render their happiness necessary to him, though he derives nothing from it, except the pleasure of seeing it. Of this kind is pity or compassion, the emotion we feel for the misery of others, when we either see it, or are made to conceive it in a very lively manner. That we often derive sorrow from the sorrows of others, is a matter of fact too obvious to require any instances to prove it; for this sentiment, like all the other original passions of human nature, is by no means confined to the virtuous or the humane, though they perhaps may feel it with the most exquisite sensibility. The greatest ruffian, the most hardened violator of the laws of society, is not altogether without it.
...Ambition /a note prepared in winter of 2003 for MIU students/
In business world all things and all operations have their underlying philosophy and appropriate logic to them. In the business world the principal reason for any action is measured by its profitability. As a manager you should be seeking things that would generate profits no matter they are realized profits like recorded sales revenues on your balance sheet or not. Unrealized profits might constitute of your strong network with government officials, your suppliers or buyers. So your every action must be measured through profitability and/or efficiency. This is called the underlying business principle. This principle apparently comes out of the ultimate target of any business organization, “To make profit”.
Anyhow, here I would like to discuss about those kind of operations which is not available to be measured by its profitability or any other means of enhancement. Some of the actions undertaken by some people seems to be not relevant to any things and these actions are often viewed and described wrong. Well this behaviour should not be recognizable in our beautiful minded managers. What do you think?
Well this kind of strange behaviour is called an ambition. Your ambition makes you do something which is absolutely not relevant or not profitable. Actually ambition is your action towards community. Which means, through ambition you express your gratitude to your community. As long as, human is a communal animal almost every person has this behaviour called ambition. Ambition sometimes might reffered as your service to your community. Your desire to make this world a better place for living. Change other people’s life and give them a hope, Help others; all these desires are called ambition. Or even a simple ambition might be your will to become world’s top international manager.
This attribute to social creature, called human is very unique and this ability is one of the determinant force to distinguish it from other common animals...
Monday, August 18, 2008
Боловсрол ба философи
Хүн амьдралын туршдаа бага багаар боловсорч, боловсрохын хэрээр ертөнцийн юмс үзэгдэлийг үзэх үзэл, тэдэнд хандах хандлага нь өөрчлөгддөг билээ. Физиологийн үзүүлэлтүүдээс бусдаар бол залуу ба хөгшин хүний ялгаа нь харьцангуй байдлаар зөвхөн энэхүү боловсролтой холбогдон бий болох юм. Тухайлбал 30 настай ба 20 настай залуу хоёрын хооронд тархины үйл ажиллагаан дах физиологийн ялгаа илрэхгүй ба харин сэтгэлгээний хувьд нэлээн том ялгаа байгааг харж болно. Энэ нь амьдралын философи буюу тэдгээр хоёр хүний ертөнцийг үзэх үзэл хэрхэн зөрүүтэй байгаагаас болох юм. Зарим философичид хүн 25 нас хүрээд ертөнцийг үзэх үзэл нь тогтдог хэмээн сургадаг. Эсрэгээр хүний амьдралын туршид түүний ертөнцийг үзэх үзэл буюу амьдралын философи төлөвших бөгөөд насан эцэслэх тэр мөчид нэгтгэгддэг бөлгөө. Тухайн хүний амьдралаас таашаал авах хэлбэр нь материаллаг эсвэл оюунлаг байхаас үл хамаараад эцсийн тэр цаг мөчид материаллаг бүхэн үнэ цэнээ алдах нь ойлгомжтой.
Ертөнцийг үзэх үзлийн хувьд бүрэн төлөвшиж дууссан хүн бол Би хэн бэ? гэсэн асуултандаа бүрэн хариулт авч чадсан хүн юм. Ийм хүн нь нэг бол аливаа шашинд хөдөлбөргүй нэвтрэн орсон буюу хариултыг бусдаас эрэн олж авсан хүн, эсвэл энэхүү амьдралын мөн чанарыг өөрөө тунгаан бодсоор олсон хүн байх юм. Аль ч тохиолдолд энэ дэлхий дээр буй материаллаг баялаг нь огт үнэ цэнэгүй болох нь тодорхой. Гэвч хүн насан туршдаа материаллаг баялагийн төлөө хөдөлмөрлөх ба энэхүү баялаг нь эргээд тухайн хүний амьдрах насыг уртасгахад чиглэгдсэн байх юм. Илүү урт наслах нь эргүүлээд юуг төрүүлэх билээ.
Энд логик байдлаар авч үзвэл хоёр төрлийн хариулт гарах юм.
1рт хүн үндсэн асуултын хариултыг олж чадахгүй буй тул хугацаа хождог. Би хэн бэ? маш олон хувилбартай байж болох энэ асуултын хариултыг хүн насан туршдаа эрдэг.
