Wednesday, May 25, 2011

Volatility trading around the decay

Опшин бол ойлгоход төвөгтэй хэрнээ хамгийн энгийн бүтэцтэй санхүүгийн хэрэгсэл - дериватив.

Би өмнө нь бичсэн. Манайхан форекс дээр буюу аль нэг хэрэгслийн үнэ ханшийн өөрчлөлтөөс ашиг олох зорилгоор арилжаа хийгээд хожихгүй гэж. Яагаад гэвэл жишээ нь эсрэг талд чинь мега банкууд байгаа учраас.

Яахав 10,000 хүнээс нэг супер азтай хүн байж л таарна. Тэр нөхөр жаал жуул мэдээ уншиж анализ хийгээд тэрэн дээрээ үндэслээд шийдвэр гаргадаг ухаантай. Өөрийгөө мундаг учраас ашиг олчихлоо гэж бодно. Би зүгээр л наадах чинь probability of luck байжээ гэж хэлэх гэж байгаа юм. Тэгээд валютын арилжаа хийвэл ашиг олдог юм байна гээд найз нөхдөө алдагдалд уруу татаад яваад байх шаардлага байхгүй.

Дилерүүд ханш цаашид өсөх эсвэл буурахыг таамаглаж чаддаг. Ганцхан юмыг л чаддаггүй ба тэр нь timing буюу "хэзээ" гэдэг хариултгүй асуулт.

Валютын хосын ханш дээш доош хэлбэлзэх нь түмэн зүйлийн шалтгаантай. Түүнийг бүгдийг нь нэг хүн байтугай нэг банк ч судлаад амжихгүй. Дээрээс нь орчлон ертөнц өөрөө төрмөл хаос шинж чанартай. Өөрөөр хэлбэл өчүүхэн үл мэдэг өөрчлөлт эхэндээ гарахад төгсгөлдөө тэр нь зарчмын ялгаа болоод явчихдаг талтай.

Гэхдээ олон улсын санхүүгийн зах дээр ашиг олох боломж байнаа.

Тэр бол банкуудтай нийлж (гэрээсээ валютын арилжаа хийж тэрбумтан болох домогт итгэсэн) хүмүүсийн эсрэг арилжаа хийх явдал.

Энэ бол тухайн санхүүгийн хэрэгслээр арилжаа хийх явдал биш харин түүний дериватив болох опшин ба форвард дээр арилжаа хийх явдал. Үүнийг товчхонд нь volatility арилжаа гээд нэрэлчихье. Ялангуяа түүний цаг хугацааны decay хэсэгт нь хүмүүсийн хүлээлт дээр спекуляци хийж арилжаа хийх нь үндсэндээ зүгээр нэг график гөлөрч байгаад авах-зарах товчлуур дарахаас зарчмын ялгаатай.

Опшин ба форвардуудаа холиод тодорхой инженерчлэгдсэн стратеги гарган хүмүүсийн хүлээлтийн эсрэг стратеги зохиож ажиллавал зохино.

How to Run the world

"How to Run the World" is a book by Parag Khanna, an american-indian who is 33 years old only.

Is there anyone who is dare to read this ambitiously titled book? Interested to see what he talks.

He might have raised some good points there. If the person who read the book start some debates around his main ideas, will be worth to look at.

Wednesday, May 11, 2011

Менежментийн урлаг

Менежмент урлаг юм уу технологи юм уу гэдэг асуудлыг нэг мөр шийдвэрлэе.

Угтаа урлаг гээд тусдаа, технологи гээд тусдаа юм байдаг юм биш. Нэг бүхэл зүйл гэж ойлговол зохино. Харин гагцхүү аль нь нөгөөхөө нөхцөлдүүлдэг вэ гэдгийг анхаарч үзвэл болно. Уран зураг бол урлагийн бүтээл. Гэхдээ тэр тусгай технологийн дагуу нөхцөлдөж байна. Аль ч уран зургийг бүтээхдээ тусгай зурах технологи ашиглаж байна.

Гэхдээ тэр технологийг суралцсан шавь яг адилхан урлагийн бүтээл төрүүлээд байна уу. Технологи сурах нь урлагийн бүтээл бүтээх хангалттай ба хүрэлцээтэй нөхцөл мөн үү.

