Vision, Strategy, Action

Би дээхнэ нэг стратегийн ном уншсан юм. Түүнд “Сайн стратеги гэдэг бол цаасан дээр бичээд орхисон лоозон биш, харин а. Нөхцөл байдлын нарийвчилсан дүн шинжилгээ, б. Ирээдүйд хөтлөх бодлого, в. Түүнийг хэрэгжүүлэх дэс дараалласан өөр хоорондоо уялдаа холбоо бүхий алхамуудын нэгдмэл цогц юм” гэж тодорхойлсон байдаг.

Монгол улс ирээдүйн Вижн үгүй, Өнөөгийн нөхцөл байдлын дүн шинжилгээ үгүй, Ирээдүйд биднийг хөтлөх бодлого үгүй, Түүнийг хэрэгжүүлж буй  алхамууд (уялдаа холбоогоо байг гэхэд) үгүй ийм нөхцөл байдалд буюу Стратеги үгүй тийм нөхцөл байдалд та бид амьдарч байна.

Монголын иргэний бодит орлого хэдэн онд АНУ-н иргэний хэмжээнд хүрэх вэ гэдэг талаар хэн хэзээ Вижн ярьсан бэ. Хэн хэзээ одоогийн давуу ба сул талуудад үндэслэж тийм төвшинд хүргэх бодлого ярив. Хаана төрийн ямар институциүд тэр бодлогыг хэрэгжүүлэх уялдаа холбоотой алхамуудыг авч ажиллаад байна.

Үүний оронд харин 4-хөн жилийн мөчлөг бүхий сонгуулийн Пи-Арын бодлого бүхий улс төрийн намууд, нөгөө талд нь Ард түмнийг зовлонг ойлгогч дүр эсгэсэн бие даагч “алиалагч” нар (талбай дээр очиж өлсгөлөн зарлаж, үнэ буулгахыг шаарддаг) л байна. Нэг тал нь олоод авчихсан баялагаа хамгаалах зорилготой, нөгөө тал нь харин баялагаас хүртэх ийм л зорилготой этгээдүүд.

Глобалчилагдсан дэлхийд Монгол үндэстэн 100, 500, 1000 жилийн дараа дэлхийн тавцнаа хаана, хэрхэн байх, аль эсвэл бүүр арчигдан үгүй болох эсэх нь Монголын удирдагч нарын, Монголын ард түмний өнөөдрийн үйл хөдлөлөөс шууд хамаарна. Социалист байгуулалтын үед бид улс орноо 5, 5 жилээр төлөвлөж, 5 жилийн дараа хаана байх вэ гэдэг зорилтоо тавиад түүнд хүрэхийн тулд дэс дараалласан, уялдаа холбоотой алхамуудыг авч хэрэгжүүлж улсынхаа хөгжлийг ахиулдаг байв. Бид харин өнгөрсөн 23 жилд улс орныхоо ирээдүйг Адам Смитийн “далд гар”-т даатган орхисноор өнөөдөр ийм байдалд хүрэв.

Бид улс орныхоо хөгжлийг дан ганц гадаадын зөвлөхүүдийн зөвлөгөөг хэрэгжүүлэх төдийгээр хязгаарлаж том алдав. Уялдаа холбоо, Ирээдүй гэж юм үгүй болов.

Солонгосын хөрөнгө оруулалтаар барьсан Bluesky tower бол бидний хөгжил дэвшил бишээ. Apple-н хийсэн Iphone олон хүн барьж байгаа нь бидний хөгжлийг илэрхийлэхгүй. 2002 онд АНУ нэг хүнд ногдох ДНБ $38К, Монголынх $700 байв. Харин 2012 онд АНУ $50K, Монголынх $1600 л байна. Өөрөөр хэлбэл 10 жилд АНУ иргэн 10 мянган доллараар баян болсон байхад, Монгол ердөө 1000 доллараар л баян болсон байна. Өнөөдрийн бидний “ийм” байдал гээд байгаа нь ийм учиртай. Биднийг ганцхан алхам хийгээд тэрнийгээ тэмдэглэж баярлаж хөөрч байх хооронд бидний хүрэхийг тэмүүлдэг бенчмарк маань 10 алхам хийгээд байна.

Ингэж 1990 он гэхэд гайгүй ойртуулж ирээд байсан зааг ялгаа улам холдсоор байх уу.

