Sunday, March 28, 2010

Харвард юу өгч чадахгүй вэ?

Харвард юу өгч чадахгүй вэ?

Социалист нийгэм бол иргэн бүтээлээсээ таашаал авч хуваалцаж амьдардаг ахисан төвшний нийгэм. Магадгүй хүн төрлөхтөний ухамсар одоогийн төвшнөөс нэлээд дээшлээд ирэх үест дахиад нэг туршиж үзэж болох юм.
Ардчилсан нийгэмд олон дутагдалтай тал бий
Эрх мэдлийг мөнгөөр төлөөлүүлсэн нь шудрага бус нөхцөл үүсэхэд хүргэдэг. Мөнгө бол хүмүүсийн зохиосон хамгийн гайхамшигтай бөгөөд хамгийн ярвигтай нийгмийн хэрэгслүүр. Сурах бичиг дээр байдаг мөнгөний төлбөр тооцооны хэрэгслүүрийн үүрэг нь түүний гүйцэтгэдэг маш олон үүргийн ердөө нэг л хэсэг нь билээ. Ардчилсан капиталист нийгэмд эрх мэдэл мөнгөнөөс болж (мэдээж мөнгөнөөс биш л дээ) шудрага бус хуваарилагдах гээд байдаг тал бий.
Угтаа бол Нью Йоркийн ядуу харуудын хороолол, Техасын цөл, Холливудын баячуудын дүүрэг, Монголын говь, Утаатай Улаанбаатарт төрөгсөд цөм ижил боломжоор хангагдсан байх учиртай юм.
Хэн ч луйвар хийхийг хүсдэггүй. Харин бүгдээрээ эрх мэдэлтэй сайхан амьдралыг мөрөөддөг. Ядуусын хороололд төрсөн боловч луйвар хийлгүйгээр сайхан амьдрах арга байна уу?

Хичээл зүтгэл, тэгш боломж

CFA (Chartered Financial Analyst) гэж олон улсын санхүүгийн мэргэжлийн зэрэг байх. Энэ зэргийг авахын тулд хүн 3-5 жил хэд хэдэн шалгалтуудыг дарааллан өгөх хэрэгтэй. Ерөнхийдөө энэ бол бие дааж суралцаад шалгалт өгч авдаг зэрэг юм гэж ойлгоход болно. Хамгийн гайхамшигтай нь хэдийгээр энэ зэргийг эзэмшигч хүн Дэлхийн тэргүүлэх сургуулийн Бизнесийн магистрийн зэрэгтэй хүнтэй мэргэжлийн хувьд тэнцүү үнэлэгдэх боловч гарах зардал нь ердөө 3-4 мянган доллар.
Гэтэл дэлхийн эхний 30-д багтах их сургуулийн бизнесийн магистрын дундаж төлбөр 80-100 мянган доллар, зарцуулах хугацаа нь 2 жил байна.
CFA-тэй ижил Мэргэшсэн нягтлан бодогч (CPA), мэргэжлийн дилер (ACI DD), мэргэшсэн актуарч (Chartered Actuary) гэх мэт олон мэргэжлийн зэргүүд бий. Эдгээр мэргэжлийн зэрэгтэй хүмүүс олон улсын хөрөнгө оруулалтын банкууд, эрсдлийг удирдах сангууд, хөрөнгө оруулалтын сангууд болон томоохон банкуудад ихээхэн эрэлттэй байдаг билээ.
Нэр дурьдагдсан байгууллагуудад орсон цагаасаа эхлээд сайн ажиллавал ойролцоогоор 5-7 жилийн дотор Дэд ерөнхийлөгч болох боломжтой. Дэд ерөнхийлөгч жилд дунджаар 200-400 мянган долларын цалин авч болно.
Би энд зөвхөн ойр мэддэг салбараа л дурьдлаа. Бүх мэргэжлийн салбарт дээрхтэй ижил боломж байдаг.

Ардчилсан нийгмийн шудрага боломж

Ардчилсан нийгэм хүн бүрт баян айлд төрөх боломж олгож чаддаггүй. Гэхдээ ардчилсан нийгмийн үнэт зүйл нь хүн бүрийг сэтгэл хангалуун нүд аних боломжоор хангахад оршдог юм. Хүний амьдралын зорилго нь мөнгө олоход бус харин сэтгэл хангалуун амьдрахад орших билээ.
Улс төрчдийн үүрэг нь хууль батлахад бус харин шудрага боломж олгодог нийгмийг цогцлоон байгуулахад оршдог. Долоон буудал, Дорнод, 220 мянгат, Зайсан ба хаана ч төрсөн Монгол иргэн сэтгэл хангалуун амьдрах нийгмийг бий болгох нь элитүүдийн үүрэг юм.

