Аз Жаргал: Фундаментал философи

Шинээр бүтээгдэхүүн хөгжүүлэх, харилцагчийн хүслийг мэдэхийн тулд байгууллагууд санал асуулгыг ихээр ашигладаг.

Тухайлбал Та манай бүтээгдэхүүнийг ямар байвал илүү сонирхох вэ? а. Хямд, б. Хамгийн чанартай, в. Дээрх бүгд гэх мэт. Ингээд дүгнэлтээ хийж, харилцагч нар маш хямд, тэгсэн мөртөө хамгийн чанартай бүтээгдэхүүн сонирхож байгаа юм байна гэхчилэн захирлууддаа танилцуулна.

Стив Жобс энэ санал асуулгыг огт хэрэггүй зүйл гэж үздэг байсан. Яагаад 160 өөр төрлийн загвартай Нокиа дампуурч байхад, ганцхан загвартай Ай-фон дэлхийд ноёлов. Стив Жобс товчхондоо харилцагч өөрийнхөө юу хүсч байгааг ч мэдэхгүй явж байгаа гэж үздэг байв.

Домогт Х.Форд - """Хэрэв Америкчуудаас чи ямар унаа хүсч байна вэ гэж асуусан бол "Илүү хурдан давхидаг морь" (үнэн хэрэгтээ олон зуун жил үржил селекцийн аргаар илүү хурдан морь л гаргаж авцгааж байсан юм чинь) гэж хариулах байсан юм. Харин би тэд нарт хүн бүрт авч чадах машин бүтээж өгсөн юм даа""" гэж хэлсэн байдаг.

Тэгвэл манай нөгөө л Харвард, Колумбын эрдэмтэд маань судлагаа хийж гэнэ. (судлагаа гэж баахан санал асуулгын хуудас, ажиглалт энэ тэрхэн)

Тэгээд АЗ ЖАРГАЛ гэдгийг тодорхойлжээ. Аз Жаргал гэдэг бол "харьцангуй" (манайхны хэлдэгээр биш шүү) ойлголт юм байна. Өөрөөр хэлбэл хүн өөрийгөө бусадтай харьцуулж байж аз жаргалтай гэдгээ мэдэрдэг гэжээ. Санаа нь бусад хүмүүсээс арай дээр амьдарч байгаа бол хүн Аз Жаргалтай байдаг юм байх.

Мөн хүмүүсийн аз жаргалд хүргэдэг гэж боддог олон ойлголт нь бас л "харьцангуй" (манайхны харьцангуй биш шүү) юм байна. Тухайлбал мөнгө бол, америк хүний хувьд жилийн 80 мянган долларын орлого хүртэл л аз жаргалд нөлөөлнө. 100 мянгын орлоготой хүн, 200 мянгын орлоготой хүн хоёрын хооронд Аз Жаргалын зөрүү үүссэнгүй.

Бас цаг агаар ч гэсэн түр зуурынх. Байнга бүрхэг, бүүдгэр байдаг Англичууд, үргэлж нартай, дулаахан байдаг Калифорничуудаас дутахгүй аз жаргалтай гэнэ шүү. Гэхдээ Англичууд эхлээд Калифорнид очиж амьдарсан эхний хэдэн сардаа бол илүү аз жаргал мэдрэх юм байна.

Дээрх бүгд яг л цоо шинэ тоглоом авсан хүүхэд хэсэг баяртай байгаад уйддагтай адил юм. Ер нь бол мэдээжийн дүгнэлтүүд хийжээ.

Энэ бүгд мэдээж утопи, ойлгомжгүй сонсогдож байна. Ойлгомжгүй байна гэдэг чинь ойлгомжгүй байна аа л гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл Аз Жаргалыг тодорхойлж чадаагүй, шинж чанар, материаллаг эд ахуй төдийхэнд энэ эрдэмтэдийн судлагаа эргэлдээд зогсчээ.

Яагаад?

