Imperfect perfection or average perfection

Үнэн хэрэгтээ төгс зүйл байх боломжгүй, учир нь төгс зүйлийн тухай ойлголтыг нийгэм өөрөө өөртөө бий болгож байдаг. Нийгэм өөрөө маш олон төрлийн, эсрэг төрлийн хүмүүсийн бүлгүүдээс бүрддэг тул төгс зүйлийн тухайд нэгдсэн ойлголтод хүрэх боломжгүй. Мөн нийгмийн төгс зүйлийн тухай, төгс амьдралын тухай хэм хэмжүүр байнга өөрчлөгдөж байдаг. Ийм учраас төгс биш төгс зүйлийн тухай ойлголт гарч ирнэ. Гэхдээ төгс биш төгс зүйлийг аль ч цаг хугацааны үед хүчинтэй байхаар тодорхойлох гэж оролдоё.

Хүнээр өөрөөр нь жишээ татаж үзвэл хамгийн сонирхолтой байх болно.

Тухайлбал эмэгтэй хүн өөрт тохирох залуугаа сонгож байна гэж үзье.

Тухайн эмэгтэйн хувьд төгс эрэгтэй хүн гэдэг нь өндөр, царайлаг, ухаантай, хүчтэй гэх мэт шинж чанаруудаар төсөөлөгддөг гэж үзье. Гэтэл олон зуун жилийн турш генетикийн хуулийн дагуу эдгээр бүх шинж чанарууд зэрэг бүрдэлгүй аль нэг нь давамгайлсаар ирж. Өөрөөр хэлбэл бие махбодын хөгжил давамгайлсан тохиолдолд тархины хувьд төдийлөн сайн байхгүй гэх мэт. Ингэснээр нийгэмд он удаан жилийн ажиглалтын туршлага үүссэн байна. Жишээлбэл царайлаг, булчинлаг залууг нийгэм хэзээ ч ухаантай гэж хүлээж авдаггүй байна. Ингэхээр төгс хүний тухай нийгмийн ойлголт нь өөрөө эсрэгээр төгс хүнийг үгүйсгэдэг байх нь.

Манай тохиолдолд дээрх эмэгтэй маань өөрийн бүх шалгуурт таарсан залуугаа олсон гэж үзье. Энэ тохиолдолд хэдийгээр мань залуу царайлаг, хөгжил сайтай биетэйн дээр ухаантай байсан ч гэсэн нийгэм түүнийг хүлээж авахгүй. Нийгмийн ойлголтоор тийм залуу ухаантай байж таарахгүй нь.

Төгс амьдралын хувьд хүртэл авч үзвэл 1920иод оны үед Т загварын форд машин унаж амралтынхаа өдрүүдэд улс төр ярьж... гэх мэт ойлголтууд нь төгсөд тооцогдох байсан бол орчин үед бидэнд тэр үеийн Т модел нь эртний эд гэж санагдах билээ. Тэгэхээр төгс биш төгс нь дундаж байдлаар тодорхойлогдож байна. Тухайн цаг үетэй эсвэл хэмжүүртэй нь харьцангуй авч үзэхэд дундажад тооцогдох зүйл нь харьцангуй утгаараа төгс юм.

Хүний хувьд гэхэд дээр дурьдсан жишээгээ эргэж харах юм бол аль ч талаасаа нийгмийн хувьд төгс хүн нь дундаж хүн байх нь. Тухайлбал булчинлаг залуу маань ухаантай гэж үзэгдэхгүй учраас бизнесийн салбарт, эсвэл оюун ухааны салбарт хүндэтгэл хүлээж амжилт олохгүй нь. Эсвэл биеийн хөгжил дорой мөртлөө их ухаантай байвал оюун ухааны салбарт амжилт олох боловч эсрэг хүйстний анхаарал татах байдал, түүнээс улбаатай өөртөө итгэх итгэл зэрэг маш олон талбарт амжилтгүй болох болно.

Нийгмийн гурвалжин, ба тэгш хэмийн тухай

Нийгэм бол байгалийн хуулийн дагуу үүссэн хүмүүсийн оршин тогтнол юм. Хэдийгээр дэлхий ертөнцийг хэн бүтээсэн, хэрэв бүтээсэн бол яах гэж бүтээсэн нь тодорхойгүй мэт боловч орчлон дэлхий, нийгэм, хувь хүн бүр өөрийн үүрэгтэй байхаар заяагджээ.

Гэхдээ энэ бүх сэдвээр хүмүүс зуун зууны турш хангалттай туршиж тусдаа шинжлэх ухаанууд хүртэл үүссэн тул энд нь орхиод зөвхөн нийгмийн гурвалжингийн тухай хүүрнэе.

Адам Смитийн олж харсанаар зарим хүмүүс өөрт нь ямарваа нэг материаллаг үр ашиг гараагүй байх нөхцөлд бусдын баяр хөөр, амжилтыг харж түүнээс таашаал авах дуртай байдаг гэжээ. Энэхүү чанар нь хүн бүрийн хувьд харилцан адилгүй байна.

Нийгэмийг дотор нь маш олон янзаар салгаж хувааж болох боловч хүний төрлөх чанараас нь хамаараад үндсэн нь 3 хэсэгт хувааж болно.

1. Масс буюу нийгмийг бүрэлдүүлэгч үндсэн хэсэг
2. Манлайлагч хэсэг буюу opportunist leaders
3. Тэнцвэржүүлэгч хэсэг буюу Элитүүд



Тоон үзүүлэлтийн хувьд дээрх дарааллын дагуу эдгээр бүлгүүдийн нийгэмд эзлэх хувь хэмжээ багасах боловч чанарын хувьд нийгэмд гүйцэтгэх үүрэг эсрэгээр ихэснэ. Гэхдээ энэхүү ангилал нь бидний мэдэх оюун ухааны хэмжүүртэй ямар ч холбоогүй. Өөрөөр хэлбэл гурван төвшний хүмүүс нь оюун ухааны хувьд ерөнхийдөө тэнцүү байдаг гэсэн таамаглалыг баримталж байна. Энэхүү ангилал нь үндсэндээ сэтгэлгээний онцлог, төрлөх чанар, амьдралын утга учираас үүдэлтэй нийгмийн үндсэн тэнцвэрт чанарт нь суурилсан.