Баялагийн хараал

Баян айлын бацаан синдром нь аль ч ардчилсан нийгэмд байдаг түгээмэл дутагдлын шок юм.
Амьдралын зорилго нь мөнгө олоход оршмой хэмээн үздэг нийгмийн чинээлэг гэр бүлд төрсөн хүмүүс энэхүү дутагдлын шоктой байх нь элбэг. Үнэт зүйлийн баримжаа нь огт өөр тул бие дааж амьдрах чадваргүй, сул иргэн болж төлөвшдөг. Байнга эцэг эхээс хараат байж ирсэн тул бие дааж шийдвэр гаргах зөн муутай, өөртөө итгэлгүй байх хандлага бий.
Эд нар бол ер нь хүний төлөө хүний амьдралаар амьдарч байгаа хүмүүс гээд хэлчихэд болно.
Монголын нийгмийг харж байхад түгээмэл хэд хэдэн хувилбар харагдаж байна.
1. Онц сурлагатан: Сурлага сайтай тул эцэг эхийн заасан замаар замнаж боломжийн гадна дотрын сургуулиудыг дүүргэнэ. Төгсч ирээд дахиад эцэг эхийн онгойлгосон хаалгаар төрийн байгууллага, яам тамгийн газарт орно. Эдгээр хүмүүс нь цээжилж онц сурсан байх тул амьдралд шууд ашиглах мэдлэг муутай байх хандлага бий. Одоо хүртэл өөрийн хүсэл сонирхолоор яваагүй тул баахан бухимдалтай. 300 мянган төгрөгийн цалинтай 30 мянган долларын машинтай. Гаднаасаа бол гялалзсан дотроо бол бөөн дутагдлын шок хийгээд who am I? синдром.
2. Хулхидагч: Эцэг эх нь маш чанга барьдаг байсан хийгээд өөрөө жоохон сул тул гадаадад сургуульд явмагц уяанаас алдуурсан нохой мэт ийш тийш гүйж үзээгүй юмаа гүйцээх гэж улайрсаар сургуулиасаа хөөгдөнө. Эцэг эхдээ худал ярьж сургуулиа түмэн удаа солино. Цээж том учир машин барьж согтуу хурдалж яваад гадаад оронд автын осолд орно. Эцэст нь үнэн худал нь мэдэгдэхгүй сертификат барьсаар эх нутагтаа ирэх бөгөөд сурсан орныхоо хэлээр нэг өгүүлбэр ч зөв бичиж чаддаггүй. Өөртөө маш итгэлгүй.
3. Бизнесмэн:Бизнес хийдэг баатар болж баахан мөнгө төгрөг эцэг эхээсээ авч үрэн таран хийнэ. Дараа нь сургуульд орох гэж манаргана. Гэх мэтчилэн ...

Нийгмийн гологдол синдром

Ядуу гэр бүлд төрсөн тул байнга хувь заяандаа гутрана. Хувь заяа гэж байхгүй харин хувь заяаг хүн өөрөө бүтээдэг юм гэдгийг сайн ойлгодоггүй тул тархи нь элдэв хэрэгтэй хэрэггүй бодол, атаархал хорслоор дүүрнэ.
Байнга баячууд болон улс төрчдийг хараадаг ажилтай. Хүний өмнөөс амьдарч байгаа юм шиг аашилдаг.

Харвард таньд юу өгөхгүй вэ?

Харвардын их сургууль бол бизнесийн байгууллага. Бусад нь ч мөн адил. Бизнесийн байгууллага бүр өөр өөрийн гэсэн бизнесийн логиктой байдаг. Харин Харвардын логик их энгийн.
Баян айлын бацаан синдром ба нийгмийн гологдол синдромд нэрвэгдэгсэд бүгдээрээ Харвардад сурвал ухаантай, мундаг болно гэж сохроор гүн итгэдэг.
Харамсалтай нь Харвардын бизнесийн логик бол ухаантай, мундаг хүмүүсийг авчраад Харвардын диплом нуруун дээр нь наагаад гаргах явдал болохоос биш баахан учраа олохгүй байгаа амьтадтай зууралдах явдал биш юм.
Тийм учраас Харвардад элсэхийн тулд 5 ширхэг эссэ бичих хэрэгтэй болдог юм.
Тэр эссэ бүрийг тусгайлан бэлтгэгдсэн хүмүүс нарийвчилан унших бөгөөд ганцхан л асуултын хариуг хайдаг билээ. Тэр нь энэ хүн хувь заяаныхаа эзэн мөн үү? гэсэн энгийн асуулт юм.
Өөрийнхөө амьдралыг хэнд ч биш зөвхөн өөртөө найдаж, өөрийнхөөрөө амьдрахаар зориг шулуудсан, өөртөө бүрэн итгэл төгс иргэдийн тоо олонтой нийгэмд ардчилал жинхэнэ утгаараа хөгжих учиртай.
Хүний амьдралд хамгийн чухал энэ зүйлийг Харвард харин өгч чаддаггүй.

