Нэг уншигч доор дажгүй коммент/санал/асуулга бичсэнтэй холбогдуулан зарим ойлголтоосоо хуваалцая.
Шашны гүн ухааны талаар дараа бичье. Энэ өөрөө чөлөөтэй ярьж хэлэхэд их төвөгтэй сэдэв байна лээ.
Харин Адам Смитын болон бусад онолуудын хувьд нэг асуудал бий болоод байгаа нь: Онол бол ердөө ажиглалтын үр дүнд анзаарсан зүй тогтлын тайлбар юм.
Хутгаар жишээ авъя.
Онолч ажиглалт хийж байжээ гэж үзье. Гэтэл нэг этгээд нөгөөхөө хутгаар бүлж алав. Энэ тохиолдолд онолч "хутга бол аюултай зэвсэг" гэж дүгнэлт хийнэ.
Эсвэл нэг эмэгтэй хутгаар хоолны түүхий эд бэлтгэв. Энэ тохиолдолд онолч "хутга бол хөдөлмөрийн хөнгөвчилдөг ашигтай хэрэгсэл" гэж дүгнэнэ.
Хэрэв хутга зүгээр л газар хэвтэж байвал "хутга бол хурц ирмэгтэй төмөр зүйл" гэж дүгнэх биз.
Аль ч дүгнэлт нь бодитой мэдээлэл буюу бүтэн зураг гаргаж өгөхгүй байна.
Одоо байгаа классик ч бай, орчин үеийн ч бай ихэнх онолуудад ийм асуудал үүсээд байгаа юм. Онолууд өөрсдөө ор тас худлаа болчихсон юм байхгүй байгааг харж байгаа биз. Зөвхөн онолууд бүрэн төгс, гүн гүнзгий, туйлын тайлбар өгч чадахгүй байгаад учир байна.
Би учраа олохоо боличихоод байгаа квант физик VS механик физикийн талаар ярихаа болъё.
Зүгээр л эдийн засаг, санхүү, менежментийн онолуудыг ярихад л хангалттай. Эдгээр нь бүгд байгалийн биш (ахисан төвшинд байгалийн гэж ангилж болно)ердөө л нийгмийн үзэгдлүүд дээр суурилсан онолууд.
Гэтэл нийгэм өөрөө ямар байх ёстой талаар одоо болтол учраа ойлгоогүй байгаа хүмүүс нийгмийн нэг үзэгдэл болох эдийн засгийн онолыг яаж бүрэн төгс гаргах билээ?
Тийм болохоор "нийгмийн нэгдсэн онол" гээч юм гарах ёстой бөгөөд түүнээс улбаалан эдийн засаг, менежментийн онолууд шат дарааллан гарах учиртай юм. Өөрөөр хэлбэл бид нийгмийн философийн үндэс суурийг нь сайтар ухаж үзэх хэрэгтэй.
Ингэхдээ бид уламжлалт судлагааны аргууд болох - ажиглалт, туршилт, хүртэхүй зэргийг ашиглаж болохгүй нь харагдаж байна.
Харин дэвшүүлж байгаа "цоо шинэ" (урьд нь хэдэн мянган жил хэрэглэгдсэн) арга болох "фундаментал сэтгэлгээний арга"-ыг ашиглах нь зохистой санагдана.
Фундаментал сэтгэлгээ бол харагдах байдал, сонсогдох чимээ, мэдрэгдэх мэдрэмж зэрэг хуурамч байж болзошгүй (ихэнхдээ) зүйлст үл тулгуурлан зөвхөн мөн чанарыг бясалган олох замаар мэдлэгийг бий болгодог философийн хэрэгслүүр юм.
Ер нь бол онол гэж ярихаасаа илүү арга зам гэж ярих нь илүү тохиромжтой санагддаг. Учир нь онол улирч одсон ажиглалт дээр (ирээдүйд яах тал дээр өнгөрсөн үе баталгаа гаргадаггүй)суурилдаг тул ирээдүйг хэлэхдээ тааруухан байдаг.
Үгүйсэн бол бид яагаад байн байн эдийн засгийн хямралд ороод байгаа билээ?
Бид харин ирээдүйг байгуулах арга замуудыг одоо бий болгох ёстой юм. Тийм ч учраас би онолуудыг ихэнхдээ огт ойшоож үздэггүй. Надад философийн арга замууд илүү сонирхолтой.
Нууц товчоог уншаад Монгол улсыг 21-р зуунд хэрхэн хөгжүүлэх талаар арга зам зохиох боломжгүй.
Харин фундаментал сэтгэлгээг ашиглан арга замуудыг зохиож болно.
Туйлын нэг л арга зам бий.
Гэхдээ тэрнийг бодож олох хүртэл миний өмнө хэлснээр хэдэн зуун жил өнгөрч магадгүй. Магад бид маргааш олж ч мэднэ. (магадлал маш багатай)
Тэгэхээр бид олон хувилбарт арга замуудыг боловсруулах - олон хувилбараас нэгийг нь сонгох - ингэхдээ аргумент хийх зарчимд тулгуурлах. Хувийн эрх ашгийг огт огоорч үзэхгүй байх. (Үнэхээр арга зам зохиосон хүн хувийн эрх ашиг ярьдаггүй харин хуулж буудсан хүн л өөрийнхөө арга замыг буруу гэдэг нь батлагдаад байхад зүтгүүлээд байдаг)
УИХ бол философич мэтгэлцээний танхим бөгөөд арга замуудыг боловсруулах, харьцуулан мэтгэлцэж сонголт хийх талбар билээ.