2рт хүн өөрийн үндсэн үүргийг аль болох далайцтай хийхийн тулд хугацаа хожихыг эрмэлздэг. Үндсэн үүрэг нь нийгэмд тус хүргэхээс авахуулаад үр хүүхдээ эрийн цээнд хүргэх гэх мэт маш олон төрөлт байж болох боловч ерөнхийдөө бусдад туслах гэсэн үндсэн санааг агуулсан байх юм. Эдийн засагч, философич Адам Смит "Хүн гэгч амьтан нь хэдий амин хувиа хичээсэн боловч өөрсдөд зөвхөн харж таашаал авахаас бусдаар шууд ашиг тус өгөхгүй нөхцөлд бусдын аз жаргалаас баяр хөөрийг авч байдаг" гэж тодорхойлсон байдаг. Энэ нь хүн энэ насандаа сайн буян хийвэл ирэх насандаа диваажинд очино хэмээгч маш том тархи угаалттай холбоотой юу эсвэл түүний төрөлхийн шинж үү?
Ертөнцийг үзэх үзлийн хувьд бүрэн төлөвшиж дууссан хүн бол Би хэн бэ? гэсэн асуултандаа бүрэн хариулт авч чадсан хүн юм. Ийм хүн нь нэг бол аливаа шашинд хөдөлбөргүй нэвтрэн орсон буюу хариултыг бусдаас эрэн олж авсан хүн, эсвэл энэхүү амьдралын мөн чанарыг өөрөө тунгаан бодсоор олсон хүн байх юм. Аль ч тохиолдолд энэ дэлхий дээр буй материаллаг баялаг нь огт үнэ цэнэгүй болох нь тодорхой. Гэвч хүн насан туршдаа материаллаг баялагийн төлөө хөдөлмөрлөх ба энэхүү баялаг нь эргээд тухайн хүний амьдрах насыг уртасгахад чиглэгдсэн байх юм. Илүү урт наслах нь эргүүлээд юуг төрүүлэх билээ.
Энд логик байдлаар авч үзвэл хоёр төрлийн хариулт гарах юм.
1рт хүн үндсэн асуултын хариултыг олж чадахгүй буй тул хугацаа хождог. Би хэн бэ? маш олон хувилбартай байж болох энэ асуултын хариултыг хүн насан туршдаа эрдэг.
2рт хүн өөрийн үндсэн үүргийг аль болох далайцтай хийхийн тулд хугацаа хожихыг эрмэлздэг. Үндсэн үүрэг нь нийгэмд тус хүргэхээс авахуулаад үр хүүхдээ эрийн цээнд хүргэх гэх мэт маш олон төрөлт байж болох боловч ерөнхийдөө бусдад туслах гэсэн үндсэн санааг агуулсан байх юм. Эдийн засагч, философич Адам Смит "Хүн гэгч амьтан нь хэдий амин хувиа хичээсэн боловч өөрсдөд зөвхөн харж таашаал авахаас бусдаар шууд ашиг тус өгөхгүй нөхцөлд бусдын аз жаргалаас баяр хөөрийг авч байдаг" гэж тодорхойлсон байдаг. Энэ нь хүн энэ насандаа сайн буян хийвэл ирэх насандаа диваажинд очино хэмээгч маш том тархи угаалттай холбоотой юу эсвэл түүний төрөлхийн шинж үү?
Saturday, August 9, 2008
ИНФЛЯЦИ
ИНФЛЯЦИ
Сонин дээр гарсан нийтлэлээ бүрэн эхээр нь тавив...
Нүүдэлчин сэтгэлгээНүүдэлчин түмэн хэдэн мянганы турш байгал дэлхийтэйгээ нягт зохицолдон амьдарсаар ирсэн билээ. Тиймдээ ч байгалийн эрхшээлээр жилийн дөрвөн улиралдаа тааруулж өвөлжөө, хаваржаа сэлгэн нүүдэллсээр ирсэн юм. Мэдээж энэ нь байгалийн хүчийг сөрж, нийгмээр хамтран амьдрах философи бүхий суурьшмал иргэншилээс маш олон талаар өөр билээ.
Монголчууд бидний аливаа ажилд уужуу тайван, төлөвлөгөөгүй ханддаг нүүдэлчин маягийн сэтгэлгээ 21-р зуун гарсаар ч амь бөхтэй оршин тогтносоор байна. Үүний нэг жишээ нь сүүлийн үед манай эдийн засагт нүүрлээд байгаа өндөр инфляци юм. Өнгөрсөн оны сүүлчийн улиралд тэртэй тэргүй тасралтгүй өсч байсан үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ даруй 30-50 хувиар өссөн. Энэ нь барилгын материалын үнэ огцом өссөнтэй холбоотой гэх. Үүний араас хүнсний бүтээгдэхүүн, хэрэглээний бараа үйлчилгээ, бензин шатахууны үнэ дуу дуугаа авалцан огцом өсөв. Статистикаас харахад оны сүүлчээр инфляци 30 гаруй хувьтай гарах боломж байсан боловч 6-р сарын сүүлчийн цахилгаан, дулааны үнийн 15-20 хувийн өсөлт, одоо дуншиж байгаа бензиний 20-30 орчим хувийн өсөлтийг тооцоод үзэхээр инфляци оны эцэс гэхэд хамгийн багадаа 45 хувийн өсөлттэй гарахаар хүлээгдэж байна. Энэ бүхний буруутан нь нөгөөх л Монголчууд бидний асуудалд аясаар нь төлөвлөгөөгүй ханддаг нүүдэлчин хандлага гэх.