1. Масс буюу нийгмийг бүрэлдүүлэгч үндсэн хэсэг нь тэнцвэржүүлэгч, манлайлагч нарын зүгээс гарч буй стандартыг дагаж материаллаг баялагаас таашаал авч амьдрагч хүмүүсийн бүлэг юм. Эдгээр хүмүүс нь өөрсдөө бие даан шинэ стандарт, шинэ бодлого, шинэ хувилбарыг дэвшүүлэхгүй боловч тэнцвэржүүлэгч нарын зүгээс гарсан аливаа шинэлэг зүйлсийг байнга хооронд нь харьцуулалт хийж сонголт хийж байдаг. Эдгээр хүмүүс ихэвчилэн гаднаас хүлээж авсан мэдээллээ үнэн гэж итгэж өөрийн сонголтыг хийнэ. Өөрт ойлгогдохгүй байгаа асуудлуудын хариултыг олохын тулд байнга шинэ мэдээллийг эрэлхийлж байдаг.
2. Манлайлагч хэсэг буюу opportunist нь нийгмийн манлайлах хэсэгт тэнцвэржүүлэгч нарын хойхно буюу тэдгээртэй зарим үед зэрэгцэн явж нийгмийг хойноосоо дагуулж явдаг. Үнэн хэрэгтээ тэд тоогоороо, ихэнх үед эрх мэдлээрээ тэнцвэржүүлэгч нараас илүү байдаг тул нийгмийг удирдан жолоодож буй мэт сэтгэгдэлийг нийгэмд төрүүлдэг. Энэ нь ч тэдний ашиг хонжоо хайх чанарын хүчээр улам хурцаар илэрч гардаг. Эдгээр хүмүүс нь материаллаг баялаг, эрх мэдлээс туйлын таашаалаа авна. Гэхдээ масстай харьцуулахад илүү дайчин, шургуу чанарыг өөртөө цогцлоосон байна. Дээрээс нь ашиг хонжоо хайх, материаллаг баялагаас таашаал авах илүү хүчтэй чанар нь эдгээр төвшний хүмүүсийг нийгмийн дотор амжилттай явж, байр суурь эзлэхэд хүргэдэг. Бизнес эрхлэгч нар ерөнхийдөө энэхүү ангилалд шууд утгаараа хамаарч байдаг. Тэнцвэржүүлэгч нарын зүгээс гарсан аливаа шинэ зүйлийг түргэн тусгаж аван ихэнх тохиолдолд өөрт ашигтайгаар эргүүлэхийн тулд зарим өөрчлөлтүүдийг хийн амьдралд нэвтрүүлнэ. Зарим тохиолдолд энэхүү өөрчлөлт нь өнгөц харахад мэдэгдэхгүй боловч анхны санааг зарчмын хувьд өөрчилж үр дүнг эсрэгээр эргүүлнэ.
3. Тэнцвэржүүлэгч нар буюу элитүүд нь нийгмийг тэнцвэржүүлэх, түүнд шинэ стандартыг тогтоох, нийгмийн удирдах үүрэгтэй. Эд бол төрөлхийн удирдагч нар юм. Энэ хүмүүс нь төрөлхийн нийгмийн жолоодогч нар билээ. Эдгээр хүмүүсийн материаллаг баялагаас авах таашаал нь өмнөх хоёр төрөлтэй харьцуулахад тэс өөр. Амьдралаас авах таашаал нь зарим талаар ойлгомжгүй мэт санагдана. Учир нь тэд хүмүүст туслах, тэдний амьдралд дорвитой өөрчлөлт оруулах, их зүйл бүтээж өөрийн нэрийг дуурсгах зэрэг ихэвчилэн материаллаг бус чанартай зүйлээс амьдралын утга учраа олж авна. Эдний үүрэг бодлого тодорхойлоход хурцаар илэрч гарч байдаг. Энэ төрлийн хүмүүсийн тоо хэмжээ нийгэмд багассанаар манлайлагч нарын үүрэг роль ихэсч нийгмийн янз бүрийн хямралууд тэнцвэргүй байдлууд үүсэхэд хүрнэ. Тэнцвэржүүлэгч нарын үндсэн нэг чанар нь шинэ зүйлийг бодож олох явдал юм. Шинэ зүйлийг сэтгэж олох байдлаараа өөр хоорондоо харилцан адилгүй байна.

Энэхүү нийгэм доторх гурван төрлийн хүн нь тус тусын үүрэгтэй ба хоорондын төгс гэж хэлж болмоор тэгш хэмд харилцан үйлчлэлцэж нийгмийг бүрдүүлнэ. Зөв нийгэм нь үндсэндээ дээрх гурван төрлийн хүмүүсийн тэгш хэм дээр тогтоогдож явна. Нийгэмд аль нэг бүлгийн хүмүүсийн тоо хэт ихсэх эсвэл хэт багассанаар нийгэм ерөнхийдөө доройтож эхэлдэг.

Дээр дурьдсанаар хүмүүсийг нийгэмд гүйцэтгэх үүргээр нь үндсэнд нь 3 хуваасан. Эдгээр хүмүүс нь нийгэмд эзлэх хэмжээнээсээ хамаараад төрөлтийн тархалт нь харилцан адилгүй байна. Хэдийгээр төрөх байдал нь санамсаргүй шинж чанартай байх боловч магадлал нь өөр өөр байдаг. Тухайлбал манлайлагч хүүхэд төрөх магадлал нь масс бүлэгт хамаарах хүүхэдтэй харьцуулахад бага байх боловч тэнцвэржүүлэгч хүүхдээс илүү байна. Энэ нь эдгээрийн генетикийн бүтэцтэй холбоотой. Бие махбодын хувьд эдгээр гурван төрөл нь харилцан адил эсэхийг хэлэх боломжгүй. Ерөнхийдөө байгалийн хууль ёсоор тэнцүү байх ёстой. Харин тухайн хүний оюун ухаан, сэтгэлзүйн үндсэн чанарыг олгогч тэрхүү генийн хувьд харилцан адилгүй байна. Ген удамшдаг гэдэг нь хэн бүхэнд тодорхой. Хэрэв тийм бол үеийн үед эдгээр гурван төрөлийн хүмүүс хэрхэн тэнцвэрт харьцаагаа хадгалж ирэв ээ? Эсвэл удамшлаас гадна генийн цогцолборын хувьд зарим санамсаргүй хүчин зүйлс нөлөөлснөөр өөрчлөгддөг үү? Магадгүй тухайлбал тэнцвэржүүлэгч хүүхэд болон төрөхөд бүрэлдэх ёстой генийн тэрхүү гадны санамсаргүй хүчин зүйлсээс нөлөөлөх магадлал бусад хүүхдээс илүү бага байдаг уу? Эсвэл энэ бүхэн ердөө л шоо хаяхтай адил нормал тархалтын үр дүнд явагддаг уу?