Урлаг гэдэг нь бүтээлийг яриад байгаа юм биш. Дотроо харин бүтээл, түүнийг бүтээсэн технологи, бүтээлийн агуулга, эерэг нөлөөлөл, оригинал байдал, урлаачийн сэдэл зэргийг бүхэлд нь урлаг гэж хэлэх юм. Тийм ч учраас "урлаг"-ийн "бүтээл" гэдэг санаандгүй оносон орчуулга юм шиг байна. Технологи урлагийн бүтээлийг гаргаад байгаа юм уу. Эсвэл урлаг өөртөө тохируулж тухай бүрт нь шинэ технологийг бий болгоод байна уу гэдэг дээр асуудлыг чиглүүлвэл их л тодорхой болох мэт.

Тэгэхээр менежмент бол өөртөө олон хувилбарт технологиудыг агуулсан урлаг байх ёстой ажээ.

Урлаг гэдэг процесс нь бүхэлдээ хүнд ойлгогдох, харахад их л төвөгтэй учир хүмүүс технологийг нь анхаарч үздэг бололтой юм. Гэхдээ миний анзаарсан бас нэг зүйл бол технологийг сурсан хүн урлагийг бүтээхэд технологио огт мэдэхгүй хүнээс нэг алхамын урд байна.

Гагцхүү технологийг сураад л боллоо гэж бодох юм бол харин аймшигтай том алдаа болох болно. Асуудлыг тэгж явцууруулж ойлгосон хүнээс юу ч мэдэхгүй хүн надад хавьгүй дээр.

Corporate Structure

Бараг 10 жилийн өмнө, азаар, ХХБ-ны бүтэц зохион байгуулалтыг шинэчлэх ажлын хэсэгт би орж билээ. ING банкнаас томилогдсон менежментийн баг Монголд анх удаа банкны front office ба back office-д бүрэн суурилсан бүтцийг нэвтрүүлсэн нь тэр. Энэ үеэс corporate restructuring, turn-around management-г ихэд сонирхох болсон юм.

Тэр үеэс хойш нэлээд хэдэн корпорацийн бүтэц зохион байгуулалтыг шинэчлэх ажилд оролцож.

Аливаа байгууллагын стратегийг гаргаж чиглүүлэгч ерөнхий урлаачин бол CEO (chief executive officer) буюу Гүйцэтгэх захирал болно. Гүйцэтгэх захирлыг компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс томилж ажлыг нь хянадаг.

Монгол хэлнээ байдаг Ерөнхий захирал, General Director, Executive director зэрэг нь Орос ба Монголд голдуу хэрэглэгддэг, ХЭАА-н эзэн өөрөө захирлаа хийсэн тохиолдолд Ерөнхий захирал гэх мэтчилэн хэрэглэж байна.

President буюу компанийн ерөнхийлөгч нь ихэвчилэн ажлаа өгсөн Гүйцэтгэх захирал эсвэл туршлага өндөртэй, урилгаар ирж ажиллаж буй, өөр компаниудын гүйцэтгэх захирал хийж байсан эсвэл төрийн байгууллагад ажиллаж байсан, одоо гүйцэтгэх захирлаар ажиллах боломжгүй эсвэл сонирхолгүй тийм хүмүүсийн очдог албан тушаал. Ерөнхийлөгч нь компанийн стратегийг боловсруулахад өөрийн үнэтэй туршлагаас нэмэрлэх, компанийг төлөөлөх (бизнесийн нэр хүнд бүхий хүн учир), компанийн зарим хөнгөвтөр функцүүдийг удирдах зэрэг ажлыг хийдэг.

Ер нь аливаа бизнесийн байгууллага нь дотроо үндсэндээ back office, front office гэсэн хоёр шатлалд хуваагддаг. Front office-д голдуу борлуулалт, харилцагчийн үйлчилгээ, маркетинг зэрэг харилцагчидтай шууд тулж ажилладаг хэсэг ордог бол back office-д дээр дурьдсан нөхдүүдийн үйл ажиллагааг дэмждэг, байгууллага хэвийн үйл ажиллагаа явуулах нөхцлийг хангадаг албад багтана.

Сүүлийн жилүүдэд COO (Chief operations officer) буюу үйл ажиллагаа эрхэлсэн захирал хэмээх чухал албан тушаал газар аваад буй. Хэрэв CEO стратеги боловсруулж, борлуулалтанд илүү анхаардаг юм бол COO стратеги биелэх нөхцлийг бүрдүүлэх, үйл ажиллагааны дэмжлэгийн албадад илүү анхаардаг.
COO өдөр тутмын хэвийн үйл ажиллагааг хангаж байдаг гэж хэлж болно.