Харвард таньд юу өгөх вэ?
1. Харвард таньд бизнесийн сайхан санаа өгнө. Мэдээж таны юм хүлээж авах чадвар хангалттай бөгөөд хүрэлцээтэй тохиолдолд шүү дээ. Харвардад дэлхийн тэргүүлэх багш нар бий. Тэргүүлэх багш гэдэг нь олон улсын бизнес, санхүүгийн ертөнцтэй нягт холбоотой, байнгын мэдээлэлтэй, өөрөө үндэстэн дамнасан байгууллага удирдаж үзсэн туршлагатай, бусдыг мэдлэгт уриалан дуудаж өдөөх, бусдад өөрийн мэдсэн сурсанаа дамжуулах авъяас билэгтэй хүмүүс юм. Энэ хүмүүс байнга л шинэ санаа болгоод өлгөөд авчимаар юм хэлж ярьдаг.
2. Харвардаас та үлгэрлэн дуурайчих, жишиг авчих, өөртөө шууд хуулаад хэрэглэчихээр олон зүйлстэй учирна. Зөвхөн багш нар ч биш тэр сургуулийн дотоод соёл, сургуулийн урилгаар ирж лекц уншиж буй дэлхийн бизнесийн салбарын одууд, ангид тань мөр зэрэгцэн суралцаж буй орон орны хүмүүсээс кросс-калчарал буюу үндэстэн дамнасан туршлагыг хуваалцах боломжтой болно. Ер нь бол таны орчин энд тэндэхийн “тод гарууд”-аар дүүрэн байна гэсэн үг.
3. Харвард таньд хангалттай ашиглачих бизнесийн рефлекс-туршлага өгнө. Шилдэг бизнесийн удирдагч хүн өөрийн бизнесийн зөн билэг дээр үндэслэн голлох шийдвэрүүдээ гаргадаг гэнэ. Тэгвэл энэ зөн билэгийг Харвард өгч хараахан чадахгүй. Түүний оронд бизнесийг удирдан явуулах рефлекс харин өгч магадгүй юм. Бизнес нь өөрөө түмэн бэрхшээл, сорилтыг өөртөө агуулж байдаг. Тэгвэл бизнесийн удирдагч болсноор та үргэлж сонголт хийх, бэрхшээл тулгарсан үед түүнээс бизнесээ авч гарах шийдвэрүүдийг гаргах хэрэгтэй болно. Харвардын бизнесийн ангийн оюутнууд 3-5 хүртэл хүнтэй багуудад хуваагдан зохион байгуулагдах бөгөөд баг бүр амьдрал дээр бодит компани дээр тохиолдсон бэрхшээлүүдийг хамтын хүчээр шийдвэрлэх үүрэгтэй. Хэрхэн шийдвэрлэсэн тухайгаа бусад багийн өмнө илтгэж тэднээсээ бас зэмлэл хүртэх ёстой. Ингэснээр бизнест чухал байдаг /хамгийн гэж хэлээд яахав бизнест бүгд л хамгийн байдаг/ багаар ажиллах чадвар, бусдын өмнө үзэл бодлоо танилцуулж хамгаалах, итгүүлэх технологуудийг хөгжүүлэхээс гадна гол нь аливаа бэрхшээл сорилтыг давж туулах дадалыг бий болгоно. Харвардад суралцах хугацаандаа нийтдээ 3000 илүү ийм төрлийн case study нэртэй ажиллагаанд оролцох хэрэгтэй болно. Баяр хүргэе таны туршлага 3000 ажиглалтаар нэмэгдлээ. Гэхдээ уучлаарай та өмнө нь үзээгүй цоо шинэ сорилтой тулгарлаа гэхэд өөрийн төрлөх зөн билэгтээ л найдах хэрэгтэй дээ.
4. Харвард таньд диплом өгнө. Энэ дипломыг та хаана ч аваачиж хүмүүсийг бишрүүлж болно. Мэдээж иймэрхүү юмыг биширдэг хүмүүсийг нь шүү дээ.
5. Харвард мэдлэг өгөх боловч мэдлэгийг удирдах ухаан өгөхгүй. 21-р зуунд мэдлэг харьцангуй утгаараа үнэгүй болж буй цагт мэдлэг ба мэдлэгийг удирдахуй хоёрын аль нь чухал болох тал дээр маргалдах хүн цөөхөн болов уу. Мэдлэг бол хүч гэдэг ойлголт аль хэдийн үеэ өнгөрөөжээ. Харин оронд нь орчин үеийн бизнесийн удирдагч хүн мэдлэгийг олж эзэмших, ангилж ялгах, боловсруулах, тунгаан шүүх цогц чадвартай байх ёстой. Одоохондоо энэхүү чадварт төрөлхийн шинж чанар ихээхэн давамгайлсан буй мэт харагдаж буй тул заадаг газар үгүй. Магадгүй туршлагаар баяжуулж болдог байж мэдэх юм.
6. Харвард суудалд хүрэх диплом өгөх боловч суудалдаа үлдэх ухаан өгөхгүй. Харвардын дипломыг ашиглаад суудалд хүрч болно. Гэхдээ тэр суудалдаа хэрхэн тогтвортойхон шиг суух тал дээр Харвардаас юм сурна гэвэл том эндүүрэл болно.

