Хүний нөөцийн менежментийн үндсэн зарчим

Монгол улсыг хөгжүүлэх стратегийн үндсэн асуудлууд

Монгол улсыг хөгжүүлэх стратегийн үндсэн асуудлууд

- Эдийн засгийн хөгжлийн үндсэн тулгуур нь тухайн эдийн засаг зөвхөн баялаг бүтээх явдлаар тодорхойлогдоно. Баялаг нь материаллаг, материаллаг бус эсвэл нэмэгдсэн өртөг зонхилсон хэлбэрээр бүтээгдэж болно.

- Эдийн засаг урт хугацаанд тогтвортой өсөх нөхцөл нь баялаг бүтээх арга замыг тасралтгүй боловсронгуй болгох явдлаар тодорхойлогдоно.

- Баялаг бүтээх явцад үүсэх өрсөлдөөнийг минимум болгож, өрсөлдөөнийг бууруулах нь тогтвортой байдлын суурь мөн.

Монгол улсын хөгжлийн үндсэн стратегийн хувьд дараахь онцлогуудыг анхаарч үзэх хэрэгтэй.

1. Монгол улс нь материаллаг баялаг бүтээх тал дээр бусад гүрнүүдээс хэдэн зуун жилээр хоцорсон, туршлага муутай, масс үйлдвэрлэл эрхлэх боломж хязгаарлагдмал, мөн нэгэнт үйлдвэрлэгдсэн материаллаг баялагыг тээвэрлэх зардал өндөртэй бүсэд оршиж байна. Энэ нь жижиг дунд үйлдвэрлэлд чиглэсэн эдийн засгийн хөгжлийн стратеги бүтэлгүй болох үндсэн шалтгаан нь болно.
2. Монгол улс хязгаарлагдмал боловч хүн амын тоонд харьцуулахад ихээхэн хэмжээний байгалийн баялагтай. Сүүлийн жилүүдэд олборлолт огцом нэмэгдсэн нь байгалийн баялагийг мэдэгдэхүйц багасгах шалтгаан болж байна.
3. Монгол улс хүн амын тоонд харьцуулахад хангалттай хэмжээний газар нутагтай тул газар нутгийг төрөл бүрээр ашиглах, түрээслэх байдлаар ашиг олох боломж нээлттэй байгаа.
4. Монгол улс газар зүйн байрлалын хуьд Хятад, Орос гэсэн томоохон зах зээлүүдтэй ойрхон тул үүнийг боломж болгон ашиглах боломж өргөн.
5. Монгол улс эдийн засгийн хувьд жижигхэн боловч газар зүйн онцгой байршилтай. Геополитикийн хувьд сонирхол татах боломжтой.
6. 300 гаруй мянган өрхтэй 2.5 сая гаруй хүн амтай.

Хөгжлийн стратегиуд: Дээрх онцлогуудад тохируулан Монгол улсын хөгжлийн үндсэн стратегийг дараах хувилбараар тодорхойлж байна.

