impact

Амжилт гэж юу вэ гэдэг цэвэр философийн асуудал гарч ирлээ...

Тодорхойлох гээд оролдоё.

Амжилтыг conventional wisdom дээр суурилж тодорхойлвол бүтэлгүйтэх нь ойлгомжтой. Учир нь өнөөдөр УИХ гишүүн болсон хүн бусдын өмнө амжилттай, эсвэл математикийн олимпиадын аварга бусдын өмнө амжилттай. Маргааш УИХ гишүүн хамгийн новшийн мэргэжил болон хувирч болох л юм. Хэн мэдэх билээ? Porsche эсвэл магадгүй бүүр Bugatti Veyron унаж яваа хүн хүмүүсийн атаархсан харцнаас өөрийн амжилтаа олж харж болох л юм. Мөн тухайн хүн өөрөө бусдын бахархасан харцнаас амжилтаа мэдэрч аз жаргалтай болж ч болох л юм.

Амжилт бусдын хэмжүүрээр юм уу эсвэл өөрийн мэдрэмжээр юм уу? Нөгөө хүн бүрийн мундаг гэж атаархдаг байсан хүн маань хувьдаа түмэн асуудалтай гунигтай нэгэн байвал яахав? Тэгвэл амжилт өөрийн хэмжүүр юм байж магадгүй л юм...

Амжилт, аз жаргал, шунал, айдас, хайр, амьдралын утга учир гээд л түмэн асуудлуудын аль нэгийг нь дангаар нь тодорхойлох боломжгүй. Яагаад гэвэл эд нар нь цогц, бие биенээ үгүйсгэх чанартай. Эсрэг тэсрэгийн нэгдэл тэмцэл байдлаар оршин тогтнодог. Энэ бүгдийг нэгтгэн тодорхойлдог ойлголтыг "цор үнэн" гэж нэрлэе.

Цор үнэнийг тодорхойлохдоо дараах нэг суурь нөхцөлийг авч үзэх хэрэгтэй.

Оршин тогтнолын үндэс нь тэнцвэрт байдал буюу баланс юм. Тэгэхээр хүнд байдаг бүх шинж чанаруудыг хүлээн зөвшөөрсөний үндсэн дээр цор үнэнийг тодорхойлох боломжтой. Шунал, айдас, хардалт, үзэн ядалт гээд you name it бүгд бидэнд хэрэгтэй. Гэхдээ тэнцвэрийг зөв хангах нь чухал.

Эндээс хүн шиг хүн байх гэдэг ойлголт гардаг. Амжилтанд хүрэхийн тулд хүн шиг хүн байх ёстой болохоос биш сайн хүн, эсвэл муу хүн байх шаардлагагүй.

Ер нь амжилтанд хүрнэ гэдэг conventional wisdom нь тэр чигээрээ буруу сонсогдож байна. Амжилттай амьдрах гэдэг ойлголтоор үүнийг сольсон нь дээр санагдаж байна.

За тэгэхээр "тэнцвэр" гэдэг ойлголтыг бат санаад авъя. Тэгш хэм гэж бас заримдаа яриад байгаа. Balance and equilibrium. Ертөнц тэр чигээрээ тэгш хэм юм гэсэн шинжлэх ухааны суурь санаа байна. Бүүр хүний үйлдлийг тэгш хэм гээд үзчихсэн тэр нь арилжаанд техник шинжилгээ болчихсон явж байна. Санхүүгийн магадлалын үндэс нь бас стандарт буюу тэгш тархалт дээр үндэслэдэг.

Эргээд цор үнэндээ оръё. Supreme truth.

Цор үнэн бол үнэндээ хүн үүсэн бий болсон цагаас оршин буй, хүн төрлөхтөн үгүй болтол оршин байх суурь философи гэж ойлгоё. Энэ нь хүн төрлөхтөний цор шинж чанар гэж бодъё. Өөрөөр хэлбэл тодорхойлогч суурь зүйл нь гэсэн үг.

Та бид шашин бүрийг ажиглаж үзвэл тэд нэгэн ижил философи дээр суурилсан болохыг мэднэ. Энэ философи нь бусдад сайн сайхан зүйл үйлдэх тухай ойлголт юм.
Энэ ойлголтыг хүмүүсийн ухамсарт шингээх зорилгоор там, хойд нас, нүгэл, буян гэх мэт шашны ойлголтууд гарч ирсэн мэт харагддаг.

Философич Адам Смитын theory of moral sentiment гэж буй. Үүний утга нь "хүн хэдийбээр амин хувиа хичээсэн амьтан боловч өөрт нь шууд ашиг тус үгүй байхад бусдын баяр жаргалаас таашаал авдаг". Адам Смит анх олж харсандаа үүнийг онол болгоод гаргачихаад байгаа юм биш. Who am I? асуултыг хамгийн анхны хүн хүртэл өөрөөсөө асуусан. Энэ асуултыг хайх явцад хүн бүр Адам Смитийн ойлгосныг ойлгодог.