Төрийн оролцоо
Уламжлал ёсоор улс орны эдийн засаг дах төрийн оролцоог тодорхойлдог эдийн засгийн онолын үндсэн хоёр урсгал байдаг. Тэдгээрийн нэг нь төрийн оролцоог аль болох бага байлгахыг чухалчилдаг бол харин нөгөө нь төрөөс зохицуулалт хийх нь зүйтэй гэж сургадаг билээ. Харин орчин үед эдийн засаг дах төрийн оролцоог хангалттай бага төвшинд байлгах нь зөв гэж үзэхийн хажуугаар төрийн үндсэн үүргийг Эдийн засаг дах үнэ ханшийн огцом хэлбэлзэлийг бууруулах гэж тодорхойлж байна. Өөрөөр хэлбэл төр эдийн засагт хүчээр зохицуулалт хийхгүй боловч эдийн засаг дах үнэ ханшийн аливаа огцом өөрчлөлтийг багасгах арга хэмжээг авна. Тухайлбал Монголын хувьд олон улсын зах зээл дээрх үнийн өсөлттэй холбоотойгоор бензиний үнэ өсөх нь зайлшгүй боловч үнийн өсөлтийг аль болох алгуур хийснээр ард иргэд өндөр үнэнд хэрэглээгээ зохицуулах, бизнесүүд өндөр үнэнд тааруулж цалин хөлсөө нэмэх гэх мэт маш олон хариу үйлдлүүдийг хийх боломжийг олгодог. Нэгэнт л үнэ ханш гэдэг нь олон улсын зах зээл дээр эдийн засаг, улс төр, байгал орчин, нийгмийн шинж чанартай маш олон хүчин зүйлийн улмаас өсч буурч байдаг зүйл тул түүнийг төрөөс аль нэг тийш нь чиглүүлэх, барих оролдлого хийх нь боломжгүй юм. Харин ард түмний нуруун дээр ирэх жинг нь аль болох алгуур нэмэгдүүлэх үйлдэл хийх нь зүй ёсны билээ.
Орон сууц
Инфляцийн огцом өсөлтөнд Монголбанкийг буруутнаар тодруулж, хариу арга хэмжээг зөвхөн тэндээс хүлээх нь буруу хэрэг юм. Угтаа одоо нүүрлээд байгаа инфляцийг зах зээл дээр байгаа мөнгөний эрэлт нийлүүлэлтийн хэмжээг зохицуулах оролдлого хийх замаар удирдах нь төдийлөн амжилт олохгүй болов уу. Учир нь энэхүү инфляци нь хэрэглээний чанартай эрэлт огцом өссөн үед нийлүүлэлт хангалттай хэмжээгээр өсөөгүйтэй холбоотой. Жишээлэхэд орон сууцны үнэ огцом өссөн нь тээвэрлэлт болон хүн ам зүйн бодлогод урт хугацааны стратеги төлөвлөлт алдагдсанаас, мөн санхүүгийн салбарт шинээр орон сууцны зээлийн бүтээгдэхүүн нэвтэрсэн, гадаад хөрөнгө оруулагчид Монголд байр орон сууц ихээр худалдан авах болсон зэрэг олон хүчин зүйлтэй холбоотой. Тухайлбал барилгын ид оргил үед төмөр зам ачааллаа дийлэхээ больсноос урд хөршид нэг тонн цементийн үнэ 70-80 орчим мянган төгрөг байхад манайд тээвэрлэлт саатлаас шалтгаалж 150 мянган төгрөг хүртлээ өссөнийг юу гэж тайлбарлах вэ. Үнэн хэрэгтээ 40 мянган айлын орон сууцны хөтөлбөр, хүн амыг хямд төсөр орон сууцаар хангах, мянганы зам гэх мэт төрөөс явуулж стратеги бодлогын чанартай зорилтуудын хаагуур нь төмөр зам гэдэг айл өнгөрчихөв гэдэг нь сонирхолтой юм. Урд хөрш болон манай хоорондын тээврийн эргэлт хэдхэн жилийн дотор хэд дахин нэмэгдэнэ гэдгийг яагаад улс орны тээвэрлэлтийн бодлогын хэмжээнд авч үзэн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх тал дээр дорвитой ажил хийгдсэнгүй вэ. Нөгөө талаас хүн амын хэт төвлөрөл Улаанбаатар хотод явагдаж байгаа нь хүн ам зүйн бодлого үгүйлэгдэж байгааг харуулж байна. Одоо нийслэл хотынхоны 60 гаруй хувь нь гэр хороололд амьдардаг гэсэн мэдээ бий. Үнэн хэрэгтээ үүнээс хэр илүү болохыг нарийн тодорхой хэлэх боломжгүй юм. Мэдээж эдгээр өрхүүд амьдрах нөхцлөө сайжруулж байр орон сууцтай болохыг нэг зорилгоо болгон тавьж байгаа нь ойлгомжтой зүйл юм. Харин нийслэл хотын хүн амын талаас илүү хувь нь байртай болох хэрэгцээ шаардлага байхад нийслэл хотын дэд бүтцийг өргөжүүлэх ажил ямар төлөвлөгөөтэй явна вэ? Хэрэв бидэнд ямар ч хэрэгжиж байгаа төлөвлөгөө байхгүй бол энэ маягаараа бол тун удахгүй орон сууцны үнийн өсөлтийн хоёрдох давалгаа явж мэдэхээр байна.
