Sunday, March 31, 2013

Диод


Дизайн ба загвар нь өөртөө гоо зүйн ач холбогдол агуулсан байх хэрэгтэй билээ.

Тухайлбал машины дизайн дээр энэ нь нэлээд тодорхой илэрч гардаг. Өмнө нь ердөө уран барилга, уран зураг төдийхнээр дизайны гоо зүйн хэв шинж нь ойлгогддог байсан бол одоо харин машин, цүнх, хувцас бүүр тэр ч байтугай гар утсанд хүртэл агуулагддагийг бид Стив Жобсын номноос тодорхой мэдэж болно. Тухайлбал Iphone бол тэр чигтээ уран дизайны гайхамшиг байх жишээтэй.

Би хэдийгээр машины загвар зүйн талаар ямар ч ойлголтгүй хүн боловч өөрийн зарим ажиглалтаа энд бичье гэж бодлоо.

2006 онд Ауди Р8 машины дизайнд нэгэн шинэ элемент буюу диодон гэрлийг амжилттай оруулж эхэлснээс хойш машины загварууд хэрхэн өөртөө бас гэрлийг давхар багтаах болсоныг дараах зургуудаас харж болно.


 Аудигийн дизайнерууд Африкийн зураг дээрх омгийнхноос жишээ авч "нүдэн доогуурх цэгэн гэрлийг" оруулж өгсөн гэж байгаа. Транс хөгжмийн продюсерууд Төвдөд шинэ хөгжмийн санаа олох гэж явдагтай адилхан Волксвагенийн (Ауди бол эдний охин компани) дизайнерууд баахан африкаар хэсцгээсэн бололтой юм. Та бидний мэдэх Волксваген Таурег бол Хойд Африкийн овогийн нэр юм. Диодон гэрэл нь гол нь өдрийн цагаар байнга асч байдаг. Өөрөөр хэлбэл загварын нэг элемент болж байна гэсэн үг.

2006 онд франкфуртэд явж байхдаа Ауди Р8-г анх харж билээ. Өдрийн цагт их гэрлийн доогуур гэрэлтэх цэгэн диоднууд тухайн үед маш өвөрмөц, гоё харагдаж байсныг хэлэх нь зүйтэй.

Харин үүнээс санаа авч одоо автомашины загвар бүхэлдээ диодон гэрлийг өөртөө агуулах болжээ. Тухайлбал...



















Monday, March 25, 2013

cont.d


Фундаментал сэтгэлгээний талаар би ярьдаг билээ. Энэ нь аливаа өнгөц, харагдах шинж чанар биш харин түүний мөн чанарыг таних сэтгэлгээний нэг хэлбэр юм.

Мэдлэгийн талаар бид ярьдаг. Мэдлэг бол хоёр хэлбэртэй байж болох юм.

Нэг төрлийн мэдлэг нь дан шинж чанарын талаарх мэдлэг. Ангилал зүй, нэр томъёо олныг цээжлээд докторын зэрэг авч болно. Мөн чанарыг харин огт мэдэхгүй.

Харин нөгөө төрлийн мэдлэг нь мөн чанарын талаарх мэдлэг. Мөн чанарыг фундаментал байдлаар ойлгохын тулд шинж чанарын мэдлэгийг мэдээж зохих төвшинд хуримтлуулсан байвал зохино.

Орчин үеийн эдийн засгийн ухаан нь чухамдаа шинж чанарын талаарх мэдлэгийг хуримтлуулж мөн чанарыг таних оролдлогууд дээр суурилна. Мөн чанарыг таньж бүрэн чадвал тэр нь эдийн засгийн онол болно. Гэтэл одоог хүртэл ямар ч онол мөн чанарыг бүрэн тайлбарлаж чадахгүй байгааг харахад эдийн засгийн ухаан маань шинж чанар дээр илүү суурилсаар байгаа юм болов уу гэж бодогдоход хүргэдэг.