Энэ бол "цор үнэн" юм.

Жоохон ухаж бодвол хүний нийгэм энэ цор үнэн дээр, түүнийг тойрч, түүний эргэн тойронд оршин тогтнодог болохыг мэдэж болно.

Бид нар бие биенийгээ хашрааж, хэдхэн жилийн дараа төмрийн сэг болж хувирах 70 хэдэн мянган долларын Range rover-ийн төлөө цусаа урсгаж, дээр нь тоо хэвэлчихсэн цаасны төлөө бусдыг гомдоох гэж энэ орчлон дээр ирдэг гэж үү?

Хүн бүрт сүүлчийн шүүлтийн мөч гэж байдаг. Энэ заавал шашны сургадаг шиг тамын хааны өмнө очих явдал биш. Харин хүн үхэхээсээ өмнө өөрийн амьдралыг өөрөө шүүж үздэг байж таарна. Яг энэ мөчид гадаа зогсож байгаа Range rover, банкинд байгаа 1 сая доллар яг юу болж хувирах вэ? Нэг нь төмөр, нөгөө нь цаас...

Хүн орчлонд бусдын төлөө амьдрах гэж ирдэг бөгөөд энэ нь түүний цор үнэн юм. Бусдын төлөө амьдарч чадсан хүн энэ орчлонгоос явахад харамсах зүйлгүй билээ.

Тэгэхээр бид амжилтанд хүрэх гэж ирдэггүй. Харин амжилттай амьдрах гэж энэ орчлонд ирдэг юм. Хүн бусдын төлөө амьдарч чадаж байвал тэр амьдралыг амжилттай амьдрал гэж нэрлэнэ.

Зарим хүн хурдан гүйдэг, зарим хүн царайлаг, харин зарим хүний тархины чадвар илүү. Эдгээр талаараа бусдаас илүү гэдэг нь амжилттай байна гэсэн үг биш. Би математикийн background-тай хүмүүстэй дайн зарлах гээгүй юм шүү. Жишээ татсан юм. Тархины чадвар сайтай байна гэдэг нь амжилттай байна гэсэн үг гэвэл маш том эндүүрэл болно.

УИХ гишүүн болсон гэдэг нь амжилттай байна гэсэн үг гэж үү? Сайд бололгүйгээр маш олон хүний амьдралд эерэг өөрчлөлт авчирч болох уу?
Албан тушаал, мөнгө гэдэг бол амжилттай амьдралын impact-ийг ихэсгэх хэрэгслүүр болохоос биш амжилттай амьдралын зорилго биш юм шүү.

Хүн бусдын төлөө амьдраад эхлэхээр далайцыг ихэсгэх сэдэлтэй болдог. Үүнийг impact гэе. Далайцыг ихэсгэхийн тулд албан тушаалыг эрэлхийлж болох юм. УИХ-ын гишүүн байснаас зүгээр нэг сургуулийн багш байгаад илүү их далайц үзүүлж болно шүү дээ.
Тийм учраас цор үнэнийг ойлгосон хүмүүсийн хувьд албан тушаал, мөнгө бөгөөд range rover сонин биш болдог нь гайхалтай биш юм. Эд бол далайцыг ихэсгэх хэрэгсэл болохоос биш амьдралын зорилго бөгөөд утга учир биш.

Огт мөнгөгүй, боловсролгүй, тархины өндөр чадваргүй, боломжгүй, албан тушаалгүй байгаад амьдралд бусдын сайн сайхны төлөө асар их нөлөөлөл үзүүлсэн хүн байвал яахав. Энэ хүн юу мэдрэх вэ? Энэ хүнд албан тушаалыг зорилго болгож явсан улсын ерөнхийлөгч, сайд өрөвдөлтэй санагдахгүй гэж үү?

Эсрэгээр цор үнэний төлөө явж байгаа хүн далайцыг ихэсгэх зорилгоор ерөнхийлөгч болохоор тэмүүлж болно шүү дээ.

Хүн том газарт, том албан тушаалд ажиллаж болно. Харин энэ бол тухайн хүний амьдрал амжилттай байна гэсэн үг огтхон ч биш юм...




















































Энэ цор үнэнийг шууд тодорхойлсон нь их цөөхөн. Аливаа шашин ганц л орших цор үнэнийг тайлбарлах гэж бүхэл бүтэн цогц сургааль, номлол, зан үйлийг гаргадаг шүү дээ. Тийм учраас цор үнэнийг хүнд ойлгуулах нь бараг боломжгүй зүйл юм байна гэж үзье.