Яагаад гэвэл Аз Жаргал бол Философийн ойлголт. Шинж чанарт суурилсан судлагаагаар энийг тодорхойлох ямар ч боломжгүй. Хүмүүсээс Аз Жаргал гэж юу вэ гэж өөрсдөөс нь асуухад тэд мэдэх үү?

Философийн Фундаментал сургууль харин Аз Жаргалыг "харьцангуй" байдлаар биш, мөн чанарын төвшинд тодорхойлдог.

Хүн өөрийгөө бусадтай харьцуулж үзээд аз жаргалтай болно гэдэг нь парадокс.

Хүн аз жаргалтай байхын тулд өөрийнхөө хувьд утга учрыг мэдрэх ёстой. Утга учиргүй амьдрал (утга учир бол философи болохоос эд баялаг хэзээ ч утга учир болж чадахгүй) хичнээн баян цатгалан, алдар нэртэй байгаад ч аз жаргалыг авчрахгүй. Утга учир өөрөө аз жаргалд хөтлөнө.

Амьдралынхаа утга учрыг олсон хүн л аз жаргалтай байж чадна.

Та бидний Аз Жаргал гэж боддог зүйл яг л Хайртай адил (ихэнх хүмүүс дурлал, шохоорхолыг хайр гэж андуурч ярьдагтай адил) жинхэнэ Аз Жаргал биш юм. Харин дотроо 2 хуваагддаг.

Аз Жаргал бол Философийн сэдэв боловч Таашаал гэж Психологийн сэдэвтэй андуурагддаг. Хүн түр зуур таашаал авч болно. Тайвшруулах, хөгжөөх эм уухад л тархинд химийн элементүүд ялгарч хүн баяртай, хөөртэй юм шиг мэдрэмж авч болно. Эмний үйлчлэл зогсоход энэ бүхэн замхран одно.

Хүн хар тамхинд хэзээ ч донтдоггүй. Маш буруу ойлголт. Хүн харин бодит-хар бараан амьдаралаасаа зугатааж, тэр түр зуурын баяр, хөөрийг (тэр хүмүүс Аз Жаргал гэж бодож байгаа) мэдрэх гэж тасралтгүй хар тамхи хэрэглэдэг. Бодит амьдралдаа Аз Жаргалтай хүн хэзээ ч мансуурах бодис хэрэглэх шаардлагагүй.

Тэгэхээр бид Аз Жаргал гэхээр Психологийн буюу сэтгэл зүйн баяр, хөөр, таашаалтай хольж хутгаж андуурч боддог.

Жинхэнэ Аз Жаргал бол Философийн ойлголт байдаг. Хүний психологид эм, мансуурах бодисоор амархан нөлөөлж болно. Харин хүний философид юугаар ч нөлөөлөх боломжгүй.

Тэгэхээр Аз Жаргал гэдэг бол тэр чигтээ тухайн хүний амьдрал утга учиртай байгаа эсэх тухай асуудал мөн. Амьдралынхаа утга учир, зорилгыг ухамсарлаж таньсан, түүнийхээ төлөө ажиллаж, амьдарч, тэмцэж байгаа хүний амьдрал л Аз Жаргалтай байж чадна.

Ийнхүү бид тодорхойлсноор Аз Жаргал гэдэг ойлголтоос 1рт материаллаг хүчин зүйлсийг бүрэн авч хаялаа. 2рт тэр бүр ном зохиолд дурдагддаггүй сэтгэл зүйн/психологи хүчин зүйлийг бүрэн салгаж чадлаа. Ингээд цэвэр, жинхэнэ Аз Жаргалыг үлдээж байгаад тодорхойлж байгаа юмаа.

Аз Жаргалтай хүний хувьд УУЛЫН ОРГИЛ ОРОЙД НЬ БИШ БЭЛД НЬ ОРШМОЙ.

Зөв хүн, Буруу хүн

Олон жилийн өмнө, гадаад сургуулийн элсэлтийн ярилцлагын үеэр надаас "Чи манай сургуульд юу өгөх вэ?" (value) гэж асууж билээ.