Фундаментал сэтгэлгээ бол харин эсрэг. Мөн чанарыг хайж тоймгүй олон шинж чанаруудыг математик загварт оруулан бүдчихийн оронд харин Фундаментал сэтгэлгээний аргаар  Мөн чанарыг шууд философи үндэс, эрхэмсэг оршихуй буюу мөн чанар талаас нь хайж олж болно. Мөн чанарыг шууд мөн чанар талаас нь барьж авах гэсэн санаа.

Шинж чанарт хязгаар гэж үгүй. Тэгвэл шинж чанарын нэгээхэн хэсгийг л мэдээд доктор болж болох уу. Тэр шинж чанар дээр үндэслэсэн мэдлэг нь огт худлаа байвал яахав.

Жишээлбэл мөс бол ус. Уур бол ус. Мөсийг л судлаад усыг таньж чадах уу. Уурыг л судлаад усыг таньж болох уу. Гэтэл хүн гэдэг чинь юу билээ. Нийгэм, эдийн засаг бүүр ч төвөгтэй болох бус уу.

Олон хүмүүсийн бөөгнөрөл хийгээд шийдвэр гаргалт байтугай өөрийнхөө хэн бэ ч гэдгийг таньж чадаагүй хүн яаж эдийн засгийг удирдах билээ.

Математик загвар бол аливаа шинж чанарын нэг хэлбэр болох тоон үр дүнгүүдийг цуваанд оруулж, эсвэл олон хувьсагч хэлбэрт шилжүүлэн мөн чанарыг танин мэдэх гэсэн оролдлого юм.

Би өмнөх бичлэгээрээ жаахан ойлгомжгүй бичсэн байж болно. Ер нь би гадаадад сургууль төгссөн хүмүүсийн эсрэг этгээд биш гэдэг нь ойлгомжтой.

Гол хэлэх гэсэн миний санаа бол ... Шинж чанарын зарим мэдлэг цуглуулсаныгаа Мөн чанарыг ойлгосон мэтээр эндүү буруу бодох үзэгдэл маш өргөн байна. Ялангуяа гадаадад маш өндөр боловсрол - ялангуяа докторын зэрэг хамгаалсан боловч баахан шинж чанар дунд эргэлдэж төөрөлдөх тохиолдол байгааг би анзаараад өмнөх бичлэгээ бичсэн юм.

Мэдээж энэ чинь нийт гадаадад сурч төгсөөд эгэн ирж байгаа хүмүүст бүгдэд нь хамаатай гэсэн үг биш.

Эдийн засгийг ойлгохын тулд өөрөөсөө эхлэх ёстой. Философи уншихаас эхлэх ёстой. Би хэн бэ гэдэг өөрийнхөө мөн чанарыг таньж мэдэхээс эхлэх ёстой. 20 гаруйхан настай байж мастер доктор хамгаалах гэж яарах огтхон ч хэрэггүй. Эхлээд өөрийнхөө учрыг ол. Дараа нь өрөөлийн учрыг ол. Тэгээд хэдэн сая хүний талхыг шийдэх эдийн засгийн ухааны учрыг олох нь зүй бус уу л гэсэн юм.

Friday, March 22, 2013

Leadership

Leadership-д ганц л чанар бий. Тэр бол хариуцлага хүлээх ухамсар юм гэж би дээр бичсэн.

Гадаадад 2 магистр хийчихсэн хүн Монголд буцаж ирээд гуравдах магистраа хөөцөлдөж байгааг хараад би гайхдаг байв.

Хүн тасралтгүй сурах ёстой. Хүн насан туршдаа өөрийгөө сайжруулах ёстой. Гэхдээ юуны тулд? Шарил дээр чинь тэгээд энд мундаг олон магистр, доктор хамгаалсан хүн хэвтэж байна гэж бичих юм уу.

Хүн ухамсартай, сэдэлтэй, зорилготой сурах ёстой. Эдгээр нь хариуцлагаас үүддэг. Сурахын тулд сурдаггүй юм. Доктор хамгаалахын тулд докторын ажил бичдэггүй юм. Докторын дайны ажил бичсэн учраас нь доктор гэж тэрхүү эрхэм хүндтэй зэрэг цолыг олгодог юм.