Бензин, бензин
Дараагийн хүндрэл бол мэдээж олон улсын зах дээрх нефтийн үнийн өсөлттэй холбоотой дотоод дахь бензиний үнийн өсөлт юм. Монгол улсын нийт импортын хэмжээ өчүүхэн тул аливаа стратегийн гэрээ хэлцлийг томоохон нийлүүлэгчидтэй хийх замаар үнийг тогтоох нь боломжгүй юм. Нефтийн бүтээгдэхүүний нөөц бүрдүүлэх нь зүйтэй санаа болов ч урт хугацаанд явц муутай, цор ганцаар нь хэрэглэхэд олигтой үр дүн гарах хувилбар биш юм. Харин нефтийн бүтээгдэхүүний нөөц сан бүрдүүлэхийн хажуугаар олон улсын зах зээл дээр үнийн өсөлтөөс хамгаалах хэлцлүүдийг хийх бүрэн боломжтой. Энэ боломжийг манай орны импортолдог өчүүхэн хэмжээ бидэнд олгоно. Мэдээж Америк, Хятад мэтийн нүсэр эдийн засагтай орнууд бүх хэрэглэх нефтийн бүтээгдэхүүнээ үнийн өсөлтөөс хамгаалах санхүүгийн хэлцэл хийх боломжгүй. Харин Монголчууд бидний хувьд Нью-Йоркийн таваарын бирж дээрх томоохон нефтийн арилжаа эрхлэгч байгууллагуудтай хэлцэл хийж нефтийн үнийг ирэх 1-2 жилд одоогийн төвшин дээр барих, эсвэл үнэ өссөн тохиолдолд тэдгээр байгууллагуудаас манай засгийн газарт тодорхой хэмжээний нөхөн төлбөр олгох нөхцөл бүхий гэрээ хийх бүрэн боломжтой. Хэрэв үнэ өссөн тохиолдолд засгийн газарт эдгээр байгууллагууд нөхөн төлбөр төлөх бөгөөд харин эргүүлээд засгийн газар маань нефт импортлогч компаниудад татаас олгох байдлаар дотоодын зах зээл дээрх үнийн өсөлтийг хязгаарлах, алгуур хийх боломжтой болох юм.Олон улсын биржүүд дээр иймэрхүү үнэ ханшийн өсөлтөөс хамгаалах санхүүгийн хэлцэл хийх практик тогтоод зуу гаруй жилийг ардаа орхисон.
Монголчууд бид одоо төлөвлөгөөтэй, стратегитай, бодлоготой хандаж, төрийн байгууллагууд хоорондын болон бизнесийн байгууллагуудынхаа хоорондын уялдаа холбоо, хамтын ажиллагаа, мэдээлэл солилцох бололцоог өргөжүүлж ажиллах шаардлагатай байна. Олон улсын эдийн засаг, санхүүгийн зах зээл дээр нүүрлээд байгаа хүндрэлтэй байдал нь манай эдийн засгийг тойрч гарахгүй нь лавтай.
Sunday, August 3, 2008
Ном битгий унш
Дээхнэ УИХ-ын нэлээн нэр хүнд бүхий гишүүнтэй нэгэн зөвлөгөөн дээр тааралдав. Мань хүн нэлээн ухаантай гэж үнэлэгддэг юм. Олон хүний дунд мэдэгдэл хийв. Би оксфорд аналитика уншдаг хүнийг ухаантай гэж үзнэ, тэрнийг уншдаггүй хүн бол тэнэг ухааны юм яриадхав. Мэдээж би тэрнийг нь анх удаа сонссондоо дургүйлхэж эгдүүцсэнгүй харин ямар өчүүхнээр хүмүүсийг хэмжиж байгааг нь мэдээд гайхав. Тэрнийг нь олж үзэв. Зүгээр байдаг л нэг анализ, репорт...
Би л лав тиймэрхүү чанартай мэдээлэлд өөрийн олон улсын эдийн засаг, улс төрийн дүгнэлтээ бүрэн найдахгүй байсан.
Энэ нь надад бас нэг зүйлийг санагдуулав. Би 2004 оны үед багшилж байхдаа оюутнууддаа та нар ном битгий уншиж бай, номонд хэт найдвал оюун ухаан чинь балартаж өөрийнхөөрөө сэтгэж чадахаа байна шүү гэж хэлж тэднийг гайхшруулж байсан билээ. Тухайн үед миний хэлсэн зүйлийн учрыг оюутнууд маань бүрэн ойлгосон эсэхийг хэлж мэдэхгүй юм. Гэхдээ энэ нь миний байнга санаа зовдог зүйлтэй холбогдон гарч ирсэн сургааль билээ. Эртнээс ажиглаад байхад монгол залуус маань ном, хүний хэлсэн үг, үзэл баримтлалд маш их дулдуйдаж, итгэж хүлээж авдаг билээ. Гэтэл энэ нь эцэстээ ямар хортой бохир зүйл болохыг хэн маань ч төсөөлдөггүй байх. Гадаад ардчилсан нийгмийг хархад тэнд олон ургальч үзэл, асуудалд шүүмжлэлтэй, олон талын соирхлоос харж дүгнэж хандлага маш давамгай хөгсөн байдаг. Хүмүүс асуудалд иймэрхүү байр суурьнаас хандаад эхлэх үед тухайн хэлэлцэж буй асуудал нь маш төгс төгөлдөр болж чаддаг гэж би итгэдэг юм.