Би тухайн үед учрыг нь олоогүй юм. Би тэр сургуулиас юм авах гэж очиж байгаа хүн юугаа өгөх вэ дээ гэж бодсон хэрэг. Ер нь сүүлийн үед, барууны томоохон сургуулиуд элсэгч нараасаа чи нийгэмд, нийтэд сайн дурын ямар ажил хийсэн бэ, юу өгсөн бэ гэж асуух болжээ.

Бид зөв ба буруу хүний талаар тасралтгүй ярьж, бичих боловч яг ямар хүн нь зөв юм. Яг ямар хүн нь буруу юм гэдэг тал дээр нэгдсэн ойлголт үгүй.

Эцэг эх бүр хүүхдээ зөв хүн болгочих санаатай л цэцэрлэг, сургууль, коллежид төлбөр төлж явуулдаг. Гэтэл тэр газрууд нь хүүхдийг нь зөв хүн болгох талаар яг юу хийдэг юм бол?

Зөв хүн гэж хэн юм? Бид мэдэхгүй. Учир нь тэр хүнийг зөв болгох ёстой боловсролын систем нь бидэнд зөв ба бурууг зааж чадсангүй. Тэгсэн хэрнээ л бид хүүхдүүддээ "миний хүү зөв хүн болоорой" гэдэг. Хачирхалтай. Ойлгомжгүй.

Өөрийнхөө амь насыг бусдын төлөө зориулсан хүмүүсийн тухай бид бишгүй л сонссон. Тэр ч байтугай өөрийгөө бусдын төлөө зориулсан амьтдын тухай түүх хүртэл ямар их билээ. Гэтэл ихэнх хүмүүс өөрийгөө бусдын төлөө зориулж чаддаг билүү?

Ер нь хүн өөрийгөө бусдад зориулах ёстой юм уу, эсвэл амин хувийн эрх ашгийн төлөө амьдрах ёстой юм уу? Эндээс зөв ба буруугийн асуудал эхлэх юм. Би хүүхэд математикийн олимпиадад түрүүлснээр зөв болно, эсвэл сэргэлэн байснаар зөв болно гэх мэтийн шинж чанарын ярианд чиглэхгүй шууд фундаментал асуудалд оръё.

Биднийг бодвол философичид олон мянган жилийн турш зөв хүн, буруу хүний талаар бясалгаж, номлосоор иржээ. Өнөөг хүртэл үндсэндээ зөв ба буруу хүний тал дээр 2 байр суурь гарч иржээ.

Нэг хэсэг нь хүн бол төрөлхийн зөв амьтан, өөрөөр хэлбэл хүн өөрийгөө бусад хүмүүст зориулдаг бөгөөд бусад хүмүүст хэрэгтэй зүйл хийснээр зөв болно гэж үздэг.

Харин нөгөө хэсэг нь хүн бол төрөлхийн амин хувиа хичээгч амьтан, бүх зүйлийг өөрийнхөө төлөө л хийдэг. Бусдад хэрэгтэй зүйл хийж байгаа нь ч гэсэн алсдаа эргүүлж өөртөө ашиг авах гэж л тэр гэх мэт.

Тэгвэл хариу нэхээгүй хайрыг юу гэх вэ. Хүн байтугай, амьтад хүртэл бие биендээ хариу нэхээгүй тус хүргэж байдаг. Жишээ нь бид эхийн хайрыг ярьж болно. Эсвэл улс үндэстнийхээ төлөө гаргасан улс төрчийн золиосыг бид ярьж болно. (Би энд хайр гэдэг бол шууд өгөх тухай асуудал гэдгийг хөндсөнийг анзаараарай. Хайр гэдэг хэзээ ч нөгөө хүнээсээ авах тухай байдаггүй.)

Философич Адам Смит нэгэнтээ "Хүн хэдий амин хувиа хичээсэн амьтан мэт боловч, өөрт нь ямар ч ашиг тус үгүй байхад, бусдын аз жаргалаас баяр хөөр олж авдаг ажээ" гэсэн байдаг.

Манай философийн фундаментал сургууль бол нэгдэх үзэл баримтлалыг гол мөрдлөгөө болгодог.