1. Хүн ам бага, эдийн засгийн нөөц хомс тул хязгаарлагдмал нөөцийг үр ашигтай баялагийн цөөн тооны үйлдвэрлэлд төвлөрүүлэх замаар өртөг зардалыг багасгаж, өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлнэ.
2. Байгалийн баялагийн үнэ ханш өндөр байгааг ашиглан байгалийн баялагаас ирээдүйд олох орлогыг аль болох түргэн хугацаанд олж аван, уг орлогыг хамгийн үр ашигтай, ирээдүйтэй баялаг үйлдвэрлэх салбарт буюу хөгжлийн хөдөлгүүр салбарт /ХХС/ хөрөнгө оруулах байдлаар зарцуулна.
3. Хөгжлийн хөдөлгүүр салбар нь материаллаг баялаг үйлдвэрлэдэг салбар байх боломжгүй. Харин технологи, оюуны бүтээлд чиглэгдсэн, дэлхийн эдийн засгийн хувьд хамгийн шинэлэг орчин үеийн салбар байх ёстой. Ингэснээр бусад орнуудын хувьд олон жилийн турш хийж, бүтээн ноу хау олж авсан, хамгийн хямд өртөгөөр бүтээж чаддаг салбаруудтай өрсөлдөхөөс зайлсхийх боломжтой.
4. Импортыг орлуулах бүтээгдэхүүнүүдийг бий болгох нь бидний гол зорилго биш. Нэгэнт аль нэг улс хэдэн зуун жилийн турш хуримтлагдсан туршлага дээр үндэслэн тухайн материаллаг баялагийг хамгийн чанартайгаар, хамгийн хямд өртөгөөр бүтээж чадаж байгаа бол түүнийг худалдан авах нь Монгол улсын хувьд ашигтай гэдгийг ухамсарлаж байна. Импортын бүтээгдэхүүний нэр төрөл тус бүрээр өрсөлдөх гэж оролдох нь эдийн засгийн баялагийн үр ашиггүй хуваарилалт хийх үндсэн шалтгаан болохыг санах хэрэгтэй. Энд харин стратегийн шинж чанартай бүтээгдэхүүнүүдийн хувьд тусгай бодлого баримтлах ёстойг мартаж болохгүй.
5. Хятад болон Орос улсуудын хүн амын амжиргааны төвшин Монгол улсынхаас ойрын жилүүдэд огцом даван гарах нь тодорхой болоод байгаа тул эдгээр орнуудын хувьд аутсорсинг хийх бааз нь болох замаар нэмэгдсэн өртөг бүтээх боломж байна.
6. Буурай орон тул Хятадтай харьцуулахад экспортын зарим нэр төрлийн бүтээгдэхүүнүүдийн хувьд Америк, Европийн холбоо зэрэг томоохон хэрэглэгч нараас гадаад худалдааны давуу тал гаргаж авах боломжтой. Нэгэнт гарсан давуу талаа ашиглан үндэсний үйлдвэрлэл эрхлэх буюу Хятадаас аутсорсинг авч болно.

Дээрх стратегиуд дээр үндэслэн хөгжлийн үндсэн стратегийг томъёолж байна:

Монгол улс байгалийн баялагаас олох орлогыг богино хугацаанд, үр ашигтай төвлөрүүлэх замаар эдийн засгийн чадвахийг нэмнэ. Байгалийн баялаг шавхагдахтай зэрэгцэн ажиллах хүчийг хамгийн үр ашигтай, орчин үеийн технологид чиглэгдсэн салбаруудад , ялангуяа материаллаг бус баялаг бүтээдэг салбаруудад /ХХС/ шилжүүлэх, уг салбаруудын боловсон хүчнийг бэлтгэх хамгийн сайн системийг төлөвшүүлэх, салбарт орох хөрөнгө оруулалт, материаллаг баазыг дээд зэргээр хангах замаар аажмаар байгалийн баялаг олборлогч улсаас материаллаг бус баялаг үйлдвэрлэгч улс болон хувирна. Хангалттай хэмжээний хөрөнгө оруулалтын дүнд уг салбартаа дэлхийд тэргүүлэгч улс болон хувирч эдийн засгийн урт хугацааны хөгжлийн гарцаа олж авна.