Түүнээс гадна байгууллагын ижил ач холбогдол бүхий бас нэг албан тушаалтан бол CFO (Chief Financial Officer) буюу Санхүү эрхэлсэн захирал (СЭЗ) юм. Энэ хүн байгууллагын санхүүгийн стратегийг бүхэлд нь барьж ажилладаг. Энэ хүн бол ерөнхий нягтлан бодогч биш. Манайд компаниуд ерөнхий нябогоо санхүү хариуцсан захирал гэж нэрлээд байдаг тал бий. Энэ хүн ерөнхий Нябог удирдаж ажиллаж болно эсвэл зарим байгууллагад тусдаа байх тохиолдол бас бий. Байгууллагын санхүү нь үндсэндээ бүртгэл, удирдлага, хяналт гэсэн гурван хэсгээс бүрддэг бол СЭЗ удирдлага хэсгийг нь бүрэн хариуцаж ажилладаг гэж хэлж болно. Бүх төлөвлөлт, зардал, төсөв, татварын удирдлага, мөн эрсдлийн удирдлага мань эрийн мутраар дамждаг тул ихээхэн чухал этгээд байж таарна.

Ихэнх тохиолдолд СЭЗ нь ГЗ-ийн дараах албан тушаалтан байдаг бол заримдаа СЭЗ нь COO-н дор ажиллах тохиолдол бас байдаг.

SME and Microfinance

Би өмнө нь яагаад Жижиг дунд үйлдвэрлэл Монголын хөгжлийн гарц биш вэ гэдгийг логикийн үүднээс тайлбарлаж бичсэн. Тэгэхээр ер нь жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих хэрэгтэй юм уу үгүй юу гэдэг асуудал гарч ирнэ.

Бичил санхүү бол ядуурлыг бууруулдаг гээд conventional wisdom байдаг. Тэгснээ "бичил санхүү ядуурлыг бууруулдаггүй юм байна шүү дээ, эврика" гээд дэлхий даяараа бөөн юм болж байгаа. Зарим насаараа бичил санхүүгээр кариер хийсэн банкирууд "хайран нас" гэж халаглаж байна гэсэн.

Фундаментал байдлаар сэтгэж чадаагүй учраас ийм ойлгомжгүй байдал үүсч байгаа юм.

Тэгээд УИХуралч мэргэжилтэй нөхөр ТВ-ээр жижиг дунд үйлдвэрийг л хөгжүүлчихвэл Монгол улс хөгжинө шүү дээ маягийн юм яриад сууж байгаа.

Шувуу нисэхэд өд хэрэгтэй юм бол Бичил санхүү, ЖДҮ хоёр түүний хумс. Хэн шувуунд хумс хэрэггүй гэж хэлсэн юм.

Бичил санхүү ядуурлыг нэлэнхүйд нь бууруулаагүй л болохоос биш цөөн тооны хэдэн хүнд боломж олгосон. Жижиг дунд үйлдвэр анхнаасаа л улс орныг хөгжүүлэх, өрсөлдөх чадварыг өндөрт өргөх зорилгогүй. Харин тэгш боломж олгох л зориулалттай эд.

Баахан 2 хүнтэй гутлын цех, 5 хүнтэй гурилын цех, 1 лангуутай худалдаачин, 6 хүнтэй мужааны урлантай улсад өрсөлдөх чадварын байтугай амьд үлдэх стратегийн асуудал ч яригдахгүй.

Гэхдээ ЖДҮ-г заавал дэмжих ёстой. Түүнийг дэмждэг үндсэн механизмын нэг нь бичил санхүү. Ижил боломж олгохын л тулд.

Нийгэм өндөрлөгт хүрэх боломжийг тэгш олгож чадаж л байвал тэр илүү аятайхан нийгэм. Ухамсарын ахисан төвшний нийгэм буюу коммунист хэлбэртэй, материаллаг бус цэвэр оюуны таашаалд суурилсан нийгэмд хүрэх хүртэл (хэдэн мянган жилийн дараа) баян ядуугийн ялгаа, тэгш бус эрх орших нь гарцаагүй. Ядуу айлд төрсөн, эцэг эхгүй төрсөн хүүхэд Улсын ерөнхийлөгч, үгүйдээ л хамгийн том корпорацийн эзэн болох боломжоор тэгш хангагдсан байх учиртай юм.