Туйлын чин зориг ард түмний төлөө байхад хэзээ ч хэрүүл гарахгүй юм. Ердөө мэтгэлцэгч хоёр тал өөрийн арга зам зөв гэдгийг хангалттай аргументаар батлах, няцаахад болно. Нэгэнт арга зам гаргасан хүн няцаалт, баталгааг ойлгоход хангалттай бөгөөд хүрэлцээтэй ухамсартай бие хүн байна.
Онолыг масс ойлгох шаардлага үгүй мэт одоо харагддаг. Гэтэл би дотроо суурь онол буюу философи, бүүр вижн гэж ч нэрлэж болох зүйлийг бүх хүн ойлгох нь хүн төрлөхтөний эцсийн хөгжлийн шат гэж бодно. Түүнээс цааш хүний ухамсарын төвшинд гарах хөгжил үгүй.
Нэгэнт суурь нэгдсэн онол гарсан хойно түүнийг бүх хүнд ойлгуулах ажлыг шинээр (Еврей нар, Будда нэг удаа, Есүс бас, Мухамед бас нийтдээ хэд хэдэн удаа хийжээ)гэхдээ өмнөх аргуудаас маш боловсронгуй төвшинд хийх хэрэгтэй болох байх.
5 comments:
minii oilgoj baigaagaar adam smithin onol hutgiig yamar zorilgoor ashiglaj boloh tuhai ajiglalt deer suurilaagui,bur todorhoi helbel hutga bol onoliin gol aguulga bish, harin hutga barij baigaa hunii mon chanar deer suurilsan onol yum. Tiim ch uchiraas Milton Friedman erh choloo gedeg bol hariutslaga huleeh chadvartai humuusiin eruul saruul zorilgo mon gej dugnesen. onol oilgogdohgui baina gedeg n humuus alivaa asuudlaa ooroosoo bus gadnaas haigaad baidagt baigaa yum. ediin zasgiin onol bol amin chuhal aan harin ter sanhuu managementiin onol gedeg bol tsag uye dagaad huuchirah uchirtai onol gej helehed ch hetsuu chinii heldegeer ajiglalt deer suurilsan dugneltuud. shashnii huvid mash orgon bogood gun gunzgii philosopy. hun torolhton uunees iluug gargana gedeg bol barag l ... gej helmeer asuudal. bi shashintai holbogdson id shidiin gemeer muhar susegiin tuhai yariagui yum shuu.
Харин тэр хутга баригч этгээдийн мөн чанарыг одоо болтол хэн ч нээж чадаагүй л байна... гэж хэлээд байна.
Шашны хувьд бол үүнээс илүү олон хувилбар байна. Дэвшүүлж болж байна. Их цаг авах гээд байна. Хамгийн том бэрхшээл нь гаргахдаа биш ойлгуулахад оршоод байна. Гаргаж бол болж байна. Яаж ойлгуулах вэ гэдэг чинь....
Dalai Lama said: While I point out the fundamental parallels between various world religions, I do not advocate a new "world religion." All the different religions of the world are needed to enrich human experience and world civilization. Our human minds, with all their variety, need different approaches to peace and happiness. It's just like varieties of food. Certain people find Christianity more appealing; others prefer Buddhism because it does not advocate a creator - every thing depends upon your own actions. We could make similar cases for other religions as well. The point is clear: humanity needs all the world's religions to suit varied ways of life, diverse spiritual needs and inherited national traditions.
He also said:"All religions agree on the necessity to manage the undisciplined mind, which harbors selfishness and other source of trouble, and to point the way to a spiritual state is peaceful, disciplined, ethical, and wise. In this sense I believe all religions have essentially same message. of course there is no end of argument when religious differences arise from dogma and cultural diversity. However, it is much better to implement in daily life the goodness taught by all religions than to argue about minor differences in approach. There are many religions seeking to bring comfort and happiness to humanity, just as there are many treatments for a particular disease. All religions endeavor to help living beings avoid misery and find happiness. Although we may prefer one religious perspective to another, there is a much stronger case for unity, stemming from common desires of the human heart. Each religion works to lessen suffering and contribute to the world: conversion is not the point. I do not think about converting others to Buddhism or merely furthering the Buddhist cause. Instead, I try to think of how I as Buddhist can contribute to the happiness of all living beings."
Namaig oorteigoo zuun huvi sanal niildeggui yum baina gej oilgoj bolohgui shuu. bi zovhon sanal niilehgui baigaa zuil ee l bichdeg.
tuhailbal chinii helsen ajilglalt turshilt hurtehui zereg arguud hangalttai bish gedgiig zuun hivi zovshoorno. nogoo talaas zen buddismiin medleg bol zovhon byasalgaliin ur dungeer bii bolno gedeg dugneltiig bi huvidaa zuun huvi zovshoordog. nogoo talaas ediin zasgiin onol n haritsangui hunii mon chanar deer suurilsan baih yostoi gedeg utgaar n niigmiin bish (standart todii zuil bish) baigaliin onol (huuli ch geh yum uu ern nershil zarimdaa neg ih chuhal bish) baij boloh gedgiig huleen zovshoorno. Harin sanhuu managementiin onol bol zovhon ene tsag uyeiin buteegdehuun er todorhoi hureend management or leadership gesen margaan mash huchtei yavagdaj baigaa yum bilee. Ugiin utgaas n ch gesen udirdlaga uu manlailal uu geheer oor oilgolt buuj baigaa yum. Sanhuugiin tuhaid delhiin sanhuugiin zah zeel tsaasan buteegdehuunuudeer huchigdaad baigaa barag l suuliin tavin jiliin uzegdel. end yamar neg onol geheesee iluu niiteer huleen zovshoorogdson standart l tohirno yag l accounting shig.
Post a Comment