Psycological barriers for development

Ñòðåññèéí õ¿÷èí ç¿éë áà õºãæëèéí àñóóäàë, ñòðåññ ¿¿ñãýã÷ çàðèì õ¿÷èí ç¿éëñèéã äàâàõ òóõàé

Àðä ò¿ìíèé ñýòãýë õàíàìæã¿é áàéäàë, àæèëòàí àæèëëàãñàäûí àæëûí á¿òýýìæ ìóó, àæèëäàà ñýòãýë õàíàìæã¿é áàéäàë, àðõè óóõ õàíäëàãà çýðýã íü íèéãýìä õóðèìòëàãäàí ñòðåññ áóþó òàéëàãäààã¿é áóõèìäàëòàé õîëáîîòîé áèëýý. Ñòðåññèéí õ¿÷èí ç¿éë õýäèéãýýð ãàäààä îð÷íîîñ èõýâ÷èëýí õàìààðàëòàé òºðºë á¿ðèéí áàéõ áîëîâ÷ Ìîíãîë÷óóä áèä èõýâ÷èëýí ÿäóóðàë, àæèëã¿éäýë ãýõ ìýò õýòýðõèé ìàêðî ç¿éëä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëñààð èðñýí. Ãýòýë ýñðýãýýð ýíýõ¿¿ àæèëã¿éäýë, ÿäóóðëûã áèé áîëãîæ áàéãàà ç¿éë íü ººðºº ñòðåññ áàéæ òààðäàã. ßàãààä çàëóó÷óóä öàëèíãàà àâìàãö èðýýä¿é, ãýð á¿ëäýý çàðöóóëàõûã áîäîëã¿éãýýð øóóä àðõè àâ÷ óóæ áàéíà âý? ßàãààä èõýíõ ìîíãîë÷óóä ¿íýõýýð àð÷ààã¿é, èðýýä¿éíõýý òºëºº ñàíàà òàâèõ ÷àäâàðã¿é áàéíà âý? ßàãààä ìîíãîë÷óóä ýíýõ¿¿ ÿäóó, äîðîé áàéäàëòàéãàà ýâëýð÷èõýâ?

ßàãààä ãýâýë Ìîíãîë÷óóä áèäíèéã õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷èí ìààíü áèäýíä ýíýõ¿¿ ñòðåññýýñ ãàð÷ øèíý èòãýë íàéäâàðûã áèé áîëãîí ººä õàðæ àìüäðàõ õ¿ñëèéã ¿ã¿é áîëãîæ, “õóâü çàÿàòàéãàà” ýâëýðýõýä õ¿ðãýæ áàéíà. ªºðººð õýëáýë áèäíèéã ºäºð òóòàì õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí ìààíü áèäíèéã óõààí ñàíààã áàëàðòóóëæ, áîîìèëæ áàéíà. Ýíý îð÷èíä òàíû àæèëäàà õ¿ðýõ çàìäàà ñóóäàã àâòîáóñ, òàêñè, òàíû àëõäàã ãóäàìæ, òàëáàé, òàíû õàæóóãààð çºðæ ºíãºðºõ õ¿ì¿¿ñ, òàíä ¿éë÷èëäýã ¿éë÷èëãýýíèé àæèëòàíóóä, ìàøèí òýðýã õºëõºëäºí ºíãºðºõ çàì ãýõ ìýò á¿õ ç¿éëñ îðíî.

Ýíãèéí íýã èðãýí ºã뺺 ãýðýýñ ãàðìàãö áàéøèíãèéí îðö, òàëáàé ýñâýë õàøààíû îéð îð÷èìä º÷èãäºð îðîé õýí íýãýí “ñîãòóóãèéí” ìîðü õàðñàíû óðøãààð ¿¿ññýí îé ãóòàì ¿íýðèéã ìýäýðíý. Öààøèä òýýâðèéí õýðýãñýëä õ¿ðýõèéí òóëä ÿâàõ çàìäàà ñàÿõàí àð÷ñàí ãóòàë íü õýðõýí èëáýä¿¿ëñýí ìýò øîðîî òîîñ áîëîõûã àíçààðíà. Òàêñè áóþó àâòîáóñàíû ñóóäàë õè÷íýýí áîõèð áàéãààã õàðàí õàðñààð º÷èãäºðõºí óãààñàí õóâöñàíäàà õàðàìññààð ñóóäàëä íü ñóóíà. Õýðýâ òàêñèíä ñóóñàí áîë øºíºæèí㺺 íîéðã¿é äàâõèñàí òàêñèíû æîëîî÷ûí á¿õýýãíýýñ ¿íýðòýõ áàéãàëèéí ¿íýðèéã òýâ÷èõ õýðýãòýé, õàðèí àâòîáóñ áóþó ìèêðîä ñóóñàí áîë õàæóó òàëààñ ÷èíü ÷àõöàëäàí ñóóõ õýí íýã íü ¿ë ìýäýãäýõ òàíèõã¿é õ¿íýýñ öýýðëýõ õýðýãòýé áîëíî. Èíãýýä äóóñàëã¿é àæèëäàà õ¿ðýõ çàìä òàíû ñóóñàí óíàà òàíü õýðõýí ìàøèíóóäòàé øàõöàëäàæ, áèå áèåíäýý õàðààë óðñàãàæ áºãëºðñººð àðàé ãýæ õ¿ðýõ ãàçàðòàà èðýõèéã íü õ¿ëýýíý. Àæèëäàà îðæ èðýýä àæëûí íºõºä òàíü íýã ë áàðãàð öàðàéòàé, àìàíäàà ñîíñîãäîõòîé ¿ã¿éòýé ìýíäýëìýð àÿäàõûã õàðæ äîòîð ýâã¿éöýíý. Àðàé ãýæ ¿äèéí öàé áîëîõîä õîîëíû ãàçðûí ¿éë÷ëýã÷èéí òîîìæèðã¿é õàðüöàà, àìò ìóóòàé õîîëûã òýñýí ÿäàæ ºíãºð¿¿ëýýä ñîíèíãîî ãàð÷èãëàõààð ãàðíà. Ñîíèí íýýìýãö ñýòãýë õèðäõèéëãýñýí ìºðò뺺 ÷àíàð ìóóòàé, ¿ã ¿ñýã, íàéðóóëãà ç¿éí àëäààòàé ìýäýý ìýäýýëýë óíøìàð àÿäàæ öàãèéã ºíãºð¿¿ëíý. Äýýðýýñ íü òàíû ìýääýã àæèëëàäàã ñàëáàðûí ìýäýý õàðàãäìàãö îëçóóðõàæ óíøààä òýðõ¿¿ ìýäýýíèé òàë íü ìýäëýãã¿é, ìýðãýæèëã¿é ñóðâàëæëàã÷ áîëîí ðåäàêòîðûí à÷ààð õóäàë, òàøàà áàéãààã íü õàðæ ãîíñîéíî.