Хүндрэл байсаан. Хүндрэлийг давж гарах үүрэг удирдагчынх болохоос биш харин шалтаг тоочих биш. Глобалчилагдсан орчинд дэлхийн бүх улс ийм л муу гүйцэтгэлтэй байсан бол ойлгож болохсон. Хэрэв бид өөрсдийгөө хятадтай харьцуулбал тэд нэг алхаж байхад манайх унтаж хоцорч байна. 

Монголын удирдагчид, Монголын олигархиуд, Гадныханы хувьд Монголын ард түмэн чадахгүй юм шиг санагддаг бололтой байдаг. "Наадуул чинь өнгөрсөөн, амиа бодоорой" гэх маягийн яриа огт сонсоно гэж бодоогүй газраасаа сонсч л байлаа. Яг л компанийн захирал "удахгүй дампуурах компаниас ахиухан хусаад хурдхан арилъя гэх шиг".

Чадахгүй, хоцрогдсон бүдүүлэг, "Нүүдэлчин соёл"-оосоо өөр юм ярьдаггүй, Ухнаа, Үхрээ, Адуугаа хүртэл гадаадаас авчирдаг болтлоо мал аж ахуй нь доройтсон, нүүрснээс өөр зарах юм юу ч байхгүй ийм нүүдэлчин улс байж болноо.

Чадъя, бүтээе, Америкийн толгойд 100 жилийн дараа цахиур хагалъя, Глобал зах зээлд зардаг Робот, Сансрын хөлөг, Монголphone гаргах улс орны эхлэлийг тавъя гээд үзье. Чадахгүй, болохгүй бол тэр л биз дээ. Үхэх цаг болоход оролдоод үзэхгүй яав даа гэж ядаж харамсахгүй юм биш үү. Роллс Ройс ямар ч утгагүй төмөр болох тэр цагт бахархалтай нүд аних биш үү.

Өнөөдөр бид роллс ройс унах уу эсвэл, харин бид өөрсдөө огт амьдарч, өөрсдийн нүдээр үзэж, гараар баригдахгүй 100 жилийн дараах хүчирхэг Монгол улсын эхлэлийг тавихад амьдралаа зориулъя. Магадгүй бидний хөшөө дурсгал босох байх. Магадгүй 50 жилийн дараа хэрхэн өөртөө итгэлгүй болсон Монгол улс  цурман дундаас босч ирсэнийг дэлхийн эрдэмтэд судлах байх. Магадгүй тийм юм огт болохгүй бид мартагдаж хоцорч ч мэднэ.

Treatise of demoralized state of nation

Агуу Сократыг чулуугаар шидэж алсан Ардчилал бол асуудалтай нийгмийн байгуулалт. Ардчилал дангаараа хэдэн мянган жилийн өмнө Грекийн хот улсуудад хөгжиж л байсан, олон тохиолдолд балран унасан.

Яагаад гэвэл ардчилсан нийгэмийг Улаан хамгаалагч дүрд орсон Алиалагч нар балладаг. Ард түмнийг аврагч баатар мэт дүр эсгэсэн тэд өөрсдийн өчүүхэн дорд ашиг сонирхлын үүднээс жинхэнэ лидерүүдийн хажуугаар ард түмэнд богино настай шоу амлах маягаар сонгогдож эцэст нь улсыг сүйрүүлдэг.

Ардчилалын яг энэ дутагдалтай байдлаас болж хүний түүхэнд хичнээн олон хайран философичид, жинхэнэ лидерүүд, хичнээн олон агуу улс гүрнүүд алиалагч нар, мэдлэг харгай ард түмний золиос болж сүйрэв дээ.

Мэдлэг байхгуй Ард бол өнөөдрийг л хардаг. Алиалагч харин өнөөдөр талх амалдаг. Философич лидер харин 100 жилийн дараахыг хардаг.

Ийм л учраас Ардчилал зөвхөн мэдлэг боловсролтой ард түмэн дээр л тогтдог.

Цор унэн гэж байна. Туунийг заадаг ухаан бол философи юм. Унэний талаарх мэдлэгтэй ард алиалагчид хууртахгуй дархлаатай болдог.

Тэрнээс би мэдлэг гэж бидний ярьдаг зуйлийг хэлсэнгуй.

