Chaotic probability of LUCK

Азын тухай бичнэ гэж амалсан. Сугалаанд хожих нь аз мөн үү гэж нэг нь асуусан. Азаар амьдарвал ямар утга байгаа юм бэ гэж би бас өмнө нь бичсэн.

CHAOTIC PROBABILITIES OF LUCK

What is Probability?
What is Risk?
What is Chaos?
What is Luck?

Probability (Магадлал)

Хүн төрлөхтөн эрт үеэс эхлэн ирээдүйн нууцыг тайлахаар оролдож эхэлсэн. Энэ хооронд юу эсийг үзэх вэ. Ирээдүйг зөгнөдөг шидтэнээс эхлээд бурхан, савдаг, чөтгөр гэх мэт элементүүдийг хүн төрлөхтөн ургуулан боджээ. Мэдээж ирээдүй гэрэлтэж эхэлмэгц "сайн тал" буюу бурхан, харин муугаар эргэж тариа ногоогоо мөндөрт цохиулах юм бол "муу тал" буюу чөтгөр, савдагийн хийсэн ажил болж таарч байв. Мэдээж үүнтэй холбоотойгоор бизнес цэцэглэж мууг зайлуулж, сайныг дууддаг ер бусын хүмүүс гарч ирэн мөнгө хийж эхэлсэн.

Ойролцоогоор 4000 орчим жилийн өмнөөс дээрх системийн бүтэлгүйтлийг хүмүүс анзаарч эхэлсэн байх юм. Ингээд дундаа мөнгөн сан бий болгож эхэлсэн. Хэн нэгний гэр галд шатвал түүнд тэр сангаасаа өгдөг байв. Бизнес глобалчилагдаж эхлэхэд буюу 1300 оны үед хүмүүс даатгалын бизнесийг жинхэнэ утгаар нь цэцэглүүлэв. Дэлхий дээрх хамгийн "ариун дагшин" бизнес бол магадгүй даатгалын бизнес болой. Хамгийн анхны бизнес ийнхүү олон хүний сайн сайхны төлөө байгуулагдсан нь тэр.

Мөнгөө өгдөггүй муусайн даатгалын компаниуд гэж эхнэртээ хандан бичсэн худалдаачны захидал 1400 орчим онд хамааралтай. Маш их луйвар гардаг тул мөнгөө өгөхдөө сайтар судлах нь тэдний натур. Аягүй бол тэр худалдаачин мөнгөө авчихаад өөр зүйлд зарцуулчихсан ч байж мэднэ.

Ирээдүйд цаг агаар хүйтрэх, гал гарах, ургац муудах, хүүхэд өвдөх, үнэ ханш унах эсвэл өсөх зэрэг маш олон тодорхойгүй зүйлс хүний амьдралд бий. Гэхдээ энэ бүгд бурханаас хамаарахгүй, "бурхан шоо шиддэггүй" гэж Эйнштэйн хэлж байв. Жаахан философидоод, логикийг нь хөөгөөд үзвэл бурхан шоо шиддэггүй болохыг амархан мэдэж болно.

1600-1700 оны үед Зоосыг дээш нь шидэхэд сүлдээрээ эсвэл тоогоороо буух "магадлал" (ирээдүй нь) нь 50/50 буюу 0.5 эсвэл 50% юм байна гэдгийг тооцлоо.

Энэ бол ирээдүйд гарч болох үр дүнгийн магадлал юм. Хэрэв энэхүү магадлал алдагдал дагуулж байгаа бол түүнийг эрсдэл гэж нэрлэж эхэлжээ.

Хэрэв та зоос сүлдээрээ буухад 100 төгрөг алдахаар мөрийцэж зоосыг шидсэн бол -
- Зоос сүлдээрээ буух магадлал нь 0.5
- Таны ирээдүйн болзошгүй алдагдал 50% магадлалтайгаар 100 төгрөг буюу
- Энэ тоглоомны эрсдэл нь 50 төгрөг билээ. (100x0.5=50)

1800 оны үед даатгалын бизнес жинхэнэ утгаараа хөгжиж амьдралын хүснэгт (life table) зохиож өнгөрсөн ажиглалт дээр тулгуурлан ирээдүйд юу болж болох бүх магадлалуудыг тооцоолж эхэллээ. Ирэх өвөл зуд болох магадлал хэд вэ? Ирэх өвөл зуд болох эрсдэлийн хэмжээ хэд вэ? Дорж хэд наслах вэ? Доржийн автомашин мөргөлдөх эрсдэлийн хэмжээ хэд вэ? энэ бүгдийг тоо баримт цуглуулан хэмжиж эхэлжээ.