Òýðõ¿¿ õîîëíû ãàçðûí 纺ã÷èéí õàéõðàìæã¿é áàéäàë íü ò¿¿íèé ñòðåññòýé õîëáîîòîé áºãººä ìàíü 纺ã÷ àæèëäàà èðòëýý ìàíàé äýýð æèøýý àâñàí ýíãèéí èðãýíèé çàìûã òóóëñàí ó÷ðààñ òèéì áàéãàà áèëýý. Öààøëààä äàðãà, öýðýã, 纺ã÷, òîãîî÷, öàãäàà, ýì÷ ãýýä á¿õ ë õ¿í ýíý çàìûã òóóëæ áàéãàà ó÷ðààñ òýä íàðààñ þó ÷ õ¿ñýýä õýðýãã¿é.

Ìýäýýæ ýíý á¿õ àñóóäëûã øèéäýõèéí òóëä õýäýí çóóí ç¿éëñèéã øèéäýõ õýðýãòýé áîëîâ÷ õàìãèéí ýõýíä íü áè øîðîî, çàìûí ÷àíàð, áºãëºðºëèéí àñóóäëûã ÷óõàëä àâ÷ ¿çýõ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çëýý. Õýðýâ ýäãýýð àñóóäëûã øèéäýæ ÷àäâàë çàðèì àçòàé õ¿ì¿¿ñ àæèëäàà èíýýñýýð îðæ èðýõ áîëîìæòîé áîëîõ þì. Öààøèä óëàì îëîí õ¿í àæèëäàà èíýýñýýð îðæ èðýýä èíýýñýýð ãýðòýý î÷äîã áîë Ìîíãîë óëñûí õºãæèë øèã àìàðõàí þì ¿ã¿é áîëîõ áèçýý.

Øîðîî, õàà ñàéã¿é øîðîî, òà ººðèéí ñàéõàí õàðàãäàõ áàéäàëä àíõààðàë òàâèàä õýðýãã¿é ó÷èð íü òýíä øîðîî...

Ñ¿¿ëèéí 5 æèëèéí äîòîð Íèéñëýë Óëààíáààòàð õîòûí ãýð õîðîîëëûí õýìæýý 3 äàõèí íýìýãäñýí áàéíà. ̺í íèéñëýë õîò äîòîð îðøèõ íîãîîí çóðâàñóóä ¿íýí õýðýãòýý øîðîîí çóðâàñóóä áîëæ õóâèðààä îëîí æèëèéí í¿¿ð ¿çýæ áàéíà. Ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éëñýýñ áîëîîä íèéñëýë õîòûí òºâ ãóäàìæ, Ñ¿õáààòàðûí òàëáàé äýýð õ¿ðòýë øîðîîí õóé ýð÷èëæ ÿâàõûã òà àëáàí êîíòîðûíõîî öîíõîîð õàðàõ áºë㺺.

Íýã æèøýý òàòàõàä òà ÁÍÕÀÓ-ûí Ýðýýí õîò, Ìîíãîë óëñûí Çàìûí ¿¿ä õî¸ðûã õàðüöóóëààä õàðààðàé. Ýíý õî¸ð õîò íü ãîâüò õýýðèéí á¿ñò áóþó ýëñýí äóíä îðøèõ áºãººä õîîðîíäîî åð人 2-3 êì çàéòàé. Ãýòýë Çàìûí ¿¿äèéí òºâººð ºíãºðºõ ãàíöõàí çàñìàë çàì ýëñýíä õó÷èãäñàí, ò¿¿íä íü 69 ìàøèí ñóóñàí áàéõûã òà õàðñààð Ýðýýí õîòîä î÷èõîä ººð åðòºíöºä õºë òàâèíà. Òýíä ñýð¿¿ òàòàõ áºãººä ÿìàð ÷ øîðîîã òà îëæ ¿çýõã¿é. Àæèãëààä áàéõàä ýíä ÷èéãòýé öýâýðëýãýýã òîãòìîë õèéæ, Çàìûí ¿¿äèéí ç¿ãýýñ îðæ èðæ áàéãàà øîðîîã òîãòìîë çàéëóóëæ áàéõ þì.

Øîðîîíû àñóóäëûã àñóóäëûã õýðõýí øèéäýõ âý?

1. Ãýð õîðîîëîë, õîòûí áàðèëãàæñàí õýñýã õî¸ðûí õîîðîíä óñàí çóðâàñ áàéãóóëàõ, çàðèì õýñãýýð òîðîí õààëò /Òà ñàíàæ áàéãàà áîë Èõ òýíãýð ÿâàõ çàìä áàéäàã Ñîëîíãîñ Ãîëüôèéí íîãîîí òîðòîé èæèë. Òîðíû ãàäóóð øîðîîí õóé ýð÷èëæ áàéõàä òîðíû äîòîð õýñýãò øîðîî îðæ èðýõã¿é áàéõûã áè ººðèéí í¿äýýð ¿çñýí áèëýý/ áàéãóóëàõ.
2. Ãýð õîðîîëëûí øîðîîã ¿ã¿é áîëãîõ, ººðººð õýëáýë öåìåíòæ¿¿ëýõ, ÷óëóóí çàì äýâñýõ, öýöýðëýãæ¿¿ëýõ àæëûã äàðóé õèéæ ýõëýõ. Ñîëîíãîñ êèíîí äýýðýýñ õàðàõàä òýäíèéõ ãýð õîðîîëîë ìàÿãèéí çîõèîí áàéãóóëàëòòàé áîëîâ÷ ãóäàì õîîðîíä çàñìàñ çàìòàé, íÿãò ìîäîí áóþó áåòîíîí õàøààòàé áàéäàã.
3. Õîòûí øîðîîí çóðâàñóóäûã á¿õýëä íü öåìåíòæ¿¿ëýõ. Ìàãàäã¿é çàðèì õ¿ì¿¿ñ íîãîîí çóðâàñàà õàäãàëæ ¿ëäýíý ãýæ ýñýðã¿¿öýæ áîëîõ þì. Ãýõäýý Ìîíãîëûí õóâüä õàâàð, íàìàð, ºâëèéí óëèðàë áóþó íîãîîí á¿ñèéí “ñóë çîãñîëò” æèëèéí 75 õóâèéã ýçëýõ òóë áèä îäîî áàéãàà íîãîîí á¿ñýý âààðàíä õèéñýí ¿ð ºãººæòýé áóòëàã óðãàìëààð ñîëèõ áàéäëààð øîðîîíîîñ çàéëñõèéõèéí õàæóóãààð ºãººæèéã íýìýãä¿¿ëæ áîëîõ þì. Òýãýýä ÷ îäîî áàéãàà íîãîîí á¿ñýä òàðèãäñàí ìîäíóóä íü çºâõºí Ìîíãîë íóòàãò ë óðãàäàã áîëîõîîñ áèø õ¿÷èëòºðºã÷ ÿëãàðóóëàõ ÷àäâàð ñóëòàé, ìºí çóíû óëèðàëä ìàø îëîí òîîíû õ¿ì¿¿ñèéí õàðøëûã õºäºëãºæ ãóäàìæ òàëáàéã áîõèðäóóëñàí õºâºíëºã ¿ð òàðèà öàöäàã óðãàìàë þì. Õýðýâ íàðèéí ñóäëàæ ¿çâýë òýðõ¿¿ íîãîîí çóðâàñààñ ÿëãàðàõ õ¿÷èë òºðºã÷èéí õýìæýý íü ò¿¿íýýñ áîëæ ¿¿ññýí õàðøèë, ò¿¿íèéã öýâýðëýõòýé õîëáîãäîõ àæèë çýðãýýñ ¿¿äýëòýé ýäèéí çàñãèéí áîëîîä ñýòãýëç¿éí õîð õºíººëèéí õààíà ÷ õ¿ðýõã¿é áàéõûã ¿ã¿éñãýõã¿é.
4. ×èéãòýé öýâýðëýãýýã òîãòìîë õèéõ, çàìààð òàðñàí øîðîîã îäîî öýâýðëýäýã øèã Ẻãí¿¿ëýýä íýã áóëàíä õàÿõ áèø á¿ð ìºñºí ¿ã¿é õèéõ. Õîòîîñ à÷èæ ãàðãàõ.