ард түмэнд унэн мэдлэгээс гадна урт хугацаанд харах сонирхол, хөшүүргийг бий болгох Эдийн засгийн байгуулалт шаардлагатай байдаг.

Ардчилалын сул талыг нөхдөг цорын ганц хүчин зүйл буюу зөв зохион байгуулалт нь Чөлөөт зах зээлт эдийн засаг юм.

Яагаад гэвэл чөлөөт зах зээлт эдийн засаг нь боловсролыг хурдан дээшлүүлж, Иргэн хүнийг урт хугацааны ашиг сонирхолтой болгох үндсэн хөшүүргийг тавьдаг билээ.

Ардчилалыг баялаг хамгаалдаг. Тийм ч учраас боловсролтой Чинээлэг дундаж анги бол ардчилалын амин сүнс нь байдаг юм. Өөрөөр хэлбэл хөрөнгө эзэмших эрх, хөрөнгөтэй болох боломжыг хангах нь Ардчилалын баталгаа мөн.

Төрийн оролцоо нь Төрийн философи дээр суурилна.

Чөлөөт байдал (liberty) нь ардчилалын амин сүнс байдаг учир нь энэ нь өөрөө Тэгш боломжыг бүрдүүлэх суурь хөрс нь болдогт оршино. Нөгөө талаас Баялагийн хэт ялгарал нь ардчилалд, цаашлаад эдийн засгийн хөгжилд шууд заналхийлэл үзүүлдэг тул энэ тал дээр яалт ч үгүй Төрийн оролцоог шаардаж байдаг.

Төрийн оролцоо гэж юу вэ. Төрийн оролцоог Төрийн философийн урсгал бүр өөр өөрөөр авч үздэг. АНУ-н Төв банкны ерөнхийлөгчөөр хамгийн удаан буюу 18 жил ажилласан алдарт эдийн засагч Алан Грийнспан 1940 оноос 2006 он хүртэл зах зээлийн эдийн засгийг Их сургуулийн контороос биш яг дунд нь орж ажиглаж, удирдаж ажилласан хүний хувьд "Чөлөөт зах зээлт эдийн засаг аливаа төрийн оролцоогүйгээр өөрийгөө зохицуулах, тэнцвэржүүлэх гайхалтай чадвартай гэдгийг би харсан. Өөрөө эконометрикч хүний хувьд Ямар ч төр, ямар ч эдийн засагч эдийн засгийн яг аль хэсэг нь зохицуулалт хийснээр эдийн засгийг ямар тэнцвэрт хүргэх вэ гэдгийг яг таг мэдэж чадна гэдэгт би хэзээ ч итгэхгүй." гэж бичсэн байдаг. Энэ хүн онол ярьсангүй, зүгээр л 60 жилийн хар практик, тоон цуваа, тоо томшгүй олон ажиглалтаа л дүгнэсэн нь энэ.

Монголын төр Төрийн ямар философийг дагана вэ? Монголын төрд ер нь философи, үзэл баримтлал байна уу?

Төрийн философийн итгэл үнэмшилгүй Төрийн дунд шатны албан тушаалтан хууль тогтоомжыг завхаруулж, хувийн үзэл бодлоо ажилдаа нааж, чөлөөт зах зээл, ардчилалын тэгш байх зарчим, либерал байх шаардлагууд уландаа гишгэдэг нь Монголын бүх төрийн байгууллагуудад амь бөхтэй оршино.

Энэ хумууст яаралтай философи заах хэрэгтэй. Угуй бол энэ унэн мэдлэгийг мэдэхгуй байдал нь манай улсын ирээдуйд заналхийлж байна.

Төрийн вижнгүй Төрийн дээд шатны албан тушаалтнууд зөвхөн ард түмэнд таалагдах зорилгоор алиалагч болон хувирч өнөөдрийн талх, өнөөдрийн уушиганд төрийн бүх бодлогыг хандуулна.

Ардчилалын гажигаас болж алиалагч толгой дээр гарч болно. Гэтэл дунд шатанд мэдлэгтэй дарга нар байснаар ард тумний ирээдуй хамгаалагдана.

Вижн угуй удирдагчдаас болж Үр дүнд нь байрны үнэ өснө, махны үнэ өснө, талхны үнэ өснө, ядуурал буурахгүй, баян хоосны ялгарал явагдана. Алиалагч нар ард түмний Улаан хамгаалагч нар мэт жүжиглэж эдгээр асуудлуудыг "газар дээр нь" шийдэж буй мэт дүр үзүүлж сонгогдоно. Нэг алиалагч нөгөөгөөр солигдоно.