Ном бол хэн нэгэн хүний, нэлээн дээр үед бодож байсан бодлуудын цуглуулга болохоос биш замыг зааж, чигийг гэрэлтүүлэгч crystal ball биш шүү дээ. Орчлон дэлхий маань тасралтгүй өөрчлөгдөж байна. Түүнийгээ дагаад хүмүүс, нийгэм, түүний юмс үзэгдэл бас байнга өөрчлөгдөж байна. Гэтэл ном бол зүгээр л нэг түүх юм шүү дээ. Энд мэдээж би номын ач холбогдолыг дарах гээгүй, гэхдээ цаг цагаараа, цахилдаг хөхөөрөө байдаг гэдгийг уншигч авгай байнга санаж ухаарч байх учиртай юмаа.
Би л лав тиймэрхүү чанартай мэдээлэлд өөрийн олон улсын эдийн засаг, улс төрийн дүгнэлтээ бүрэн найдахгүй байсан.
Энэ нь надад бас нэг зүйлийг санагдуулав. Би 2004 оны үед багшилж байхдаа оюутнууддаа та нар ном битгий уншиж бай, номонд хэт найдвал оюун ухаан чинь балартаж өөрийнхөөрөө сэтгэж чадахаа байна шүү гэж хэлж тэднийг гайхшруулж байсан билээ. Тухайн үед миний хэлсэн зүйлийн учрыг оюутнууд маань бүрэн ойлгосон эсэхийг хэлж мэдэхгүй юм. Гэхдээ энэ нь миний байнга санаа зовдог зүйлтэй холбогдон гарч ирсэн сургааль билээ. Эртнээс ажиглаад байхад монгол залуус маань ном, хүний хэлсэн үг, үзэл баримтлалд маш их дулдуйдаж, итгэж хүлээж авдаг билээ. Гэтэл энэ нь эцэстээ ямар хортой бохир зүйл болохыг хэн маань ч төсөөлдөггүй байх. Гадаад ардчилсан нийгмийг хархад тэнд олон ургальч үзэл, асуудалд шүүмжлэлтэй, олон талын соирхлоос харж дүгнэж хандлага маш давамгай хөгсөн байдаг. Хүмүүс асуудалд иймэрхүү байр суурьнаас хандаад эхлэх үед тухайн хэлэлцэж буй асуудал нь маш төгс төгөлдөр болж чаддаг гэж би итгэдэг юм.
Ном бол хэн нэгэн хүний, нэлээн дээр үед бодож байсан бодлуудын цуглуулга болохоос биш замыг зааж, чигийг гэрэлтүүлэгч crystal ball биш шүү дээ. Орчлон дэлхий маань тасралтгүй өөрчлөгдөж байна. Түүнийгээ дагаад хүмүүс, нийгэм, түүний юмс үзэгдэл бас байнга өөрчлөгдөж байна. Гэтэл ном бол зүгээр л нэг түүх юм шүү дээ. Энд мэдээж би номын ач холбогдолыг дарах гээгүй, гэхдээ цаг цагаараа, цахилдаг хөхөөрөө байдаг гэдгийг уншигч авгай байнга санаж ухаарч байх учиртай юмаа.
Элит казах хүү
Саяхан Алма-Атыд очиж хэд хонов. Сайхан ногоон хот юм. Хот төлөвлөлтөө сайн хийжээ. 20 жил барьсан метро нь одоо нээлтээ хийнэ гэнэ. Хүн амын тоогоор манай Улаанбаатартай ойролцоо юм.
Очихдоо хоёр Уйгар луйварчинд хальт хэдэн бакс луйвардуулсныг эс тооцвол ер нь дажгүй. Хамгийн тансаг дискод нь орж үзэв. Тавьж буй аянууд нь транс, нэлээн сайн DJ нартай юм. Гэхдээ сайн бүжиглэдэггүй санагдлаа. Жоохон 10 хэдтэй хүүхдүүд хэд хэдээрээ наргицгаах, гайхалтай нь бараг хүүхэд бүрийн хажууд нэг бие хамгаалагч зогсох юм. Хэнээс, юунаас хамгаалдаг нь тун тодорхойгүй. Би дээхнэ манай монгол бацаанууд бас бие хамгаалагчтай шоуддаг гэж сонсоод инээж байсан минь талаар болов. Үнэндээ Монгол ба Казахад асуудал яасхийж ялзарч байгаа нь тодорхой байгаа юм. Энэ хоёр нийгэмд сэтгэл тэнүүн амьдардаг хүн гэж үгүй ажээ. Баян ч ядуу ч байнгын дарамттай амьдардаг нь илт. Мөнгөтэй хүн мөнгөнөөсөө айж, хэзээ шоронд хийх бол, хэзээ рекетлэх бол гэж, мөнгөгүй хүн нь бас л нэлээн төстэй юмнаас айгаад амьдарч явах юм.