Çàìûí áºãëºðºë, õºäºë㺺íèé ìåíåæìåíò

Ìèíèé ãàéõààä áàðäàãã¿é íýã ç¿éë áîë Ìîíãîë óëñûí, òýð äóíäàà Óëààíáààòàð õîòûí çàìûí õºäºë㺺í.

Ìîíãîë÷óóä ÷ ºðãºí òàëäàà õî¸óëõàíàà ººä ººäººñºº ìîòîöèêëòîé ÿâæ áàéãààä ìºðãºëä÷èõäºã óëñóóä ë äàà. Àðãà ÷ ¿ã¿é áèç ìîðü óíàæ ÿâàõàä öààäàõ íü àìüä àìüòàí þì áîëõîî𠺺𺺠òýð¿¿õýíäýý ìåíåæìåíò õèéãýýä ÿâäàã áàéæ.

Ãýòýë ýíý ìàíàé Óëààíáààòàð õîòûí çàì, òýýâðèéí ãàçðûí íºõä¿¿ä ãýæ ìîðüíîîñ äîîð àìüòàä áàéíà.

Ñ¿¿ëèéí õýäýí æèëèéí òóðø íèéñëýë õîòûí çàìûí àñóóäàë äýýð õè÷íýýí èõ òóðøèëò õèéæ îðõèâîî. Òóõàé á¿ðò íü õºðºí㺠ìºí㺠õèéñãýõ þì. Ñàÿõàí ãýõýä ìàíàé áàéðíû óðä òàëûí çàìûã ºðãºñãºõ ãýýä íýã òàëûã íü áàéð òàëðóóãàà õºðººäººä õóóëààä îðõèâ. Ãýòýë ãýíýò èíæåíåð íü òýð òàëä íü áîõèðûí øóãàì ÿâæ áàéñíûã á¿õ àæèë äóóññàí õîéíî ìýðãýí óõààíààðàà îéëãîæ íºãºº àæëàà ýñðýã òàëä íü äàâòàæ õèéõ þì.

Ñ¿¿ëèéí ¿åä íèéñëýëèéí çàì òýýâðèéõýíèé õèéæ áàéãàà áàñ íýã àæèë áîë çàìûí óðñãàë õîîðîíä áåòîíîí áîðäåð áàðèõ àæèë. Õàìãèéí ñîíèðõîëòîé òýä íàð çàð÷ìàà ñàéí îéëãîîã¿é þì óó ýñâýë øèíý îíîë çîõèîâ óó òýðõ¿¿ áîðäåð íü çàìûí õàìãèéí òºâëºðºë èõòýé áàéäàã, ìàøèíóóä õóðäòàé îðæ èðäýã ãàçðóóäàä ãýíýò ãàð÷ èðýõ þì. ªäºðæèí òàêñèíä ÿâäàã æîëîî÷ ìàãàäã¿é òýð áîðäåðóóäûã íü öýýæèë÷èõñýí áàéíà áàéõ ë äàà. Ãýòýë øèíýýð ìàøèí áàðèàä ¿äýø ÿâæ áàéãàà õ¿í áîë òýðèéã íü îãò ìýäýõã¿éãýýð ìàøèíàà ýâäýíý.

Ýíä ãîë íü ÿìàð àñóóäëûã øèéäýõèéí òóëä ÿìàð çàð÷èì çºð÷èæ áàéãàà âý ãýäãèéã íèéòýýðýý îéëãîõ àñóóäàë þì. Æîëîî÷èéã ýñðýã óðñãàëä îðóóëàõã¿éí òóëä ìàøèíûã íü ýâäýæ õàøðàà! Äàðààãèéí óäààä òýð òèéøýý îðîõã¿é. /Áè òóõàéëáàë Ýíõòàéâíû ã¿¿ðýí äýýðõ áîðäåð äýýð ìîðä÷èõñîí õýä õýäýí ÷ ìàøèí õàðñàí þì áàéíà/

ßã ¿¿íèéã áèä çàìûí õàæóóä õèéñýí àæëóóäààñ õàðæ áîëíî. Çàìûí áîðäåð çàñàõ þì óó ýñâýë áîõèðûí ñóâãûí òàãëààã ñîëèõ, çàñàõ àæèë õèéñýí õîéíîî äýýã¿¿ð íü ìàøèí ãàðãóóëàõã¿éí òóëä áåòîíîí áîðäåðíèé õýëòýðõèé ìýòèéí ç¿éëñýýð çàì äýýð õààëò õèéæ òàâüäàã. Ãýòýë èéíõ¿¿ òàâèõ ¿íäñýí çîðèëãî íü ñàÿõàí öåìåíòýëñýí ãàçàðààð ìàøèí ãàðãàõã¿é ë áàéõ ø¿¿ äýý. Òýðíýýñ áèø ìàøèí ýâäýæ õàøðààõ àñóóäàë áèø ë áàéëòàé. ßàãààä ýíý àæëûã õàðèóöäàã ýðõ ìýäýëòýí íü ò¿¿íä çîðèóëæ øºíº ººðººñºº ãýðýë öàöðóóëäàã õóâàíöàð àíõààðóóëàõ øîíãóóä áàéðëóóëæ áîëäîãã¿é þì áý.