Ард түмэн үр дүнд нь Шуналтай барилын компаниуд, чөтгөр шулам шиг бизнесийн секторынхон гэх мэт явцуу ойлголттой үлдэж - үнэн хэрэгтээ ажил олгогч, татвар төлөгч, бүтээгдэхүүн гаргагч Бурхад нь Чөтгөр болон хувирч, амьдралдаа нэг ч хүн ажилд авч үзээгүй, нэг ч философийн ном уншаагүй, нэг ч төгрөгний татвар төлөөгүй алиалагч Чөтгөрүүд нь Бурхад мэт үзэгдэж - Хуучин хүү хөмөрсөн тогоондоо ...

Компанийн захирлаас өөр муу хүн үгүй, Улаан хамгаалагчаас өөр сайн хүн үгүй, Өнөөдрөөс цааш өдөр үгүй, Үр хүүхдийн хувь заяа ууланд, Улс орны эрх ашиг голын ёроолд Монголын амьдрал шалдар булдар алиалагчтай, ардтайгаа, хүнд сурталтантайгаа ямар ч төлөвлөгөөгүй, ирээдүйн төлөв үгүй үргэлжилэнэ.

---------------------------------------------------------------------------------

Дэд бүтцийг сунгаж татаагүй учраас Улаанбаатарт газрын хомсдол үүссэн. Газрын үнэ тэнгэрт хадсан. Энэ нь байрны үнийг хөөрөгдсөн.

Барилгын материалыг Хятадаас оруулж ирэх гэж авилгал төлсөөр Барилгын материалын үнэ өссөн. Энэ нь байрны үнийг хөөрөгдсөн.

Барилга барихын тулд 20 хувийн хүүтэй зээл авсанаар байрны өртөг шууд 20 хувиар өсч байгаа.

Долларын ханш 1200-аас 1500 болж байгаа. Хэрэглээний 70 хувиа хатуу валютаар импортолдог Монголд үүнээс болоод Байрны үнэ өслөө.

Захын дурак философич лидерт гэр хороололд амьдардаг 2 сая гаруй Монгол байранд амьдрах ёстой болох нь аль 1960 онд л тодорхой л байсан. Шат дарааллаад бүтээн байгуулалт хийгээд үзээд л байсан.

Би хэлсэн дээ. Лидер хүний цорын ганц шинж чанар бол бусдын өмнөөс хариуцлага хүлээх чадвар юм гэж. Ямар ч дурак философич лидер хэлнэ. Ард түмнээ бүгдийг нь сайхан орчин үеийн сууцанд амьдруулахсан гэж.

Феодал бол ард түмнийг фронт ран (front run) хийдэг юм. Фронт раннинг гэж өөрийн албан тушаалын давуу талыг ашиглаж түрүүлж хусна гэсэн үг. Манай хөрөнгийн зах дээрх зарим брокеруудын олон жил хийж ирсэн зүйл. Брокерууд ч дүүрч. Сайд хийж байхдаа олж авсан мэдээлэл дээрээ үндэслэж том уул уурхайн ордыг дарвал яахав. Энэ бол фронт раннинг. Энэ бол феодал. Төрийн философийн үүднээс үзвэл либертарианууд юу ч гэсэн бай ийм зүйлд төр зохицуулалгүй л болохгүй. Албан тушаалаа ашиглаж Улсын баялагийг өөртөө давуу байдал үүсгэж хуссан мөнгөний хэмжээг гаргавал толгой эргэж унана. Юун авлигал.

Ардчилалын үнэт зүйл бол Тэгш боломж. Фронт раннинг бол биржийн брокер ч бай албан тушаалтан ч бай ардчилалын эсрэг гэмт хэрэг. Монголд миний мэдэхийн биржийн брокерийг фронт раннинг хийлээ гээд 50 мянгаар торговол их юм.

цааш бичнэ.

Capitalist way of economic development

Төрийн философи дотроо олон өрсөлдөгч үзэл бодлуудтай нь мэдээж. 