Нийгэмд ажиглалт хийж олон янзын хүмүүсийг үнэлж, цэгнэж байхад хүмүүс фундаментал төвшинд үндсэндээ 2 хуваагддагийг мэдэж болно.

1 - өгөгч, 2 - авагч.

Энд харамсалтай нь нас, туршлага, боловсрол, олон хэл мэддэг, сэхээтэн гэр бүлээс гаралтай зэрэг нь ямар ч хамааралгүй болохыг харна.

Өөрөөр хэлбэл хүн ӨГӨГЧ эсвэл АВАГЧ  болж төлөвшихөд дээрх хүчин зүйлс ямар ч нөлөөгүй.

Фундаментал сургууль хүний амьдралын утга учир нь бусдын төлөө өөрийн амьдралыг зориулахад оршино гэж үздэг.

Тийм ч учраас хүний амьдралын АЗ ЖАРГАЛ нь зөвхөн бусдын төлөө хийж бүтээсэн зүйлээс л олдоно. ИХ эсвэл БАГАДАА биш харин байгаа бүхнээ зоруилсан уу, үгүй юу гэдгээр л хүний амьдрал аймшигт шудрага шүүхээр шүүгдэнэ гэж Фундаментал сургууль үздэг.

Тийм учраас Фундаментал сургууль хүн бүр ӨГӨХӨӨР төрдөг. (хүн бүр зөв хүн төрдөг гэсэн үг) Харин тал нь будилж, төөрч АВАГЧ дүрд хальтирч ордог гэж үздэг.

АВАГЧ хүн бол буруу хүн юм. ӨГӨГЧ хүн бол зөв хүн юм.

АВАГЧ хүнийг олж танихад философич эсвэл сэтгэл зүйч байх огт хэрэггүй. Энэ нийтлэлийг уншсаныхаа дараа нүдээ нээгээд эргэн тойрноо харахад л болоо.

Ханиасаа, найз нөхдөөсөө, хамт олноосоо, тэжээлгэдэг байгууллагаасаа, нийгмээсээ, улс орноосоо, хүн төрлөхтнөөс дандаа авч байдаг хүнийг харахад андашгүй.

Харамсалтай нь ийм хүмүүсийг эргүүлээд ӨГӨГЧ болгож, гэгээрлийн-зөв-гэрэлтэй замд нь тавихад туйлын бэрхшээлтэй.

ӨГӨГЧ буюу зөв дүртэй 5 настай хүүхэд, АВАГЧ буюу буруу дүртэй - мөнгөтэй, туршлагатай, хэргэм зэрэгтэй, ганган хувцасласан 50 настай хүн хоёрын хооронд зарчмын ямар том ялгаа байгааг харж байна уу?

Ажил, амьдралын замнал дундаа би ийм хэд хэдэн АВАГЧ хүнтэй таарч байлаа. АВАГЧ хүн хэзээ ч авснаа тооцож үздэггүй. Авах тусмаа улам шунаглаж, хэмжээ хязгааргүй аашилдагаараа танигдана. Тийм ч учраас Монголчууд эртнээс Хүн тэжээхэд Толгой цусдана гэж хэлдэг нь ийм учиртай. АВАГЧ хүний гол онцлог ердөө л тэр. Аваад л эхлэсэн бол зогсоно гэж байхгүй, хамгийн сүүлд нь ӨГӨГЧ хүн хамгийн гол буруутан болж үлддэг.

Бизнес хийхдээ хөгшин-залуу, хэлтэй-хэлгүй, боловсролтой-боловсролгүй, элит-бор гаралтай нь үнэндээ сонин биш. Харин АВАГЧ хүн үү (буруу хүн), ӨГӨГЧ хүн үү (буруу хүн) гэдгийг нь л нягт харах учиртай. Тэгвэл та хамтрагчаа зөв сонгож чадна. Хань ижил дээр ч мөн ижил.

Одоогийн улс төрчдийг харъя. Сонгогдож гармагцаа л хувьдаа юу авах вэ гэж л бодохоос биш ард түмэндээ юу өгөх вэ гэж боддоггүйн нотолгоо нь өнөөдрийн бидний нийгэм-эдийн засгийн байр байдал билээ.