¯¿í äýýð áèä äàõèàä ë ìàøèíû õóðä ñààðóóëàã÷èéã äóðüäàæ áîëíî. Çàìûí ãîëä õàð ºí㺺ð äóðàéõ õóðä ñààðóóëàã÷èéã õýí ÷ õàðàõã¿é. ßàãààä ò¿¿íèéã òóñãàé òîä ºíãèéí áóäãààð áóäàõã¿é áàéíà âý? Ýíý íü õóðä ñààðóóëàõ çîðèëãîòîé þì óó ýñâýë ... ìàøèí ýâäýõ þì óó? ̺í àëü ÷ óëñ îðîíä õóðä ñààðóóëàã÷èéã ãàðöûí ºìíº òàâüäàã, ãàðö ºíãºðñºí õîéíî õýçýý ÷ òàâüäàãã¿é. ßàãààä çààâàë õî¸ð óäàà òýð õóðä ñààðóóëàã÷èéã äàâàõ ¸ñòîé þì áý? Èíãýæ õî¸ð óäàà äàâñàíààñ áîëæ æîëîî÷ íàðò õè÷íýýí õîõèðîë ó÷èð÷ áàéãàà èíãýæ õèéõäýý òîîöîæ ¿çñýí áîëîâ óó? Ýñðýã óðñãàëä îðîîä òîéðîîä ãàð÷äàã ó÷ðààñ èíãýæ áàéãàà þì ãýñýí òýíýã òàéëáàð òàâèõ ãýæ áàéíà óó? Íîõîéãîî õîîë íýõýýä áàéõààð íü àìûã íü áîî÷ëîî ãýäýã øèã òàéëáàðàà á¿õ àñóóëòûí õàðèóä òàâüñààð áàéõ óó?

Çàìûí õºäºë㺺íèé ìåíåæìåíòèéã øèéäâýðëýõèéí òóëä äàðààõ ¿íäñýí çàð÷ìóóäûã áàðèìòàëìààð ñàíàãäëàà.

1. Óðñãàë òóñäàà áàéõ. Ýñðýã óðñãàëóóä çààâàë òóñäàà áàéõ ¸ñòîé.
2. 1ð ýãíýý ÷ºëººòýé áàéõ. 1ð ýãíýý áîë ìàøèíû çîãñîîë áèø. 1ð ýãíýý áîë õºäºë㺺íèé ýõíèé ýãíýý.
3. Õ¿íèé çàì, ìàøèíû çàì òóñäàà áàéõ. Õýðýâ ìàøèí çàìûã ººð òýíõýëãýýð õºíäëºí ãàðàõ àñóóäëûã øèéäýæ ºãººä áàéõàä çàì õºíäëºí ãàð÷ áàéãààä ìàøèíä ìºðã¿¿ëæ áàéãàà õ¿í õîõèðäîã áàéã. Ìàøèí çàìûã ÿâãàí õ¿íèé çàìààñ òóñãààðëàæ õ¿íèé áýëõ¿¿ñýýð òàòàõóéö ºíäºð òðóáàí õàøèëò õèéå. Òèéì õàøèëòûí ýõíèéõèéã áàðóóí 4 çàì äýýð õèéñýí áàéíà áèëýý. Îäîî ò¿¿íèéã õîòîîð ä¿¿ðãýõ õýðýãòýé.
4. Çàìûí óóëçâàðóóä ººð òýíõýëãýýð çºðºõ. Á¿òýõýä õýö¿¿ ÷ øèéäýõ õýðýãòýé. 1ð õîðîîëëûã ºìíºõ òîéðãîîñ ýõëýõ õýðýãòýé. Òýíä ¿õýð òóãàë íèéëæ áàéãàà þì øèã ë 4, 5 óðñãàë íýã çàì äýýð îð÷èõñîí ÿâæ áàéíà. Óäàõã¿é òýíä áºãëºðºõººð áîë÷èæ.
5. ßâãàí õ¿íèéã çàìààð ãàðãàõäàà çàìûí äýýã¿¿ð íü ãàðãàõ. Èíãýõäýý èë òºìðºí ã¿¿ðí¿¿äèéã çàìûí óóëçâàðóóä áîëîí à÷ààëàë èõòýé ãàçðóóäàä áàéðëóóëàõ. ßëàíãóÿà óóëçâàðóóäààð ÿâãàí õ¿í çàìòàé íýã òýíõëýãò ãàðãàäàãã¿é áîëãîõ. Õýðýâ ìýäýõã¿é áîë Òîêèîä î÷èæ õàðàõ. Èíãýõäýý òóéëøðàõã¿é áàéõ. Íýã ñóìààð äýíä¿¿ îëîí òóóëàé áóóäàõ ãýäãýý áîëèõ. Æèøýýëáýë 1ð õîðîîëëûí õàð õîðèí çàõûí äýýäýõ øèã çàì ãàòàëäàã áàð, ¿çýñãýëýí ìàÿãèéí þì, ýñâýë 20ð äýëã¿¿ðèéí óðä òàëûí òóíåë øèã ºìõèé ñàìõàé õàíõàëñàí ìóõëàãèéí ñ¿ëæýý ìàÿãèéí þì áàéãóóëàõã¿é õàðèí èë, àâñààðõàí òºìºð ã¿¿ðí¿¿ä õèéõ.
6. Õîòûí òºâ çàìûí äàãóó õîòûí áàðóóíààñ ç¿¿í òèéø óðòààøàà çàìûí äýýã¿¿ð ÿâàõ çîð÷èã÷èéí ãàëò òýðýã áàðèõ. Èíãýâýë òºâ çàì äýýð èðýõ à÷ààëàë ìàø áàãàñíà.

Best management principles

Шилдэг менежментийн үндсэн зарчмууд

Хамгийн амжилттай бизнес нь менежментийн ур чадвараар тодорхойлогдоно. Хамгийн амжилттай бизнесийн хувьд азтай байх магадлалыг тооцож үзэхгүй. Иймд шилдэг бизнесийг хийхийн тулд шилдэг менежментийг эрэлхийх хэрэгтэй.