Төрийн нийгэмд гүйцэтгэх үүргийг өнөөг хүртэл ихэвчлэн Нэг л улсын хэмжээнд авч үзсэн бол Орчин үед глобал зах зээл, глобал соёлтой холбож авч үзэх шаардлага байгаа нь мэдээж. 

Одоо Харвардын их сургуулийн ерөнхийлөгч, өмнө нь Дэлхийн банкны ерөнхийлөгч байсан Р.Зоеллик нэгэнтээ хортой хаягдлыг яагаад хөгжиж байгаа улс орнуудад аваачиж булшлах нь зүйтэй вэ гэдэг тал дээр маргаж байсан эр. 

Тухайлбал мань эр үүнийхээ үндэслэлийг хөгжиж буй оронд ажиллах хүчин хямд учраас гэж тайлбарласан байдаг юм. Өөрөөр хэлбэл мань хүний төрийн философи нь чөлөөт зах зээлд суурилсан буюу хэт либерал шинжтэй болох нь эндээс харагдана. Цааш нь ухаад хөгжиж буй орны хүний өнцгөөс аваад үзвэл ердөө л хөгжиж буй оронд хүний амь нас хөгжилтэй орны хүнийхээс хямд учраас гэсэн эдийн засгийн логик цухалзана. 

Хэт Либерал үзлээр энэ нь тайлбарлагдах боловч Хүн гэж амьтаны фундаментал философийн өнцгөөс харж үзвэл энэ нь ямар ч утга учиргүй зүйл болох нь ойлгомжтой. 

Нэгэн монгол философич, сэтгүүл дээр ярилцлага өгсөн байсныг нь уншсан юм байна. Тэрээр "хүн гэж амьтаны гол утга учир нь амин хувиа хичээх явдал бөгөөд амин хувиа хичээх замаар нийгэмд өөрийн байр суурь, хэрэгцээгээ тодорхойлдог" гэж тодорхойлсон байсан. Энэ бол мэдээж мань эрийн философийн итгэл үнэмшил. 

Гэтэл философич Адам Смитийн theory of moral sentiment-эд "хүн гэж амьтан хэдий амин хувиа хичээсэн мэт боловч өөрт нь ямар ч ашиг тус үгүй байхад бусдын аз жаргалаас таашаал авмой" гэсэн байдаг юм. Саяхан эрдэмтэд туршилт хийж үзэхэд оготно хүртэл өөрт нь ямар ч ашиг тус үгүй байхад амттай чихрийг биш харин өөр оготнод туслахыг сонгож байгаа юм. 

Энэ бол миний философийн итгэл үнэмшил. Хүний мөн чанар нь бусдын төлөө амьдарч, бусдад өгөхөд орших болохоос биш амин хувиа хичээхэд оршихгүй нь надад илт мэт. 

Үнэрийн менежмент

Дотоод дизайныг сүүлийн үед их сонирхох болж хүмүүс.

Манай бар, ресторан, оффисын дотоод дизайнууд ч их сайхан болж. Яахав солонгос модон мэт хуулга, хужаа аргилит, деталь дээрх хийц муу байх энэ тэр гээд асуудлууд байна. Шавар замаскаа дандаа дарвайлгаж, юмны булан тохой нь дандаа муруй сарий байдаг тал бол байна.

Гэхдээ эдгээрээ илүү чухал-  манай сайхан дотоод дизайнтай нийтийн газруудад нэг том Элемент үгүйлэгдэнэ.

Аливаа дотоод дизайнд заавал тооцох ёстой чухал Элемент бол Үнэрийн менежмент юм.

Хүн аливаа ресторан, байшин сууцанд орж ирлээ - харлаа, хүрлээ, мэдэрлээ, үнэртлээ, сонслоо гээд уг нь их товчхон мэдрэхүйнүүдээ ашигладаг.

Их л үнэтэй материал ашиглаж гоё дизайн хийсэн боловч маш хүнд үнэртэй газрууд үй олон байдаг. Яагаад дэлхийн 5 одтой зочид буудлууд үнэрт онцгой ач холбогдол өгч тусгай үнэртэнг лобби, танхимдаа байнга ашигладаг вэ гэдгийг бодоход нэг их ухаан шаардахгүй байх.

Ерөнхий лобби, танхимын үнэрээс гадна, бие засах өрөөний үнэр дээр бол манайхан үнэхээр арчаагүй наад захын шаардлага хангадаггүй гэж хэлж болно.