“Монголын баялаг“ шинэ зууны шилдэг бизнес

“Монголын баялаг“ шинэ зууны шилдэг бизнес

Барууны хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр Монголын уул уурхайн салбараас олж буй их мөнгөний талаар шуугиж байна. Гэхдээ энэ мөнгө нь ердөө хайгуулын лицензийн ар тал дээр босч буй мөнгө юм. Одоогийн байдлаар Монголд ямар нэг хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулж буй барууны 30 гаруй компани нийлбэр дүнгээрээ хэд хэдэн тэрбум долларыг Монголд явуулж буй хайгуулын үйл ажиллагаандаа зориулж бий болгоод байгаа аж. Энэхүү мөнгийг эдгээр компаниуд барууны хөрөнгийн бирж дээр хувьцаа гаргах буюу банкнаас зээл авах замаар бий болгодог байна. Эдгээрээс хамгийн амжилттай яваа нь Айванхоу майнз. Айванхоу майнз Оюутолгойн орд газрыг эзэмшиж эхэлснээс хойш компанийн үнэлгээ нь даруй 23 дахин өсч 130 сая доллараас 3 тэрбум доллар хүрсэн байна. Энэ өсөлтийн үндсэн шалтгаан нь Айванхоу майнзын эзэмшиж буй Оюу толгойн орд газрын хайгуулын лиценз. Гэхдээ Айванхоу майнз Монголд орж ирэхдээ 130 сая доллартай орж ирсэн бол огт ямар ч эх үүсвэргүй орж ирсэн компаниуд зонхилох хувийг эзэлж байгаа нь анхаарал татаж байна. Эдгээр компаниудын ихэнх хувь нь зөвхөн Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд тэдний хувьцаа гаргаж буй гол хөрөнгийн баталгаа нь Монголд эзэмшиж буй хайгуулын лиценз нь гэнэ. Энэ чиглэлээр хувьцаа гаргаж хөрөнгө, мөнгө босгож болох хамгийн том хөрөнгийн бирж бол Канадын хөрөнгийн бирж бөгөөд түүний дараа Австрали, Хонг Конг, Английн биржүүд удаалж байна. Энэ нь Монголчууд бидний зөвхөн гадаадын хөрөнгө чинээ ихтэй компаниуд л өргөн цар хүрээтэй олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж чадна гэсэн ойлголтыг үндсээр нь эвдэж байгаагийн тод жишээ юм. Эдгээр компаниудын санхүүгийн байдлыг нарийвчилан судлаж үзэхэд үнэн хэрэгтээ ихэнх нь Монгол дээр “босч” /Ялангуяа Айванхоу майнз компани/ хөлөө олсон, Монголоор дамжин дэлхийн зах зээлд танигдсан байх юм.

Монголд ихэнх үйл ажиллагаагаа явуулж буй зарим компаниудын нэрсийг толилуулбал:

1. Asia Gold Corporation	13. Magnum d'Or Resources Inc
2. Bayfield Ventures	14. Major Drilling Group
3. Centerra Gold	15. Mega Uranium
4. East Asia Mineral Corporation	16. East Asia Minerals Corp
5. Entree Gold Inc	17. QGX Ltd
6. Erdene Gold Inc	18. Solomon Resources
7. Khan Resources Inc	19. Red Hill Energy
8. International Uranium	20. Western Prospector Group Ltd
9. Ivanhoe Mines Ltd	21. UGL
10. International Uranium Corp.	22. Falcon energy
11. CGL	23. Bluerock
12. Uranerz	24. Mega uranium

Мөн дэлхийн уул уурхайн салбарын тэргүүлэх компаниуд болох BHP Billiton, Rio Tinto, Cameco, Phelps Dodge, Freeport McMoran зэрэг компаниуд дээрх компаниудын хувийг эзэмших буюу бүтээгдэхүүн эзэмших гэрээний дагуу шууд бус хөрөнгө оруулалт хийн ажиллаж байна.

Дээрх компаниудын ихэнхийг нь Монголчууд бид өнөөг хүртэл сонсож байгаагүй бөгөөд энэ нь бидний бизнесийн чадвар ямар төвшинд явж байгааг харуулж байна. Монголчууд бидний хэн нь ч эх нутгийнхаа байгалийн баялаг бүхий хэсэгт лиценз эзэмшиж, гадаадын хөрөнгийн биржээс “босгосон” мөнгөөрөө зөв хайгуул хийж, хэрэв ирээдүйтэй орд олвол “долларын тэрбумтан” болох боломж нээлттэй байна гэдгийг энэхүү нийтлэлээр харуулахыг зорилоо.