Шилдэг менежментийн үндсэн зарчууд

1. Хамгийн шилдэг менежментийг бий болгох арга замыг тодорхойлох боломжгүй. Учир нь бизнес нь нийгмийн үзэгдэл, гэтэл нийгмийг бүрдүүлэгч хүн тус бүрийн үйлдэл, хариу үйлдэлийг томъёолох боломжгүй. Мөн тасралтгүй өөрчилөгдөж байдаг нийгмийн нөлөөн дор хүний хийх үйлдэл, хариу үйлдэлийн гарц цаг ямагт хувьсан өөрчилөгдөж байдаг. Ийм учраас зөв менежментийг томъёолох боломжгүй.

2. Тухайн менежментийн бодлого хамгийн зөв байсан эсэхийг зөвхөн гүйцэтгэлээр хэмжинэ. Өөрөөр хэлбэл менежментийн хоёр практикийн хувьд аль арга нь зөв байсаныг зөвхөн өнгөрсөн хойно нь гүйцэтгэлийг харьцуулах байдлаар л хэмжиж болно. Энэ нь 1-р зарчмын хувьд давхар баталгаа болж байна.

3. Хамгийн шилдэг менежментийг харьцангуй байдлаар амжилттай болох магадлалыг максимум болгох төвшинд тодорхойлж болно. Харьцангуй байдлаар тухайн нөхцөлд авч үзвэл хамгийн шилдэг бизнесийн менежмент нь тухайн бизнес амжилттай болох магадлалыг өгөгдсөн нөөцөд тулгуурлан максимум төвшинд, бизнес амжилтгүй болох магадлалыг өгөгдсөн нөөц, эрсдлийн үнэлэмжид тулгуурлан минимум төвшинд хүргэх тэр нөхцлөөр тодорхойлогдоно.

Хүний нөөцийн менежментийн үндсэн зарчим

Монгол улсыг хөгжүүлэх стратегийн үндсэн асуудлууд

Монгол улсыг хөгжүүлэх стратегийн үндсэн асуудлууд

- Эдийн засгийн хөгжлийн үндсэн тулгуур нь тухайн эдийн засаг зөвхөн баялаг бүтээх явдлаар тодорхойлогдоно. Баялаг нь материаллаг, материаллаг бус эсвэл нэмэгдсэн өртөг зонхилсон хэлбэрээр бүтээгдэж болно.

- Эдийн засаг урт хугацаанд тогтвортой өсөх нөхцөл нь баялаг бүтээх арга замыг тасралтгүй боловсронгуй болгох явдлаар тодорхойлогдоно.

- Баялаг бүтээх явцад үүсэх өрсөлдөөнийг минимум болгож, өрсөлдөөнийг бууруулах нь тогтвортой байдлын суурь мөн.

Монгол улсын хөгжлийн үндсэн стратегийн хувьд дараахь онцлогуудыг анхаарч үзэх хэрэгтэй.

1. Монгол улс нь материаллаг баялаг бүтээх тал дээр бусад гүрнүүдээс хэдэн зуун жилээр хоцорсон, туршлага муутай, масс үйлдвэрлэл эрхлэх боломж хязгаарлагдмал, мөн нэгэнт үйлдвэрлэгдсэн материаллаг баялагыг тээвэрлэх зардал өндөртэй бүсэд оршиж байна. Энэ нь жижиг дунд үйлдвэрлэлд чиглэсэн эдийн засгийн хөгжлийн стратеги бүтэлгүй болох үндсэн шалтгаан нь болно.
2. Монгол улс хязгаарлагдмал боловч хүн амын тоонд харьцуулахад ихээхэн хэмжээний байгалийн баялагтай. Сүүлийн жилүүдэд олборлолт огцом нэмэгдсэн нь байгалийн баялагийг мэдэгдэхүйц багасгах шалтгаан болж байна.
3. Монгол улс хүн амын тоонд харьцуулахад хангалттай хэмжээний газар нутагтай тул газар нутгийг төрөл бүрээр ашиглах, түрээслэх байдлаар ашиг олох боломж нээлттэй байгаа.
4. Монгол улс газар зүйн байрлалын хуьд Хятад, Орос гэсэн томоохон зах зээлүүдтэй ойрхон тул үүнийг боломж болгон ашиглах боломж өргөн.
5. Монгол улс эдийн засгийн хувьд жижигхэн боловч газар зүйн онцгой байршилтай. Геополитикийн хувьд сонирхол татах боломжтой.
6. 300 гаруй мянган өрхтэй 2.5 сая гаруй хүн амтай.

Хөгжлийн стратегиуд: Дээрх онцлогуудад тохируулан Монгол улсын хөгжлийн үндсэн стратегийг дараах хувилбараар тодорхойлж байна.

1. Хүн ам бага, эдийн засгийн нөөц хомс тул хязгаарлагдмал нөөцийг үр ашигтай баялагийн цөөн тооны үйлдвэрлэлд төвлөрүүлэх замаар өртөг зардалыг багасгаж, өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлнэ.
2. Байгалийн баялагийн үнэ ханш өндөр байгааг ашиглан байгалийн баялагаас ирээдүйд олох орлогыг аль болох түргэн хугацаанд олж аван, уг орлогыг хамгийн үр ашигтай, ирээдүйтэй баялаг үйлдвэрлэх салбарт буюу хөгжлийн хөдөлгүүр салбарт /ХХС/ хөрөнгө оруулах байдлаар зарцуулна.
3. Хөгжлийн хөдөлгүүр салбар нь материаллаг баялаг үйлдвэрлэдэг салбар байх боломжгүй. Харин технологи, оюуны бүтээлд чиглэгдсэн, дэлхийн эдийн засгийн хувьд хамгийн шинэлэг орчин үеийн салбар байх ёстой. Ингэснээр бусад орнуудын хувьд олон жилийн турш хийж, бүтээн ноу хау олж авсан, хамгийн хямд өртөгөөр бүтээж чаддаг салбаруудтай өрсөлдөхөөс зайлсхийх боломжтой.
4. Импортыг орлуулах бүтээгдэхүүнүүдийг бий болгох нь бидний гол зорилго биш. Нэгэнт аль нэг улс хэдэн зуун жилийн турш хуримтлагдсан туршлага дээр үндэслэн тухайн материаллаг баялагийг хамгийн чанартайгаар, хамгийн хямд өртөгөөр бүтээж чадаж байгаа бол түүнийг худалдан авах нь Монгол улсын хувьд ашигтай гэдгийг ухамсарлаж байна. Импортын бүтээгдэхүүний нэр төрөл тус бүрээр өрсөлдөх гэж оролдох нь эдийн засгийн баялагийн үр ашиггүй хуваарилалт хийх үндсэн шалтгаан болохыг санах хэрэгтэй. Энд харин стратегийн шинж чанартай бүтээгдэхүүнүүдийн хувьд тусгай бодлого баримтлах ёстойг мартаж болохгүй.
5. Хятад болон Орос улсуудын хүн амын амжиргааны төвшин Монгол улсынхаас ойрын жилүүдэд огцом даван гарах нь тодорхой болоод байгаа тул эдгээр орнуудын хувьд аутсорсинг хийх бааз нь болох замаар нэмэгдсэн өртөг бүтээх боломж байна.
6. Буурай орон тул Хятадтай харьцуулахад экспортын зарим нэр төрлийн бүтээгдэхүүнүүдийн хувьд Америк, Европийн холбоо зэрэг томоохон хэрэглэгч нараас гадаад худалдааны давуу тал гаргаж авах боломжтой. Нэгэнт гарсан давуу талаа ашиглан үндэсний үйлдвэрлэл эрхлэх буюу Хятадаас аутсорсинг авч болно.