CHAOS

200 гаруй жилийн турш бүх зүйлсийн мэдээ баримтыг цуглуулж ирээдүйн магадлалыг нь тооцоолсоны эцэст эдийн засгуудыг загварчилж, бүүр давраад хүний шийдвэр гаргалтыг хүртэл загварчлах оролдлого хийж эхлэв. Учир нь цаг агаарыг бүрэн тооцоолж дууссан, байгалийн чанартай эрсдлүүдийг хяналтандаа авах тал дээр хүн төрлөхтөн айхтар том алхам хийгээд байлаа. Харин хүмүүс маш олноор нягтарч амьдарч эхэлснээр шинэ төрлийн эрсдлүүд үүссэн бөгөөд энэ нь хүмүүстэй холбоотой эрсдлүүд байлаа. Тухайлбал ирэх онд газрын тосны үнэ өсөх эрсдэл нь маш бодитой ба энэ нь бүхэл бүтэн улс орныг хөлдөөж алж мэдэх том эрсдэл болон хувирав.

"Миний шилдэг менежментийн зарчмууд"-д дээр бий. Хүний үйлдэл, хариу үйлдлийг загварчлах нь философийн хувьд боломжгүй гэж.

Харин эрдэмтэд 1950 оны үеэс шинэ ажиглалт хийв. Шугаман загварчлал дээр ажиллаж байсан нэгэн эрдэмтэн өгөгдлийн утгыг өчүүхэн төдий буюу маш бага оронгийн нарийвчлалаар өөрчлөхөд үр дүн аймшигтай ихээр савлав. Үүнээс болоод эрсдлиийн философийн бүхэл бүтэн шинэ урсгал бий болсон билээ. Үүнийгээ Хаос гэж нэрлэв.

Эрвээхэйн далавчны нөлөө буюу - Хавайд нисч яваа эрвээхэйн далавчнаас үүссэн агаарын өчүүхэн урсгал Хойд Америкт 3 сарын дараа хүчит торнадо үүсгэнэ - гэдэг нь ХАОС онолын хамгийн энгийн тайлбар юм.

Эрсдэл, магадлалыг тооцоолохдоо дандаа өнгөрсөн үеийн ажиглалт дээр үндэслэж байв. Гэтэл хорвоо дэлхий хаос шинж чанартай. (хүн хорвоогийн хэсэг) Өчүүхэн төдий өөрчлөлт өгөхөд үр дүн хаос маягтай савалдаг.

Малын индексжүүлсэн даатгалын хураамжийг тооцолохдоо эхлээд ирээдүйд зуд болох магадлалыг, дараа нь зуд болсон тохиолдолд нийт малын хэдэн хувь нь хоргодохыг тооцов. Гэтэл яг бодит байдал дээрээ Монголын даатгалын компаниуд, төр, дэлхийн банк алдагдал хүлээсэн юм. Учир нь 3 жил дарааллаад зуд болж орхив. Ийнхүү 3 жил дарааллан зуд болох магадлал нь маш бага буюу 100 гаруй жилд нэг л удаа юм. Тийм учраас 3 жил дарааллан зуд болно гэж хэн ч тооцоолоогүй юм.

Энэ бол байгалийн үзэгдэл. Хүмүүсийн хувьд бол ХАОС шинж чанар нь бүүр ч илүү их байхаар харагдаж байгаа. 50 жилийн өмнө хүмүүс компьютер гэж мэддэггүй байсан. Одоо бүгд мэдээллийг маш хурдтай авч бас тарааж байна. Би өмнө нь хэрэв дэлхий дээр өмнө нь conspiracy гэж байсан юм бол одоо байх ямар ч практик боломжгүй гэж бичсэн. Хүн төрлөхтөний өмнө цоо шинэ парадигм гарч ирсэн юм. Энэ нь тэднийг улам таагдашгүй болгож буй.

Luck is something that is the opposite of risk. No one wants the risk materializes, everyone tries to avoid the risk. Every human action contains a risk. Life itself is a risky proposition (someone said). Thus you came to this world means you will be surrounded by all different types of risks.

There is a concept called risk - return relationship. Luck is something that fell on you when you were not "supposed" to get it. Luck is chaotic and probabilistic in nature, so no one should expect luck to change their lives.