Казахын маш томоохон банкны ГЗ, ДЗ нар Назарбаевын хүргэнтэй муудсаны дараа ор сураггүй болсон гэх. Мэдээж эдний эхний 3 т ордог банк манайхтай харьцахгүй л дээ. Тэгэхээр ямархуу том скандал болсон нь ойлгомжтой. Алма-Аты урдаа Богд уул шиг уултай, мөн өөрсдийн Зайсан толгойтой. За бараг л нэр нь Зайсан гээгүй санагдана. Ер нь ижил үг олонтой юм. Хүмүүс нь тэр уулныхаа орой дээрээс энэ жалганд сөрөг хүчний тэр лидер бизнесмэнийг жолоочтой, хамгаалагчтай юутай хээтэй нь буудсан шүү дээ гэж хүүрнэх. Манай талийгч Зоригийн хэрэг шиг л юм байх. Ялгаатай нь хүн бүр хэн бүрэлгэснийг нь нэртэй устай нь хэлэх юм. Манай тохиолдол азгүй тохиолдол байсан байж мэдэх ч улс төрийн байх магадлал нь нэлээн өндөр юм.
Казахад байрны үнэ нэлээн өндөр, гэхдээ олон барилгын компани захиалга аваад дампуурсан байна. Манайд давтах магадлал тун өндөр харагдаж байгаа нь сэтгэл зовоож байна. Хэрэв барилгын компаниуд эхнээсээ яваад эхэлбэл манай хөгжил мөгжил дахиад хэдэн жилээр ухрана.
Очихдоо хоёр Уйгар луйварчинд хальт хэдэн бакс луйвардуулсныг эс тооцвол ер нь дажгүй. Хамгийн тансаг дискод нь орж үзэв. Тавьж буй аянууд нь транс, нэлээн сайн DJ нартай юм. Гэхдээ сайн бүжиглэдэггүй санагдлаа. Жоохон 10 хэдтэй хүүхдүүд хэд хэдээрээ наргицгаах, гайхалтай нь бараг хүүхэд бүрийн хажууд нэг бие хамгаалагч зогсох юм. Хэнээс, юунаас хамгаалдаг нь тун тодорхойгүй. Би дээхнэ манай монгол бацаанууд бас бие хамгаалагчтай шоуддаг гэж сонсоод инээж байсан минь талаар болов. Үнэндээ Монгол ба Казахад асуудал яасхийж ялзарч байгаа нь тодорхой байгаа юм. Энэ хоёр нийгэмд сэтгэл тэнүүн амьдардаг хүн гэж үгүй ажээ. Баян ч ядуу ч байнгын дарамттай амьдардаг нь илт. Мөнгөтэй хүн мөнгөнөөсөө айж, хэзээ шоронд хийх бол, хэзээ рекетлэх бол гэж, мөнгөгүй хүн нь бас л нэлээн төстэй юмнаас айгаад амьдарч явах юм.
Казахын маш томоохон банкны ГЗ, ДЗ нар Назарбаевын хүргэнтэй муудсаны дараа ор сураггүй болсон гэх. Мэдээж эдний эхний 3 т ордог банк манайхтай харьцахгүй л дээ. Тэгэхээр ямархуу том скандал болсон нь ойлгомжтой. Алма-Аты урдаа Богд уул шиг уултай, мөн өөрсдийн Зайсан толгойтой. За бараг л нэр нь Зайсан гээгүй санагдана. Ер нь ижил үг олонтой юм. Хүмүүс нь тэр уулныхаа орой дээрээс энэ жалганд сөрөг хүчний тэр лидер бизнесмэнийг жолоочтой, хамгаалагчтай юутай хээтэй нь буудсан шүү дээ гэж хүүрнэх. Манай талийгч Зоригийн хэрэг шиг л юм байх. Ялгаатай нь хүн бүр хэн бүрэлгэснийг нь нэртэй устай нь хэлэх юм. Манай тохиолдол азгүй тохиолдол байсан байж мэдэх ч улс төрийн байх магадлал нь нэлээн өндөр юм.
Казахад байрны үнэ нэлээн өндөр, гэхдээ олон барилгын компани захиалга аваад дампуурсан байна. Манайд давтах магадлал тун өндөр харагдаж байгаа нь сэтгэл зовоож байна. Хэрэв барилгын компаниуд эхнээсээ яваад эхэлбэл манай хөгжил мөгжил дахиад хэдэн жилээр ухрана.