Хиймэл Оюун Ухааны - Философийн зарим асуудлууд

Фундаментал Сэтгэлгээний өнцгөөс Хиймэл Оюун ухааныг авч үзье.

Юуны өмнө орчин үеийн философи болон технологийн салбарт хиймэл оюун ухааны талаар ширүүн маргаан өрнөж байгааг та бид мэднэ.

Хиймэл Оюун Хүний Оюунаас давж гарч чадах уу. Хиймэл Оюунд эмоци, сэтгэл байж болох уу. Хүний оюун гэж яг юугаараа гоц гойд юм бэ гэх мэт.

Энд философичдийн маргааныг хөндөх гэсэнгүй. Харин фундаментал сургуулийн үүднээс 2 оригнал өнцөг гаргаж тавих гэсэн юм.

Зарим философичид Хиймэл Оюун буюу Компьютер ба Хүний Оюун буюу Тархины бүтэц яг адилхан (адилхан л атом, электроноос бүтдэг) учраас Хүний Оюун ухааны хуулбарлаж хийх боломжтой гэж маргадаг. Маш боломжийн аргумент.

Бид Хиймэл Оюун гэхээр бие даасан робот, түүний толгойн дотор байрлах компьютер гэж ойлгодог. Гэтэл компьютер бол өөртөө программыг агуулна. Өөрөө суралцаж хөгждөгч бай, ямар ч бай ийм робот хүнтэй өрсөлдөнө гэхэд үнэмшилгүй сонсогддог.

Харин орчин үед бид Хиймэл оюун гэхээр шууд Интернет (world wide web) гэж ойлговол зохино. Эсвэл интернет дээр суурилсан ухаалаг систем гэж бас ойлгож болно. Интернет дээр юу байдаг билээ? Асар их хэмжээний мэдлэг агуулагддаг. Үүнээс гадна интернет дээр маш чухал зүйл болох --- ЭМОЦИ байдаг. Тэр олон фэйсбүүк, твиттер, коммент, инстаграм, захидал, мессежүүд тэр чигтээ эмоци. Энэ бүх мэдлэг болон 3 тэрбум хүний эмоцид нэг зэрэг холбогдсон өөрөө суралцагч ухаалаг систем байна гэж төсөөлөөд үз.

Дэлхийн 7 тэрбум хүнээс - яг хайр гэж юу юм бэ? - гэж асуувал хэд нь итгэлтэй хариулж чадах вэ. Харин интернетэд холбогдсон хиймэл оюун ухаан тун тодорхой хариулт өгч магадгүй шүү.

Дараагийн нэг философийн оригнал өнцөг бол. Хүний сэтгэлгээ тэр чигтээ өөрийн гэсэн сэтгэл зүйн хязгаартай - тэр бол ҮХЛЭЭС АЙХ АЙДАС юм. Үхлээс айдаггүй хүн бол сэтгэцийн өвчтэй л хүн байж таардаг. Тэгэхээр бидний бүх сэтгэлгээ, эмоци, бодол, үйлдэл ҮХЛЭЭС АЙХ АЙДАСТ захирагдаж байдаг гэж философи болон психологийн үүднээс томъёолж болно.Бид үхлээс айдаг учраас л биеэ "зөв" авч явж, эрээ цээргүй байдлаа татдаг.

Гэтэл 3 тэрбум хүний сэтгэл хөдлөл, хүн төрлөхтөний бүх мэдлэгт холбогдсон +++ дээрээс нь үхлээс айна гэдгийг мэдэхгүй --- ухаалаг өөрөө суралцагч систем байна гэж төсөөлөөд үз. Ингэснээрээ Хиймэл Оюун Ухаан хүнээс давж гарах философийн нөхцөл бүрдэж байх эрсдэлтэй.

Бид түүний хор уршиг юу байж болох талаар төсөөлж ч чадахгүй байна.

Философичид та бүгд үргэлжлүүлэн бодолхийлнэ үү.