--- 14 настай хүү, 7 буудалд амьдардаг, өнчин хоёр дүүгээ зах дээр тэрэг түрж хооллолдог. Хааяа урд айлын хазгар эмээд усыг нь дөхүүлж өгдөг.

--- 35 настай залуу, сайхан гэр бүлд төрж өссөн, аав ээжийн буянаар гадаадад эхлээд магистр, дараа нь доктор хийсэн. Хэнд ч юу ч өгч үзээгүй.

Алинд нь Монгол улсын Лидершипийн жолоог атгуулах вэ. Мэдээж 14 настай хүүд.

Амьдрал гэдэг чинь математикийн томъёо биш. Ард түмний зүрх сэтгэлийг эдийн засгийн тоон цуваанд оруулж боддоггүй юм. Амьдралдаа 7 буудал гэж хаана ч байдгийг мэдэхгүй доктороос амьдралын амт шимтийг бяцхан нуруундаа сайнтай муутай нь үүрч явдаг тэр хүү ард түмний төлөө шийдвэр гаргаж чадна.

Чухал шийдвэр гаргах болоход доктор аль номны хэд дүгээр хуудсанд байсан билээ гэж бүдчинэ. Хүү харин тэгэхгүй. Тэр амьдрал гэж юу болохыг мэднэ.

Яагаад гэвэл тэр хүний төлөө, өөр дээрээ хариуцлага хүлээж үзсэн.

Амьдралдаа нэг хүнд "май хөгшөөн" гээд талх авч өгч үзээгүй хүн бүхэл бүтэн ард түмний харуицлагыг нуруун дээрээ хүлээж авч чадахгүй.

Дүү нарынхаа баяр баясгаланг нуруун дээрээ үүрч, өдөр болгон өөр хүний төлөө амьдарч явсан тэр хүү л Монгол улсыг удирдаж чадна.

Сайн ойлгож ч чадаагүй, хэдэн онол дундаа хайрцаглагдсан, эдийн засгийн мундаг мундаг өөрөөс нь өөр хэн ч ойлгохгүй жаргоноор хүн амьтанд хийрхсэн тийм удирдагч гэж байдаггүй юм. "Хэрэв чи цөмийн физикийг тэнэг хүнд ойлгогдохоор ярьж чаддаггүй бол чи цөмийн физик огт мэддэггүй юм байна" гэж Эйнштэйн хэлсэн. Цөмийн физикийн хажууд эдийн засаг бол өчүүхэн муу салбар. Цөмийн физик байдаг учраас хүн төрлөхтөн оршин тогтнодог болохоос эдийн засаг байдаг учраас хүмүүс байдаг юм биш.

Ингээд гадаадад "мундаг боловсрол" эзэмшсэн, ард түмэнтэйгээ attachment байхгүй, sense of responsibility байхгүй хүн Монгол улсын бодлогыг тодорхойлж эхэлвэл яахав. Монгол улс хаашаа явхав. Эдийн засгийн математик загварын тоонууд нь Монголын ард түмнийг, 7 буудалд байгаа тэр нэг хүүгийн хүсэл мөрөөдөл, дүүгээ хайрлах хайрыг нь төлөөлөх үү.

"Азаар" хотын төвд гайгүй айлын хүүхэд болж төрөөд, эцэг эхийнхээ танил талаар гадаад дотоодод боловсрол эзэмшчихэнгүүтээ хаднаас ургаж, тэнгэрээс унасан хүн шиг байх шаардлагагүй. Монгол хүн ухаантай юм бол Монголын ард түмнийхээ эрх ашгийг хамгийн тэргүүнд тавьж, тэдний зовлон жаргалынх нь өмнөөс хариуцлага хүлээж чаддаг байх ёстой.