Энэ боломжуудын нэг нь ЖДҮ мөн. Түүнийг хийх боломж олгодог механизм нь бичил санхүү.

Гэхдээ эд бол хөгжлийн далавч биш.

Tuesday, May 10, 2011

Mongol Paradigm

Ухамсарт боловсролын төвшин доошлох тусам Монгол хүн шиг дээд төрөлт, ухаант гентэй хүн үгүй гэсэн ойлголт газар авдаг юм шиг харагддаг. Бодвол Чингис хаанаас болоод тэгэж ярьдаг байх.

Тэгмэгцээ алив ажлын өмнө очоод хийж чадахгүйгээ мэдэрч гөлөлзөнө.

Өөрөөс нь илүү дээд төрөлт хүмүүн үгүй гэсэн ойлголт, бусдын хийж чаддагийг хийж чадахгүй гэдгээ байнга мэдрэх мэдрэмж хоёр хэрхэн нэг хүмүүнд зэрэгцэн оршдог юм бол.

Ийм эсрэг тэсрэг мэдрэмжтэй хүн "өөрийн ухамсарласан" бодол санаагаа чөлөөтэй илэрхийлж буй хүнийг хүлээж авах чадвар нь муудна. Нэгэнт хариу аргумент хэлж чадахгүй тул "онгироо" гэж цоллоод өнгөрнө.

Бизнесийн дээд нь мануфактуринг. Бизнесийн доод нь худалдаа. Худалдаа бол хөгийн, өөрөө юу ч бүтээхгүй, зүгээр нэг хүмүүний бүтээлийг нөгөө хүнд арилжиж дунд нь хэдэн зоос унагах өрөвдөлтэй бизнес. Худалдаа хийгээд дэлхийд өрсөлддөг тийм ном байхгүй.

Худалдааны бизнес хийгээд бизнесийг мэддэг ухаан үгүй. Бизнесийн боловсрол, гэгээрлийн тал дээр бол их санасан газар 9000 хононо.

Бүтээл бүтээж байгаа хүн яаж бүтээлээ сайн хийх вэ л гэдгийг бодож байдаг. Тийм учраас эрүүл ухамсар, зөв сэдэл, олон ургальч үзлийг байнга эрэлхийлж явдаг. Үзэл бодлоо итгэл үнэмшилтэй илэрхийлж байгаа хүнийг талархан хүлээж авна. Өөрийн бүтээл бүтээх явцад нь хэрэг болох зүйлийг нь нааж авна. Санал зөрвөл аргумент тавьж чадна.

Монголчууд хэзээнээс эхлээд дандаа "даруу, төлөв залуу"-г удирдагчаар сонгодог болчихсон юм. Хэнтэй ч зөрдөггүй, хэнд ч аргумент тавьдаггүй, хэнийг ч уруу татаж манлайлдаггүй тийм "удирдагч" нарыг сонгоод эхэлсэн юм бэ. Өөрийн итгэл үнэмшил байхгүй, өөрийн ухамсарт бодол зорилго үгүй, бусдын өмнө хариуцлага хүлээдэггүй хүмүүс хэзээнээс эхлээд нийгмийн жишиг болчихов оо.

Өөрийн гэсэн бодолгүй, хаашаа ч холбирч чадах тийм нөхрийг удирдагчаараа сонгочихоод утсан хүүхэлдэй тоглуулж байх нь хэнд ашигтай байдаг юм.

Улс орныг хөгжүүлэх өөрийн гэсэн эрхэмсэг оршихуйтай, идей биш ноу хаутай, туршлагатай, түүндээ итгэх итгэл үнэмшилтэй хүн бол заавал аргумент хийнэ, диалог өрнүүлнэ, бусадтай мэтгэлцэнэ, бусдыг ятгана, манлайлах гэж оролдоно.

Хажуугаар нь харин Барак Обамагийн илтгэлийг 5 удаа сонсчихсон дүр эсгэсэн этгээдүүд байна л даа. Тэрнийг жинхэнэ иттгэл үнэмшилтэй хүнээс ялгахад 2 асуулт л хангалттай.

Sunday, May 1, 2011

Weekend chill

http://www.youtube.com/watch?v=zAUND8hpSAA

Man in the mirror - by HedKandi


http://www.youtube.com/watch?v=ogovW8o-KuU&feature=related

Empty Streets - Late Nite Alumni, mix by Seamus and Paul Emmanuel