Макро, микро ертөнц

"The dinosaurs never saw that asteroid coming, what is our excuse?" Neil Tyson

Олон сая жилийн өмнө 5-10 орчим км диаметртэй солир дэлхийг мөргөснөөс динозаврын эрин үе дууссан. Өнөөдрийн дэлхий дээрх амьд ертөнцийг сүйрүүлэхэд ердөө 3-10 км диаметртэй солир байхад хангалттай гэж үздэг. Хангалттай урт хугацаанд аваад үзвэл ийм зүйл тохиолдож л таарна. (Anything can happen, will happen. Murphy's law)

Маш өндөр боловсролтой гэж хэлэхээр хүмүүс "хөгжил дэвшил хэрэггүй, Монголчуудын уламжлалт нүүдэлчин ахуй бол хамгийн байгал дэлхийд ээлтэй. Хүн төрлөхтөн ийм маягаар амьдрах нь зөв." гэх маягаар ярихыг, яагаад ч юм, сүүлийг үед хэд хэд сонсов.

Дэлхий агаар мандал дотор бол үнэхээр хүн төрлөхтөн байгал дэлхийг зэрэмдэглэж байна.

Дэлхийгээс гадагш макро ертөнц гэж үзвэл бидэнд түүний талаар бүрэн ойлголт алга л байна. Динозавруудаас бид үнэндээ ялгаагүй шахуу л байцгаана.

Бидэнд хоёр сонголт байна, динозавр шиг амьдраад хэзээ нэгэн цагт солирт цохиулж мөхөх. Эсвэл мэдлэгийн хязгаарыг нэвтэлж амьтанаас ялгаатай амьтан гэдгээ нотлох.

Өмнө нь бид жимс түүж, ан агнаж, ус бохирдуулж амьдарч ирсэн. Бид харин одоо цаашаа дахиад хэд хэд алхаж газар ухаж, утаа гаргаж агаар ус бохирдуулж, амьтадын орон зайг шахаж байгаа.

Нэг талаас Бид орон зай цаг хугацааг эзэмдэж амжилгүй дэлхийгээ сүйрүүлчихвэл бас л сүйрэх хувь тавилантай. Гэтэл нөгөө талаас бид хөгжиж дэвжихгүй бол гэнэт нэг өдөр л бас сүйрнэ.

Тэгэхээр асуудлын гол нь сонголт биш гэж би бодох юм. Хүн гэж амьтаны үндсэн дизайн нь мэдлэгийн хязгаарыг нэвтлэх хязгааргүй хүсэл тэмүүлэл нь байх. Түүний эсрэг ямар ч ухаантай юу ч гэж яриад нэмэргүй байх. Энэ нь хүн гэж амьтаны философийн шалтгаан нь.

Яг л Оюу Толгой, Таван Толгойн ордны эдийн засгийн шалтгааны эсрэг хэн ч юу ч гэж бураад энэ хоёр ордыг зогсоож чадахгүйтэй адил. Энэ хоёр орд явж л таарна. Дунд нь саад хийж болно л доо. Гэхдээ л явж л таарна. Учир нь эдийн засгийн учир шалтгаан бол хэн нэгэн хүнээс хүчтэй шүү дээ.

Тэгэхээр хүн гэж амьтаны хөгжих дэвжих хүсэл эрмэлзэлийн эсрэг хэн нэгэн номлогч юу ч яриад яагаад ч нэмэргүй байхаа.

Тэгэхээр асуудал үндсэндээ цэвэр эдийн засгийн нөөцийн асуудал болж хувирч байгаа юм.

Хүн сансрын уудмыг эзэмдэхүйц технологийн дэвшилд хүрч амжихаасаа өмнө, "дэлхий дээрх нөөцөө" барчих юм биш биз? Энэ яг л барилгын инженер 11 сард хүйтрэхээс өмнө цутгалтаа хийж амжих уу гэдэгтэй ижил төлөвлөлтийн асуудал юм.

Бид одоо дэлхийг энергийн төлөө сүйрүүлж байгаа. Гэрэл цахилгаан машин тэрэг гээд л. Гэтэл энэ энерги чинь сансраар дүүрэн огт үнэгүй байж л байна. Заавал нүүрс тос түлээд байх хэрэггүй.

Мал маллаж үзээгүй үндэстэн энэ дэлхийн түүхэнд бараг байхгүй дээ. За тэрэн дундаасаа бэлчээрийн мал аж ахуй хийж үзээгүй нь бүүр ч байхгүй. Гэтэл бид бэлчээрийн мал аж ахуйгаа өөрсдийн давуу тал гэж яриад байдаг нь ямар учиртай юм бол?