Лидер хүн гэж бусад хүний өмнөөс өөр дээрээ хариуцлага хүлээдэг хүнийг л хэлнэ. Өөр хэн ч биш. Ингэж чаддаггүй бол ард түмний хувь заяаг тодорхойлох позиц дээр очих эрх байхгүй. Харвард төгссөн байсан ч хамаагүй.

Аа харин тэр дипломын мэдлэгийг чинь википедиа 3 сар уншаад л олно. Тэр 7 буудлын хүүд англи хэл заагаад, википедиа асаагаад өгөхөд 1 жилийн дотор мундаг удирдагч болно.

Нээрэн бас википедиа гэж ийм агуу, тэгсэн мөртлөө тийм хямдхан юмыг хийсэн орчин үеийн Будда таньд баярлалаа.

Tuesday, March 12, 2013

PR


Сонгууль болохоос хэдхэн хоногийн өмнө SGS Хятадуудтай наймаалцахаар болсоноо зарласан. Үүнээс нь болж хэдхэн хоногийн дотор шинэ хууль гарч, стратегийн салбар гээч зүйлийг гаргаж ирсэн. Буруу биш. Харин хуулийг хэрэгжүүлэх журам нь одоо л гарч байгаа, бараг жилийн дараа.

Энэ хууль уг нь цөөхөн тооны уул уурхайн голцуу хөрөнгө оруулалтанд хамаатай боловч, бүхэлдээ Монгол улс гадаадын хөрөнгө оруулалтын эсрэг боссон мэт сэтгэгдэл төрүүлж, өнгөрсөн 5 сараас хойш манайд хөрөнгө оруулалт орж ирэхгүй шахуу байна. Мэдээж эерэг мэссэжийг өгөөд үүнийг засч болох л доо.

ОТ төсөл бол PR-н эмзэг жишээ гэж би боддог юм. Анх л Фридланд Монголд юу ч зарлаагүй байж, дэлхийгээр нэг сүртэй сүртэй юм ярьсанаасаа болж Монголчуудын гэдэнг хөдөлгөж орхисон тал бий. Төрийн зарим хүмүүстэй тохироход л болно гэж бодож л дээ. Арай ч тийм арчаагүй ард түмэн биш байлтай.

Ингээд энэ буруу алхамаа засах явцад нь гэмгүй Рио Тинто орж ирж баахан хэлмэгдэж байх шиг байна. Риогийнхон ч гэсэн алдаа гаргаж байна. "ОТ Монголын ирээдүйг барьж байгуулж байна" гээд л ичсэн хүн хүн алав гэгч юм болгож баллав.

Ямар ч тэнэг хүн өөрийнхөө ирээдүй, хувь заяаны эзэн байхыг хүсдэг. Хүн гэж бодгалийн утга учир нь энэ. Ирээдүйгээ хэнд ч өгөхгүй. Натурал асуулт бол "ок, ОТ миний ирээдүйг барьж байгаа юм байна, би тэгвэл ОТ-н эзэн мөн үү" гэсэн ийм л энгийн асуулт гарч ирсэн юм. Хүн ядаж өөрийнхөө ирээдүйн 51 хувийг эзэмшихийг хүснэ биз дээ, айн.

Ингээд л дараагийн дайн. Дайны хажуугаар дажин гэгчээр SGS тийм үеэр, тийм мэдэгдэл гаргана гэдэг бол бас л санаанд багтамгүй PR-н алдаа. Ер нь л нэг жаахан дутуу үнэлээд байгаа нь сэтгэл дутаад байгаа нь л харагдаад байгаа юм даа.

Говьд 10 айлыг нүүлгээд, худаг гаргаж, өвөлжөө барихад 2 сая доллар зарцуулчихсан гээд баланс дээр нь байдаг гэж байгаа. Яахав дээ дунд нь туучихгүй юу. Хужаагийн 5 саяын усны мотор 150 саяын мотор болж хувираад л явж өгөө байлгүй дээ. Бараг мебелээр өвөлжөө бариа байлгүй дээ. Уг нь энэ мөнгөөр иргэдийн санхүү, эдийн засгийн боловсролыг сайжруулах төсөл хийсэн бол ч...