Элит
Төлөөлөл--
Саяны 7 сарын 1-ний үйл явдлын дараа энэ бодол орж ирсэн юм. Өмнө нь яагаад ч юм би өөрийгөө ард түмний төлөөлөл гэж үзэж явдаг байжээ. Тэр орой өөрийн бизнесийн үйл ажиллагааг эргэхээр очихдоо үйл явдал болсон газрын хажуугаар дайрч өнгөрсөн билээ. Тэгэхэд л би ард түмэн гэж хэн бэ гэдгийг харах шиг болов. Өмнө нь хэдэн жилийн өмнө Нийслэл хотын бонд гаргах ажлаар нийслэл хотын хүн ам зүй, дэд бүтэц, орон сууцны хэрэгцээ шаардлагыг судлаж байхдаа түгшиж байсан бодол маань биелэлээ олсоныг харсан. Би яагаад ч тэр хүмүүсийн төлөөл биш, миний найзууд таньдаг хүмүүс маань бүгдээрээ тэр хүмүүсийн төлөөлөл биш юм. Ялгаа маш хурдан бөгөөд маш хурц явсан байлаа. Гэтэл би өөрөө мөнгөтэй давхаргын хүн биш, энгийн сэхээтэнлэг давхаргын хүн байж таараад байдаг. Үйл явдлын дараа ихэнх "сэхээтэн" хүмүүс баахан согтуу, хулгайч дээрэмчин улсууд тэнд байсан мэтээр яриад байв. Мэдээж тийм л дээ. Харин яагаад тийм олон согтуу, хулгайч хүмүүс тэнд очивоо. Энэ асуултыг өөртөө тавьсан хүн байгаа болов уу. Учраа олохгүй баахан хүмүүс тэнд очсон гэнэм. Яагаад хүмүүс учраа ололгүй тэнд очив? Сонирхолтой л санагдана. Яагаад ард түмэн учраа олохоо болиод, архи дарс уугаад, хэдэн мянгаараа хотын төв талбайдаа очиж жагсаал тэмцэл хийвээ...
Сэхээтэн--
Миний бодлоор сэхээтэн анги гэдэг нь нийгмийн дээхнэ хэсэгт байж ард түмнийг бүхэлд нь зөв замд уруу татах үүрэгтэй хүмүүс юм. Гэтэл манай сэхээтэн анги ард түмнээсээ тасарч, ард түмнээ ойлгохоо байсан шиг санагдаж байна. Тэднийг тодорхойлохдоо хэт явцууруулж
3 үе дамжсан дээд боловсролтой гэх мэт сонирхолтой шаардлагууд тавьжээ.
Элит--
Монголчууд бид нарын ойлголтоор Элит давхарга гэдэг нь мөнгөтэй, өндөр албан тушаалтай болохоороо элит гэж нэрлэгддэг юм байх. Тэгэхээр энэ харьцангуй хоёр хэмжүүрт хүрэхдээ ямар арга хэрэглэсэн хийгээд цаашид ямар замналаар замнах гэж байгаа нь онцын хамаагүй юм байна. Гэтэл би элит анги гэдэг нь жинхэнэ ард түмнийг төлөөлж чаддаг анги байх ёстой гэж үзээд байдаг. Чухамдаа элит нөхдүүд л ардчилсан улс орныг зөв замд нь залж чадна, учир нь тэд ард түмнийг гадна доторгүй нэвт шувт мэддэг. Хүн хэзээ юмыг нэвт шувт мэддэг болдог вэ гэхээр хайртай болсон үедээ л хүн аливаа юмыг тийм итгэлтэй нэвт шувт мэдэж чаддаг. 7 буудалд амьдралдаа нэг ч удаа очиж үзээгүй улс төрч элит байж чадах уу? Яагаад хүмүүс тэнд жагсаж цуглаан тэмцэл хийснийг ойлгож чадах уу?
Манайд мөнгөний хэмжүүрээр бол мэдээж элит анги гарсан. Харин жинхэнэ утгаараа элит анги байна уу?
Элит хүү--
Мэдээж мөнгөөр нь хэмжих тул элит ангийхан маш цөөхүүлээ. Дээрээс нь сүүлийн үед олигополизм эрчээ авч байна. Энэ маягаараа элитүүд цаашид улам цөөрөх нь тодорхой. Тун ойрын ирээдүйд элит хүү цэцэрлэгт явж чадхаа болино. Тэрний оронд гэр дотор нь зөвхөн өөрт нь зориулагдсан цэцэрлэг байгуулагдах болно. Элит хүүгийн хувь заяа маш бүрхэг харагдаж байгаа юм даа... Элит хүүгийн нийгэм аль нь вэ? Шороондоо хутгалдсан, замгүй, цэцэрлэггүй, сургуульгүй, эмнэлэггүй, цагдаагүй долоон буудлын халтар жаал уу... Америкт цугтаа хай скүүл төгссөн хар бацаан уу...
Элит аав элит хүүгийхээ хувь заяаг хэрхэн төсөөлж байгаа юм бол. Миний ойлгосноор хүн сайхан, хүчтэй, чадалтай нийгэм дотор элит гишүүн нь болж амьдарч гэмээнэ амьдралын утга учир биелэх мэт... Бугатти унаад явахад хэн нь ч ойлгохгүй тийм ядуу нийгэмд бугатти унаж явах хэрэг байна уу? Эсвэл нийгмээ хүчтэй сайхан болгохын тулд элит давхарга нь өнөөдрөөс ажиллаж эхлэх ёстой юм уу...