Дээрх стратегиуд дээр үндэслэн хөгжлийн үндсэн стратегийг томъёолж байна:

Монгол улс байгалийн баялагаас олох орлогыг богино хугацаанд, үр ашигтай төвлөрүүлэх замаар эдийн засгийн чадвахийг нэмнэ. Байгалийн баялаг шавхагдахтай зэрэгцэн ажиллах хүчийг хамгийн үр ашигтай, орчин үеийн технологид чиглэгдсэн салбаруудад , ялангуяа материаллаг бус баялаг бүтээдэг салбаруудад /ХХС/ шилжүүлэх, уг салбаруудын боловсон хүчнийг бэлтгэх хамгийн сайн системийг төлөвшүүлэх, салбарт орох хөрөнгө оруулалт, материаллаг баазыг дээд зэргээр хангах замаар аажмаар байгалийн баялаг олборлогч улсаас материаллаг бус баялаг үйлдвэрлэгч улс болон хувирна. Хангалттай хэмжээний хөрөнгө оруулалтын дүнд уг салбартаа дэлхийд тэргүүлэгч улс болон хувирч эдийн засгийн урт хугацааны хөгжлийн гарцаа олж авна.

“Монголын баялаг“ шинэ зууны шилдэг бизнес

“Монголын баялаг“ шинэ зууны шилдэг бизнес

Барууны хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр Монголын уул уурхайн салбараас олж буй их мөнгөний талаар шуугиж байна. Гэхдээ энэ мөнгө нь ердөө хайгуулын лицензийн ар тал дээр босч буй мөнгө юм. Одоогийн байдлаар Монголд ямар нэг хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулж буй барууны 30 гаруй компани нийлбэр дүнгээрээ хэд хэдэн тэрбум долларыг Монголд явуулж буй хайгуулын үйл ажиллагаандаа зориулж бий болгоод байгаа аж. Энэхүү мөнгийг эдгээр компаниуд барууны хөрөнгийн бирж дээр хувьцаа гаргах буюу банкнаас зээл авах замаар бий болгодог байна. Эдгээрээс хамгийн амжилттай яваа нь Айванхоу майнз. Айванхоу майнз Оюутолгойн орд газрыг эзэмшиж эхэлснээс хойш компанийн үнэлгээ нь даруй 23 дахин өсч 130 сая доллараас 3 тэрбум доллар хүрсэн байна. Энэ өсөлтийн үндсэн шалтгаан нь Айванхоу майнзын эзэмшиж буй Оюу толгойн орд газрын хайгуулын лиценз. Гэхдээ Айванхоу майнз Монголд орж ирэхдээ 130 сая доллартай орж ирсэн бол огт ямар ч эх үүсвэргүй орж ирсэн компаниуд зонхилох хувийг эзэлж байгаа нь анхаарал татаж байна. Эдгээр компаниудын ихэнх хувь нь зөвхөн Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд тэдний хувьцаа гаргаж буй гол хөрөнгийн баталгаа нь Монголд эзэмшиж буй хайгуулын лиценз нь гэнэ. Энэ чиглэлээр хувьцаа гаргаж хөрөнгө, мөнгө босгож болох хамгийн том хөрөнгийн бирж бол Канадын хөрөнгийн бирж бөгөөд түүний дараа Австрали, Хонг Конг, Английн биржүүд удаалж байна. Энэ нь Монголчууд бидний зөвхөн гадаадын хөрөнгө чинээ ихтэй компаниуд л өргөн цар хүрээтэй олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж чадна гэсэн ойлголтыг үндсээр нь эвдэж байгаагийн тод жишээ юм. Эдгээр компаниудын санхүүгийн байдлыг нарийвчилан судлаж үзэхэд үнэн хэрэгтээ ихэнх нь Монгол дээр “босч” /Ялангуяа Айванхоу майнз компани/ хөлөө олсон, Монголоор дамжин дэлхийн зах зээлд танигдсан байх юм.

Монголд ихэнх үйл ажиллагаагаа явуулж буй зарим компаниудын нэрсийг толилуулбал:

1. Asia Gold Corporation	13. Magnum d'Or Resources Inc
2. Bayfield Ventures	14. Major Drilling Group
3. Centerra Gold	15. Mega Uranium
4. East Asia Mineral Corporation	16. East Asia Minerals Corp
5. Entree Gold Inc	17. QGX Ltd
6. Erdene Gold Inc	18. Solomon Resources
7. Khan Resources Inc	19. Red Hill Energy
8. International Uranium	20. Western Prospector Group Ltd
9. Ivanhoe Mines Ltd	21. UGL
10. International Uranium Corp.	22. Falcon energy
11. CGL	23. Bluerock
12. Uranerz	24. Mega uranium

Мөн дэлхийн уул уурхайн салбарын тэргүүлэх компаниуд болох BHP Billiton, Rio Tinto, Cameco, Phelps Dodge, Freeport McMoran зэрэг компаниуд дээрх компаниудын хувийг эзэмших буюу бүтээгдэхүүн эзэмших гэрээний дагуу шууд бус хөрөнгө оруулалт хийн ажиллаж байна.

Дээрх компаниудын ихэнхийг нь Монголчууд бид өнөөг хүртэл сонсож байгаагүй бөгөөд энэ нь бидний бизнесийн чадвар ямар төвшинд явж байгааг харуулж байна. Монголчууд бидний хэн нь ч эх нутгийнхаа байгалийн баялаг бүхий хэсэгт лиценз эзэмшиж, гадаадын хөрөнгийн биржээс “босгосон” мөнгөөрөө зөв хайгуул хийж, хэрэв ирээдүйтэй орд олвол “долларын тэрбумтан” болох боломж нээлттэй байна гэдгийг энэхүү нийтлэлээр харуулахыг зорилоо.