Гэхдээ бидний түүхээс харвал (observed)
Big bang (big explosion буюу их тэсрэлт биш) болж ертөнц үүсэхдээ дойл хүрэхгүй хугацаанд гэрлээс аймшигтай олон дахин их хурдаар тархсан байдаг. (inflation)
Big Bang-аас хойш юу болсоныг бид ерөнхийд нь гадарладаг.
Харин яг Big Bang-н үед юу болсон. Түүнээс өмнө юу болсон талаар ямар ч ойлголт алга.
Цаашид ертөнцийн хувь заяа хэрхэх талаар бас мэдэж байгаа юм юу ч үгүй.
Орчлон ертөнцийн бүх зүйлс нэг л суурь бүтэцтэй - буюу - бүх бодис атомаас - тэр нь цөм ба электронуудаас - цөм нь цаашид нейтрон ба протонуудаас - эдгээр нь цаашид кваркуудаас, мөн тэдгээрийн хооронд энерги шилжүүлэх үүрэгтэй босонуудаас "бүрдэнэ". (хүмүүс атомоос дотогш арав гаруй хэсгүүд нээгээд буй)
Дээрх асуултуудад хариулахын тулд анти-матери (бидний ертөнц "тэр чигтээ" материас бүрдэнэ) гэгч юу болох талаар судлах шаардлага гарсан. Анти-матери бол өнөөгийн орчлон ертөнцийн материйн эсрэг биет юм. Өөрөөр хэлбэл атомын анти-матери нь антиатом бөгөөд атомтой яг ижил зохион байгуулалттай боловч бүрдэл хэсгүүд нь бүгд материйн атомын бүрдэл хэсгүүдийн эсрэг биет байх юм.
Яагаад антиматери оршин байдаггүй вэ гэхээр матери ба антиматери хоёр учирмагц бие биенээ ор мөргүй устгаж үгүй болгодог. Тэгэхээр дан материас бүрдсэн ертөнцөд антиматери байхгүй нь ойлгомжтой.
Асуулт нь big bang-н үед материа ба антиматери хоёр ижил хэмжээтэй үүссэн байхаар харагдаж байгаа боловч яагаад матери ноёлж үлдсэн бэ, энэ нь big bang-аас өмнөх явдалтай холбоотой, хар матери ба хар энерги нар юу вэ гэх мэт.
Харин ердөө хэдхэн хоногийн өмнө CERN (Large Hadron Collider) олон улсын цөмийн судлагааны лаборатори хотхоны Хадрон (цөмийн бүрдэл хэсгүүд) Мөргөлдүүлэгч хурдасгуурт явуулсан туршилт амжилттай болж анти-материйг гарган авч бүхэл бүтэн 16 минутын турш тогтоон барьсан байна. Гаргаж авсан антиматериа энгийн материудад залгиулахгүйн тулд 16 минут барьж байна гэдэг бол үнэхээр урт хугацаа юм.
Ингээд түүхэнд шинэ хуудас нээгдэж эхлэв. Хар энерги ямар үүрэгтэй, анх үүссэн байх ёстой анти матери одоо хаачсан талаар хүмүүс судлаж эхэллээ.
Дээр дурьдсан мөргөлдүүлэгчийн ажилладаг зарчмыг товчхон бичье.
Хурдасгуур нь Устөрөгчийн атомоос эхлээд электроныг нь салгаж авна. Үлдсэн цөмийг нь нийт 27 орчим километрийн урттай вакуум хоолойд оруулан цахилгаан соронзон орноор үйлчлүүлснээр гэрлийн хурдны 99,99999 хүртэл хурдасгана. Ингэхдээ хэсэг цөмийг нь нар зөв, үлдсэнийг нь нар буруу хоёр тусдаа хурдасгана. Зохих хурдад хүрмэгц эсрэг чиглэлд эргэж байгаа цөмүүдийг хооронд нь мөргөлдүүлнэ. Энэ үед наран дээрхээс хэдэн тэрбум дахин илүү дулаан ялгардаг.
CERN 2007 онд баригдаж дууссан хүн төрлөхтөний хамгийн үнэтэй лаборатори юм. Франц ба Швейцарын нутгийг дамнан байрлах хурдасгуур нь нийтдээ 27 км урт. Дотроо хэд хэдэн цөмийн бүрдэл хэсгийг танигч детектор буюу мөргөлдүүлэгч хэсгүүдтэй.
No comments:
Post a Comment