Саяны 7 сарын 1-ний үйл явдлын дараа энэ бодол орж ирсэн юм. Өмнө нь яагаад ч юм би өөрийгөө ард түмний төлөөлөл гэж үзэж явдаг байжээ. Тэр орой өөрийн бизнесийн үйл ажиллагааг эргэхээр очихдоо үйл явдал болсон газрын хажуугаар дайрч өнгөрсөн билээ. Тэгэхэд л би ард түмэн гэж хэн бэ гэдгийг харах шиг болов. Өмнө нь хэдэн жилийн өмнө Нийслэл хотын бонд гаргах ажлаар нийслэл хотын хүн ам зүй, дэд бүтэц, орон сууцны хэрэгцээ шаардлагыг судлаж байхдаа түгшиж байсан бодол маань биелэлээ олсоныг харсан. Би яагаад ч тэр хүмүүсийн төлөөл биш, миний найзууд таньдаг хүмүүс маань бүгдээрээ тэр хүмүүсийн төлөөлөл биш юм. Ялгаа маш хурдан бөгөөд маш хурц явсан байлаа. Гэтэл би өөрөө мөнгөтэй давхаргын хүн биш, энгийн сэхээтэнлэг давхаргын хүн байж таараад байдаг. Үйл явдлын дараа ихэнх "сэхээтэн" хүмүүс баахан согтуу, хулгайч дээрэмчин улсууд тэнд байсан мэтээр яриад байв. Мэдээж тийм л дээ. Харин яагаад тийм олон согтуу, хулгайч хүмүүс тэнд очивоо. Энэ асуултыг өөртөө тавьсан хүн байгаа болов уу. Учраа олохгүй баахан хүмүүс тэнд очсон гэнэм. Яагаад хүмүүс учраа ололгүй тэнд очив? Сонирхолтой л санагдана. Яагаад ард түмэн учраа олохоо болиод, архи дарс уугаад, хэдэн мянгаараа хотын төв талбайдаа очиж жагсаал тэмцэл хийвээ...
Сэхээтэн--
Миний бодлоор сэхээтэн анги гэдэг нь нийгмийн дээхнэ хэсэгт байж ард түмнийг бүхэлд нь зөв замд уруу татах үүрэгтэй хүмүүс юм. Гэтэл манай сэхээтэн анги ард түмнээсээ тасарч, ард түмнээ ойлгохоо байсан шиг санагдаж байна. Тэднийг тодорхойлохдоо хэт явцууруулж
3 үе дамжсан дээд боловсролтой гэх мэт сонирхолтой шаардлагууд тавьжээ.
Элит--
Монголчууд бид нарын ойлголтоор Элит давхарга гэдэг нь мөнгөтэй, өндөр албан тушаалтай болохоороо элит гэж нэрлэгддэг юм байх. Тэгэхээр энэ харьцангуй хоёр хэмжүүрт хүрэхдээ ямар арга хэрэглэсэн хийгээд цаашид ямар замналаар замнах гэж байгаа нь онцын хамаагүй юм байна. Гэтэл би элит анги гэдэг нь жинхэнэ ард түмнийг төлөөлж чаддаг анги байх ёстой гэж үзээд байдаг. Чухамдаа элит нөхдүүд л ардчилсан улс орныг зөв замд нь залж чадна, учир нь тэд ард түмнийг гадна доторгүй нэвт шувт мэддэг. Хүн хэзээ юмыг нэвт шувт мэддэг болдог вэ гэхээр хайртай болсон үедээ л хүн аливаа юмыг тийм итгэлтэй нэвт шувт мэдэж чаддаг. 7 буудалд амьдралдаа нэг ч удаа очиж үзээгүй улс төрч элит байж чадах уу? Яагаад хүмүүс тэнд жагсаж цуглаан тэмцэл хийснийг ойлгож чадах уу?
Манайд мөнгөний хэмжүүрээр бол мэдээж элит анги гарсан. Харин жинхэнэ утгаараа элит анги байна уу?
Элит хүү--
Мэдээж мөнгөөр нь хэмжих тул элит ангийхан маш цөөхүүлээ. Дээрээс нь сүүлийн үед олигополизм эрчээ авч байна. Энэ маягаараа элитүүд цаашид улам цөөрөх нь тодорхой. Тун ойрын ирээдүйд элит хүү цэцэрлэгт явж чадхаа болино. Тэрний оронд гэр дотор нь зөвхөн өөрт нь зориулагдсан цэцэрлэг байгуулагдах болно. Элит хүүгийн хувь заяа маш бүрхэг харагдаж байгаа юм даа... Элит хүүгийн нийгэм аль нь вэ? Шороондоо хутгалдсан, замгүй, цэцэрлэггүй, сургуульгүй, эмнэлэггүй, цагдаагүй долоон буудлын халтар жаал уу... Америкт цугтаа хай скүүл төгссөн хар бацаан уу...
Элит аав элит хүүгийхээ хувь заяаг хэрхэн төсөөлж байгаа юм бол. Миний ойлгосноор хүн сайхан, хүчтэй, чадалтай нийгэм дотор элит гишүүн нь болж амьдарч гэмээнэ амьдралын утга учир биелэх мэт... Бугатти унаад явахад хэн нь ч ойлгохгүй тийм ядуу нийгэмд бугатти унаж явах хэрэг байна уу? Эсвэл нийгмээ хүчтэй сайхан болгохын тулд элит давхарга нь өнөөдрөөс ажиллаж эхлэх ёстой юм уу...
Subscribe to:
Posts (Atom)