6 comments:

Anonymous said...

Well, most of your arguments could apply for MBA in all schools - not just Harvard! When you said Harvard, you meant HBS right- assumed, I suppose!

Anonymous said...

Right it could be HBS or anything.

Аан бас дээрээс нь Харвард таньд НОУ ХАУ өгөхгүй шүү.
Идей - ноу хау хоёрын ялгааг ойлгож сураагүй цагт бизнес хийнэ гэж санахын ч хэрэггүй...

Манайхан гоё бизнесийн санаа оллоо энэ тэр гээд ярьдаг. Маш буруу хандлага гээд хэлчихмээр байна.

Anonymous said...

tanii helsneer baylagiin haraaltai garuud odoo mongoloor duureed bn l daa. Ene bol niigmiin uzegdel yum bish uu, bnga l bolj bdag. Esvel mongolchuudaad l ene buhen tohioldood bn uu? ure

dddd said...

Ganzorigoo ingehed chinii nas hed ve? socialist niigmiin amidraliin zah zuhiig medeh uu. es medeh bogoos hudlaa buu tsetserh gej helmeer baina. socialist niigemd yamar ch buteel baigaagui yum. tend zovhon albadlaga l baisan yum shuu. tegeed socialist niigemd uhamsar deeguur humuus amidrah yamarch bololtsoogui. harin dooroi buurai uhamsar muutai humuust zoriulsan niigmiin baiguulal shu dee. tiim bolohoor ch huvisgaldaa ajilchin tariachin malchin angiin dood davhargiig shiglasan yum. nogoo talaas chi bayan or yaduu gesen niigmiin toloololiig l avch bichij. niigmiin dund angid ch gesen asuudal baidag yum sh dee. niigmiin dund angias erh medel alban tushaal ongo mongo ner aldariin hoinoos ulairan shunasan buleg humuus toron gardag bogood ted negent olson bair suuria aldahgui gej yu ch hiihees butsahguigeer ulairan temtsdeg yum. tiim humuusiig lumpenguud gedeg yum. gehdee ene n niigmiin dund angiinhan bugdeeree tiim gesen ug bas bish mon tuunchlen bayan hun bolgon chinii dugnelted hamaarahgui yaduu hun bolgon mon bas hamaarahgui. hen yu oilgoj baina ve gedgees l ih zuil hamaarna. hen yug oilgohod bolomj bololtsoo harin haana ch baihguigeer tegsh erhtei olgogdson baidag.

Anonymous said...

Ene suuliin comment uldeesen hun uuchlalt guih heregtei. Ene blogchin zaluu tsetserheh gej ene blogiig bichsen gej hen ch oilgohgui bgaa. Ooriin bodol sanaagaa busadtai huuvaaltsaj bgaa shuu dee. Sanaa niilehgui bol tailbaraa orhino biz, medeej hun bur sanaa niilne gej bhgui. Shuumjleltei handval jaahan professional baival iluu bolov uu!
N,
From my iPhone.

Anonymous said...

Баялагийн хараал хэсгийн онц сурлагатан гэдэгт өөрийгөө хамаарахаар юмшиг санагдлаа. Ийм хүмүүс одоо яах ёстойн бээ :) санаа оноо бнуу?